La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Giudes/introdussion

Introdussion al lìber dij Giudes

Autor e data. Ant la Bibia a-i é gnun-e indicassion ëd chi ch'a sìa l'autor dël liber ch'a fà set ëd la Bibia. J'aveniment contà an ës lìber a riguardo 'l perìod ch'a va da la mòrt ëd Giosué (sucessor ëd Mosè) fin-a a l'alvesse ë Samuel e Sàul. La pì part d'ës liber a l'é stàita scrita ant ël temp dël rè David (1010-770 a. C.).

Tema: Ël tema dël liber dij Giudes a l'é la degradassion ëd la vita nassional e spiritual d'Israel ant ël càos e ant l'arvira contra Nosgnor, ch'a mostra com a l'avèisso da manca d'un rè giust e fedel (cfr. 17:6; 21:25).

Propòsit e model. Ël lìber dij Giudes a l'é stàit ëscrit për mostré cole ch'a son le conseguense dl'infedeltà religiosa e për mostré la stra ch'a men-a a un rè che, se giust, a l'avrìa mnà 'l pòpol a Nosgnor. Ant ël liber ëd Giosuè, ël pòpol ëd Nosgnor a smijava volèj andeje dapress a Nosgnor e fé ubidiensa ai sò comandament. Tutun, ël liber dij Giudes a 'rvela che 'l pòpol d'Israel a l'era dimostrasse arviros fin-a ant temp ëd Giosuè. Soa dzubidiensa a l'era seguità e chërsùa 'd manera sèmper pì greva durant ël period dij Giudes. Coma ch'a na fà 'l somari Giudes 2:16:23, ël pòpol d'Israel a l'avìa sèmper ëd neuv virà la schin-a a Dé e acetà ij dio e lë stil ëd vita dij Canané. A l'é parèj che la stòria d'Israel as dësvlopa 'd manera ripetitiva, dont minca cicl a së slarga a spiral sèmper pì da leugn da Dé an tute le manere imaginabij.

Ij tema-ciav. L'esistensa d'Israel ant ël pais ch'a l'era staje promëttù da Nosgnor a l'era mnassà d'arvire costante. Israel a l'avìa pa conquistà dël tut ël pais (cap. 1) për motiv ëd soa infidelità (2:1-3,20-22). A l'é për lòn che a sarìa vnù 'l dì che la nassion antrega a sarìa stàita fàita përzonera e portà vìa da col pais (18:30). L'opression, ël càos e l'imàgine negativa dël lìber a seurt dai pëccà arpetù d'Israel. Sèmper ëd neuv j'Israelita a contraven-o a l'Aleansa stabilìa con Nosgnor, as viro anvers ai dio cananita e "a fan lòn ch'a l'é mal" (2:3, 11–13, 17, 19; 3:6, 7, 12; 4:1; 6:1, 10; 8:24–27, 33; 10:6; 13:1; 17:6; 21:25). Parèj a na patisso le conseguense. Malgré la dzubediensa d'Israel, Nosgnor a-j resta fedel e a-j libera dai sagrin. Lolì a-j càpita nen përchè Israel a lo mérita o as arpentissa, ma për motiv ëd la compassion e la pietà 'd Nosgnor (2:16, 18) e 'd soa fidelità a le promësse fàite a Abraham (Deut. 6:10–11; cfr. Gen. 12:7; 15:7, 18–21; 26:2–3; 35:12).

Ij Giudes a j'ero nen bon a fé chité l'infedeltà dël pòpol, ma a la rendìo fin-a pes. Giudes amportant tanme Gedeon (8:24-27), Jefta (11:30-31,34-40), e Sanson (cap. 14-16) as rendo colpèivol ë pëccà grev. Na bela ecession a l'é cola 'd Debora (capp. 4-5). Israel a l'avìa da manca d'un rè fedel e ubidient a Nosgnor ch'a lo mnèissa a fé lòn ch'a l'é giust dëdnans a Nosgnor e pa nen un comandant ch'a fasìa "lòn ch'a jë smija mej" (cfr. 17:6; 21:25). Nosgnor a l'avìa promëttù fin-a dal prinsipi ch'a l'avrìa avù 'd rè (Gen. 17:6, 16; 35:11; 49:10), e a l'avìa dëspiegà coma ch'a l'avìo da esse (Deut. 17:14-20). Ël lìber dij Giudes a mostra la mzura che 'l pòpol d'Israel a l'era degradasse an asensa d'un rè fedel.

Profil dël liber

Le rèis dl'infedeltà d'Israel (1:1-3:6).
La spiral calanta d'infedeltà d'Israel (3:7-16:31).
Ël creus dl'infedeltà d'Israel (17:1-21-25).

Ël contest ëd Giudes. Apopré 1375 a. C. Ël lìber ëd Giosuè a conta la stòria dla conquista dla Tèra dla Promëssa, ma la conquista a l'era nen compléta. Ël lìber dij Giudes a conta dij vàire comandant ch'a l'ero sortì për liberé Israel dai sò nemis ëd lor e resté ant ël pais.