La Fija dël Rè dj'Arfaj/Capitol 25

by Lord Dunsany

←Capìtol 24

La Fija dël Rè dj'Arfaj Lord Dunsany

Capìtol 26→

La Fija dël Rè dj'Arfaj

Cap. XXV - Lirazel a memòria le tère cognossùe

Damentre che ij sërvan a corìo 'nvers la Tèra për andé grigné dapress a le costume dj'òmo, Lirazel a l'é bogiasse na frisa an fàuda a sò pare che, serios e pasi su sò tròno 'd ceja e giassa, a l'era scasi pa bogiasse longh ëd dódes ëd nòsti agn. La prinsëssa a l'ha tirà 'n sospir ch'a l'ha fronzì la covertura dij seugn e a l'ha dësrangià na brisa 'l Pais ëd j'Arfaj. Le primalbe, ij calé dël sol, j'ambrun e 'l bërlusor bleu spali dle stèile ch'as mës-cio ansema për formé la lus ch'a fà ciàir al Pais ëd j'Arfaj, a l'han antërsentù 'n fàit mincent ëd ringret e tuta soa s-ciandor a l'ha tramblà. La màgica ch'a sesìa sé lus-lì e j'anciarm ch'a jë tnisìo ansema për tant fé ciàir sensa fin a la tèra ch'a l'ha nen da ubidì 'l temp, a j'ero pa tant fòrt 'ma 'l ringret ch'as destra da l'imor sombr ëd na prinsëssa dla sëppa dj'arfaj. A l'ha tirà 'n sospir, përchè che an soa gòj, ch'a seguitava da tant ampéss, e ant la chiete dël Pais ëd j'Arfaj a l'era forasse 'n pensé dla Tèra, parèj che franch al sénter ëd l'eclat dël Pais ëd j'Arfaj, che le balade a l'han bin malfé a contene, chila a l'ha arciamà a ment le primavere* e j'erbe sembie 'd nòsti camp. E an marcianda su sti camp, an soa reverìa a vëgghìa Orion, da l'àutra banda dël finage dl'ambrun, leugn da chila d'un përfond d'agn ch'a l'era pa gnanca bon-a a figuresse. E tuta la s-ciandor dël Pais ëd j'Arfaj e soa blëssa dëdlà 'd lòn ch'i soma bon a sugnesse, e la pas ancreusa e fonza anté che ij milagn a-i deurmo nen dësrangià nì ampressà dal temp, e la màgica 'd sò pare ch'a goernava bele fin-a 'l pì cit ëd j'alis da 'nfiapisse, e j'anciarm ch'a dovrava për fé anveré le reverìe e le susnor, a j'ero pa pì bon a parela da fantasié e a la contentavo pì nen. E parèj ij sò sospir a bufavo an sël Pais ëd j'Arfaj e a-j dasìo na frisa 'd gena a le fior. Sò pare a l'é sdasse dël rusiacheur ëd soa fija e a savìa ch'a-j dasìa gena a le fior e ch'a fasìa tramblé la pas ch'a së slargava 'n sël Pais ëd j'Arfaj, bele che pa 'd pì che lòn che n'osel a fasa ondojé 'l tendagi dël pavajon d'un rè an ësvolatanda contra soe bòbe, damentre ch'a virola spers longh ëd na neuit d'istà. E bele ch'a savèissa dcò che chila a l'era malincurosa an càusa a la Tèra e ch'a l'avìa pì car chèich costuma dle tère cognossùe che tuta la s-ciandor dël Pais ëd j'Arfaj, antant ch'a l'era astà con chiel sël tròno dont as peul contesse mach ant le balade, contut, sossì a-j fasìa nasse mach ëd compatiment drinta a sò cheur anmascà, tant 'ma nojàit i pudoma compatì un cit ch'a dëspresia lòn ch'i tenoma për sacr e che peui i trovoma an camin a sangiutì për chèich afé da nèn. E con pì ch'a jë smijava che la Tèra a valèissa pa 'l rusiacheur ëd chila, da già che 'mbelelà tut a ruvava tant ladin 'ma as n'andasìa: na pijàita dël temp sensa gnun-e dësfèise, na vision ësbiajìa s-ciairà dëdlà dj'arvere dël Pais ëd j'Arfaj, tròp lesta për esse pijà sël serios da na ment ambibìa dla màgica, d'otant pì chiel a compatìa soa fija për sò vërlo baravantan ch'a l'avìa possala a virondé ant le tère cognossùe e a 'ngavignesse, aidé, con le ròbe ch'a passo via. E bin! Chila a l'era nen bonasia. Chiel as la pijava pa con la Tèra për avèj ablì parèj l'imaginativa 'd soa fija ch'a n'avìa pa pro dlë splendrior dël Pais ëd j'Arfaj e a sustava cheicòs ëd pì: a sarìa stàita la possansa stravisa 'd soa màgica ch'a l'avrìa dajlo. A l'ha alvà 'l brass drit ch'a pogiava 'n sël tròno fàit d'armonìa e 'd mirage, a l'ha alvalo e an sël Pais ëd j'Arfaj a l'é calaje 'n silensi carià dë spetativa.

