Rino Serra/Le fior dël mal/126
CXXVI. Ël viagi modifiché
A Maxime du Camp.
I
Për ël cit, an-namorà 'd carte e dë stampe,
L'univers, l'é l'istess a sò grandios aptit.
Ah! Mé l'é grand ël mond al ciairor ëd le lampe!
E a j'euj ëd j'arcòrd coma ch'a l'é pitòst cit!
Noi partoma na matin, ël sërvel anfiamà,
Ël cheur pien ëd rancor e 'd desideri amèr
E noi andoma, darè al ritm ëd j'ondà,
Cunand nòst anfinì an sël finì dij mar:
J'un, giojos dë scapé da na patria dzonorà;
Àutri da l'afror ëd soa cun-a e quajdun,
Astròlogh che 'nt j'euj ëd na dòna a son ënià,
Circe prepotenta dai pericolos parfum.
Për nen esse cambià 'n bestie, a s'ancioco
Dë spassi e 'd lus e dai cej abrasà;
Le giasse ch'a-j mòrdo, ij soj ch'a-j toco
A-i brunisso e a scancelo doa ij basin l'han marcà.
Ma ij ver viagiator a son coj-là ch'a van
Mach për andé, cheur leger, istess a un balon,
Da sò dëstin lor as dëstaco pa gnanca tan,
Sensa savej përchè a diso: andoma da bon!
Coj-là dont l'han la forma 'd nivole j'anvìe
E che coma 'n coscrit ël canon sugnand a van,
Grandios piasì, ch'a cambio, ròbe sconossùe,
Dont l'ha mai savù 'l nòm lë spirit uman!
II
Noi imitoma, afror! La bala e la sòtola
An sòi valser e sòi sàut; ëdcò 'n nòst sugné
La curiosità an tormenta e an virola,
Coma n'àngel crudel che dij soj sta a foeté.
Furtun-a singolar doa 'l but l'é spostasse,
L'é nen da gnun-a part, a peul esse chissà 'nté!
Doa l'é l'òm, dont la speransa l'é mai stracasse,
A cor tut ël di coma 'n fòl për l'arpòs truvé!
Nòsta ànima l'é 'n tre-erbo 'n serca 'd soa Icarìa;
As sent na vos an sël pont ch'a dis: "duverta l'euj"
N'àutra da la gabia, afoà e fòla a crija:
"Amor...Glòria...Boneur!" A l'infern! L'é në scheuj!
Minca isola segnalà da l'òm ëd vardia
A l'é un Eldòrado prumëttù dal dëstin;
L'an-maginassion ch'a-j da le drite a soa òrgia
A treuva mach në scheuj al ciairor ëd la matin.
Oh ël pòver moros dë ste tère chimeriche!
It ses da buté ai fer, o campete 'n mar,
Marinar cioch, ëdcò 'nventor d'Americhe
Dont ël miragi a rend l'abim pì amèr?
Istess a un vej vagabond ch'a pista la pàuta
E a seugna, nas a l'aria ëd paradis lusent;
E sò euj anciarmà a dëscheurv na Capua
Daspërtut doa candèile a fan un ciabòt ësplendrìent
III
Maravijos viagiator! Che nòbij ëstòrie
Noi lesoma 'n vòsti euj përfond coma ij mar!
Mostreme ij còfo dle vostre riche memòrie,
Sti bisó maravijos, d'astr e d'eter pa avar.
Sensa vapor né vela, a noi an pias viagé!
Fé, përchè la neuja 'd nòstre përson sia blocà,
An sij nòstri spirit, tèis come tèila, passé
j vòstri arcòrd d'orissont ancornisà.
Dine, lòn ch'i l'evi vist?
IV
"Noi i l'òma vist d'astr
E flut; noi i l'òma vist ëd sabie 'd tante rasse;
E, malgré arsàut ëdcò amproviss dësastr,
Sovent parej ëdcò noi i soma stofiasse.
L'oma vist la glòria dël sol an sël mar violèt,
Peui la glòria dle sità 'nt ël sol calant,
Ch'anviscavo an nòstr cheur un ardor inchiet
Ëd campesse 'nt un cel da l'arbat anciarmant.
Ij pì grand paesagi, le pì riche sità,
A l'avìo mai col si grand anciarm misterios
Ëd lòn che l'asard con le nivole a fà,
Ma sempe 'l desideri an rendìa pensos.
-La gòj al desideri a dà pì 'd fòrsa.
Desideri, vej erbo, l'é 'l piasì tò concim,
Mentre a ven gròssa e dura toa scòrsa,
Ij tòi branch a veulo vëdde 'l sol pì da davzin!
T'angrandiras sempe, grand erbo pì dësvijà
Dël sipress? Tutun noi i l'oma con cura vreman,
L'oma cujì për vòst album àvid quàich sbrincià,
Oh frej ch'i treuvi bel tut lòn ch'a ven da lontan!
Noi idoj con nas a tromba i l'oma salutà;
Ëd tròni trapuntà da bisó luminos;
Ëd palass siselà 'n manera fatà
Ch'a sarìo për ij vòst banché seugn ruvinos;
Ëdcò costum ch'a son për j'euj n'anciarmament;
Dòne ch'a l'han ij dent e j'ongé tensùe da bin
E scamoteur an gamba a caressé serpent."
V
E peui e peui 'ncora?
VI
"Oh servej d'anfantin!
E për nen dësmentié la còsa capital,
Noi i l'oma vist daspërtut, sensa avèj sërcà
Da la sima al fond ëd la scala fatal,
Lë spetacol nojos ëd l'in-mortal pecà:
La fomna s-ciava vil, stupida e con fé orgojos,
As veul bin sensa dësgust sensa rije as soagna;
L'òmo tiran angord, vissios, dur e susnos,
S-ciav ëd la s-ciava e arianòt ant la fògna;
Ël bòja ch'a giojìss, ël martir ch'a sangiuta;
La festa che 'l sangh a përfuma e condiss;
Ël velen dël podej dël tiran l'é dëruta
E 'l pòpol amoros dël foèt ch'abrutiss;
Tante religion istesse a la nòstra,
Tute a scalé 'l cel; la Santità 'dcò,
Coma 'nt un let ëd piume, un ëdlicà as vòlta
An serca 'd piasì tra ij crin e ij ciò;
L'umanità ciarlera, cioca 'd soa fantasìa,
E fòla coma già a l'era na vòlta, adess
A crija Dé, an soa furibonda agonìa:
"Oh mè simil, oh mè magister mi 't malediss!"
E i meno fabiòch, amant ardì 'd la folairà,
Ch'a scapo dal grand ëstrop sarà dal dëstin
E a s'arfugio 'nt l'òpi sproporsionà!
-Istess a l'é dël glòbo 'nter l'etern boletin."
VII
Amèr savej, as gava dai viagi!
Ël mond a l'é sempe istess, istessa pleuja,
Ancheuj, jer, doman, a fà vëdde nòsta imagi:
N'òasi d'afror ant un desert ëd neuja!
Veus-to parte? Resté? Se 't peui resté, dì: i rest!
Part s'a l'é 'l cas. Un së stërma, l'àutr a ven
Për ambrojé 'l nemis vigilant e funest,
Ël temp! Aidemì! A-i son ëd coreur ch'as fërmo nen
Coma j'apòstoj o coma l'Ebreo ch'a va,
Che né vagon, né vassel, a serv pa gnun-a
Còsa, për ëscapé da 's gladiator dzonorà;
Àutri a san masselo sensa lassé la cun-a.
Cand anfin an butrà 'l pé 'n sla schin-a:
"Anans!" Noi i pudroma speré ëdcò crijé,
Coma cand alor i partìo për la Cin-a,
Cavej al vent e l'euj che al largh a stasìa a fissé,
Noi s'ambarcheroma 'n sël mar ëd tënëbre
Con ël cheur bin leger d'un giovo viagiator.
La sente sta vos, anciarmanta e funëbre,
Ch'a canta: "Da sì! Oh voi ch'i veure ancor
Mangé 'l "lòto" përfumà! Sì as peul vëndëmmié
Ij frut miracolos dont vòst cheur l'ha fam e 'nfin,
Vnì 'nt la dosseur dròla, vnive a 'ncioché
Ëd cost press-mesdì ch'a l'é sensa gnun-e fin?"
Da l'acsan famijar noi soma lë spetr ch'a l'é;
Nòsti Piladi là bass a spòrzo ij brass vers noi.
"Noa vers toa Elettra për ël cheur mej rinfresché!"
A dis cola che 'n di i-j basavo ij ginoj.
VIII
Oh mòrt, vej capitan, àussoma l'ancra l'é ora!
Sto pais che neuja, oh mòrt! Si, via da bon!
Se 'l cel e 'l mar a son nèir mé inciòstr àora,
Nòsti cheur che ti 't conòsse tut un ragg a son!
Vers-ne tò velen përchè ancora an confòrta,
Tant ësto feu an brusa 'l servel, che noi i vuloma
Campesse al fond ëd n'abiss, infern, cel, cò ampòrta?
Për trové 'l neuv an fond a lòn che pa conossoma!