Le gròsse feuje a l'han chità 'd ciusié travers le foreste vërde e fonze; j'osej faulos e ij monstro a son ëstass-ne ciuto tant 'ma s'a fusso scurpì 'nt ël màrmol; ij sërvan brun ch'a corìo 'nvers la Tèra a son fërmasse tùit e a l'han chità 'd fé rabel. Peui dal silensi a son aussasse 'd cit ciusion satì 'd susnor, ëd cit son ch'a smijavo vnì da n'anvìa për ëd ròbe che gnun-a balada a l'é bon-a a conté, ëd son ch'a l'avrìo podù esse le vos ëd le lerme, se mach minca cita stissa salà a fussa viva e a l'hèissa na vos për conté 'ma ch'as dësvlupa 'l rusiacheur. Apress, tùit coj cit armor a l'han ancaminà a dansé dasiant drinta a la melodìa che lë Sgnor dël Pais ëd j'Arfaj a l'avìa antrenà con soa man anmascà. E la melodìa a contava 'd na primalba ch'a spontava su 'd ciòm dësconfinà, leugn an sla Tèra o su chèich pianeta sconossù ant ël Pais ëd j'Arfaj, an chërsend adasi fòra da 'nt ël top fonz e da 'n ginich ëd la forca sota 'l ciàir ëd le stèile; mincenta, basativa e malinconiosa, pen-a mach pì lusenta che le stèile; fàita pì scura da j'ombre dij tron e an ghignon ëd tut lòn ch'a l'é top; anduranta, chërsenta e bërlusenta, fin-a a la mira che për ij ciòm sombr e travers la frèid ëd l'aria a l'é ruvaje tut ant un moment lë splendrior dij sò color; e la primalba a 'ndasìa anans con soa s-ciandor, e le nìvole le pì nèire a viravo adasi 'nvers ël reusa e a viagiavo drinta a 'n mar color ëd la silingria, e ij ròch ij pì scur, ch'a l'avìo vijà longh ëd la neuit, a splendrìo àora 'd na lus d'òr. E cand che la melodìa a l'ha pì nen avù da conté d'àutre smaravije 'd sa sòrt, ch'a j'ero sempe stàite strangere al Pais ëd j'Arfaj, anlora 'l Rè a l'ha bogià la man ch'a tnisìa àuta, tant 'ma s'a ciamèissa d'osej con un gest, e a l'ha fàit alvé na primalba an sël Pais ëd j'Arfaj an fasendla ruvé da un dij pianeta dij pì arand al sol. E bele ch'a vnèissa da dëdlà dle bòine dla geografìa e da 'n temp ëd longa man giumai dësmentià e fòra dla conossensa stòrica, na primalba frësca e anciarmanta a l'ha fàit babòja con sò eclat an sël Pais ëd j'Arfaj ch'a l'avìa mai cognossù na primalba dnans. Le cite sferëtte dle stisse 'd rosà a pendìo da le ponte dij brin gombà dl'erba, an goernand andrinta la lus e la smaravija dla blëssa frapanta 'd cej tant 'ma ij nòsti, che lor a vëgghìo për la prima vira.

Cola primalba foravìa a l'é chërsùa pian an s' cole tère strasordinarie, an vërsandje ansima ij color che 'n di apress a l'àutr nòsti ginojèt* e nòste reuse 'd busson, longh ëd le sman-e 'd soa fiorìa, a bèivo con gòj an fasenda consistòri e festiolanda ciuto. Un bërlusor neuv për la foresta a l'é parëssù an sle feuje longhe e stravise, e d'ombre mai vëggùe dnans ant ël Pais ëd j'Arfaj a son ëslongasse dai bion badiaj ëd j'erbo e a son glissà cace an sj'erbe ch'a j'ero mai sugnasse 'd podèj ës-ciaireje. J'agulie dël palass, ancorzendse ch'a l'era vnuje 'n portent, bele che pa fiamengh 'ma lor, a savìo che lolì a l'era 'd màgica, e an rëspòsta a l'han campà fòra në slusor da soe fnestre anciarmà ch'a l'han sofiamà 'n sij brich dël Pais ëd j'Arfaj tant 'ma n'inspirassion, an mës-cianda na noansa 'd reusa al bleu dle Montagne dj'Arfaj. E ij vardian su cole sime stravise, ch'a smirajavo da 'n s' coj ròch aret da 'n përfond ëd temp për pàu ch'a podèissa ruveje cheicòs dë strangé da la Tèra o da na stèila, a l'han vëggù 'l cel ch'a 'ncaminava a vnì ross a lë sponté dla primalba. Anlora a l'han alvà ij sò còrn e a l'han sofiaje andrinta për nonsié al Pais ëd j'Arfaj ëd vardesse da cheicòs ëd forësté. E dcò ij vardian ëd le combe sërvaje a l'han alvà ij sò còrn, ch'a j'ero coj ëd tòr faulos, e a l'han sofiaje andrinta torna col midem signal da 'nt ël top dij sò balatron afros, e l'arson a l'é spantiasse, mnà anans da le muraje monstrose 'd ròch ch'a lo arbatìo anvers j'àutre soe cambrade sbaruvante. Parèj tut ël Pais ëd j'Arfaj a 'rsonava da l'avis ëd pijesse varda che cheicòs dë strangé a l'avìa dësrangià ij sò finage. E donca an s' cola tèra talamanera malsoà e vaitosa, e an sij sàber dësfodrà àut dai feuro scur arlongh dij bàuss solengh për tant arpossé jë dzanemis, a l'é ruvaje la primalba dorà e dësbordanta: la smaravija tant veja che nojàit i cognossoma bin. Ël palass con tùit ij sò portent e ij sò anciarm e mascarìe a l'ha slansà dë sludi travers soa lusor bleuva-giassa, tant 'ma për deje 'l bin-ëvnù e valasar ëdcò për l'anvìa 'd bravela, an giontanda parèj al Pais ëd j'Arfaj na s-ciandor neuva dont mach le balade a son miraco bon-e a conté.

A l'é stàit antlora che 'l Rè dj'Arfaj a l'ha torna bogià la man ch'a tnisìa àuta, arand a le ponte 'd soa coron-a, e a l'ha duvertà na binda 'd trasparensa travers le muraje 'd sò palass anmascà e a l'ha mostraje a Lirazel le stenduve dësconfinà 'd sò regn. E mersì a la màgica, chila a l'ha podù vèje, për tut ël temp che chiel a l'ha fàit s'anciarm con ij sò dij, le foreste vërde sombre e tute le bricòle dël Pais ëd j'Arfaj, le montagne amposante bleuve spalie e le valà che 'd gent foravìa a-j fasìo la vardia, tute le creadure dle fàule ch'as rabastavo ant ël top sota le feuje stragròsse e 'l batibeuj dij sërvan ch'a corìo a sbrassavers anvers la Tèra. A l'ha vëggù le vardie aussé ij còrn ai làver, damentre ch'an s' coj còrn a campava dë sludi la lus ch'a l'era 'l trionf ël pì strasordinari dla vajantisa mascheugna 'd sò pare ant la màgica. La lus ëd na primalba a l'era stàita arciamà 'n s' cole tère stravise për pasié Lirazel, për ch'as confortèissa da soa matan-a an fasendje vèje lòn ch'a revava dla Tèra. E donca chila a l'ha vëggù ij pra anté che 'l temp a l'avìa minojaje për vàire sécoj, parèj che nen un-a dle fior ch'a-j anciovendava a l'era mai anfiapisse; e sa lus neuva ch'a ruvava an sij pra che chila a-j vorìa bin, an travërsand ij color carià dël Pais ëd j'Arfaj, a-j dasìa na blëssa ch'a l'avìo mai cognossù fin-a al moment che sa primalba a l'avìa fàit ës viage dëdlà dël finage për rëscontré l'ambrun anciarmà; e dcò j'agulie dël palass, dont mach le balade a peulo conté, a splendrìo, a sludiavo e a smijavo fin-a pijé feu. Ël Rè a l'ha dëstornà j'euj da cola blëssa sturdienta e a l'ha anvisagià soa fija për vèje con che smaravija a vardèissa sò pais ëstrasordinari damentre che soe reverìe a tornavo andaré da 'nt le tère dël temp e dla mòrt, anté che, aidé, a l'avìo virondà për tròp ampéss. E bele che j'euj ëd Lirazel a fusso virà 'nvers le Montagne dj'Arfaj, ch'a-j fasìo pandan an manera foravìa con sò mascheugn e sò bleu, cand che 'l Rè dj'Arfaj a l'ha beicà j'euj che për lor a l'avìa fàit ëvnì sa primalba da tant daleugn da sò cors natural, a l'ha vëggù, andrinta 'd soa fonzor anmascà, ch'a pensavo ancó a la Tèra! A pensavo a la Tèra, contut che chiel a l'hèissa fàit un gest màgich con soa man, con tuta soa possansa, për tant arciamé ant ël Pais ëd j'Arfaj un portent ch'a la fèissa bianesa 'd soa ca. E tut sò regn a l'avìa spricià 'd gòj për sòn, e ij vardian sij balatron afros a l'avìo sonà d'arciam dròlo, e le creadure monstrose, le bòje, j'osej e le fior a j'ero argiojisse an manera neuva. Contut, bele parèj, ambelelà al sénter dël Pais ëd j'Arfaj, soa fija a pensava a la Tèra. S'a l'hèissa mostraje 'n portent qualsëssìa, da na primalba an fòra, a sarìa miraco stàit bon a ciamé torna andaré belelì le reverìe dla fija; nopà ch'an ëmnanda cola blëssa stravisa e strangera ant ël Pais ëd j'Arfaj për ch'as mës-cèissa con soe smaravije antiche, a l'avìa dësvijà an Lirazel ëd memòrie 'd matin ansim a 'd camp che chiel a cognossìa pa. E an sò fantasié, chila as vëgghìa giuvé torna con Orion an sij pra dl'Anghiltèra anté ch'a-i chërsìo le fior ëd le tère cognossùe, nen bëschià da gnun anciarm. "É-lo pa pro?" a l'ha ciamaje chiel con soa vos arsonanta carià 'd mascheugn, an mostrandje dla man, bon-a a fé 'd miràcoj, le stenduve dzamzurà 'd soe tère. Chila a l'ha tirà 'n sospir: a l'era pa pro.

Al Rè a l'ha pijaje 'l rusiacheur: a l'avìa mach cola fija-lì e chila a sentìa l'anvìa dla Tèra. A l'era staje na vira n'argin-a ch'a l'avìa regnà con chiel an sël Pais ëd j'Arfaj; ma a l'era mortal, e giusta për lòn, un di a l'era mòrta, da già che soens as n'andasìa a virondé 'n sle bricòle dla Tèra për vèje torna la natura al mèis maj o ij bòsch ëd fò a l'otonn; e bele ch'as fërmèissa mach un di ant le tère cognossùe cand ch'a-i andasìa, e a tornèissa 'ndaré ant ël palass dëdlà dla finansa dl'ambrun ëdnans che 'l sol a 'ndèissa sota, contut ël temp a l'avìa fàit sò travaj tuta vira che chila a l'era andaje. E parèj a l'era vnùita veja e da lì nen vàire, parlanda da la mira dël Pais ëd j'Arfaj, a l'era mòrta, da già ch'a l'era mach mortal. D'arfaj ësmaravijà a l'avìo sotrala coma ch'as sotèro le fije dj'òmo. E àora 'l Rè a l'era da sol con soa fija, e chila a l'avìa pen-a tirà 'n sospir an pensand a la Tèra. Bele che chiel a l'hèissa 'l rusiacheur, contut, da 'nt ël top ëd col crussi a l'é surtije fòra, coma soens a-i ven për j'òmo, n'inspirassion ch'a bërlusìa 'd soris e 'd gòj, e ch'a l'é dëstrasse an cantanda da 'n soa ment doleuria. Anlora 'l Rè a l'é alvasse, a l'ha aussà ij brass e soa inspirassion a l'ha dësbordà an sël Pais ëd j'Arfaj tant 'ma na mùsica. E 'l fluss ëd sa mùsica a l'era compagnà da 'n cissament a 'lvesse e dansé, che gnun a l'era bon a arzistje ant ël Pais ëd j'Arfaj e ch'a l'avìa na fòrsa parija a cola dël fluss dël mar. A l'ha bogià ij brass con gravità, e la mùsica a na scorìa; e tut lòn ch'a marciava linger për la foresta, tut lòn ch'as rabastava 'n sle feuje, tut lòn ch'a sautava su për ij brich ëschërvassà o ch'a brotava sij camp d'alis, tute le creadure an tùit ij leu, fin-a le vardie ch'a goernavo la përson-a dël Rè, le sentinele solitarie dle montagne e ij sërvan ch'a j'ero 'n camin a core 'nvers la Tèra, tùit pianta a son butasse a dansé al son ëd sa mùsica, tant 'ma a-i ven an sla Tèra cand che lë spìrit ëd la prima a ruva na matin trames a në strop bàut ëd crave. Ij sërvan a j'ero giumai bin arand a la finansa e a l'avìo già 'n sël moro 'n cit grignèt a pensé a le costume dj'òmo, e as pressavo con la fërlin-a dle creadure cite e van-e për andé dëdlà dl'ambrun ch'a spartiss ël Pais ëd j'Arfaj da la Tèra. Ma àora a 'ndasìo pa pì anans e as bogiavo an ariond o formanda dë spiraj angavignà, e a dansavo tant 'ma a fan d'istà da sèira ij moschin su nòsti camp. Ant ël creus ëd la foresta coatà 'd flèis, ëd bestie dle fàule a balavo dcò lor ëd minuèt che 'd masche a l'avìo componù na vira për un sò sghiribiss e tant për grigné, vàire e vàire temp andaré cand ch'a j'ero giovo, dnans ch'a-i nassèisso le sità. E j'erbo dla foresta a l'han aussà adasi soe rèis pèise fòra dla tèra, an ondojandëss-je ansima an manera dròla e dzadeuita e dansanda peui tant 'ma su dë scatijon monstros; e dcò le bòje a balavo an sle gròsse feuje tërmolante. E drinta al top ëd balme fonze, ëd creadure stravise, përzonere 'd chèich mascarìa, a son alvasse fòra 'd sò sugné ch'a 'ndasìa anans da 'n përfond ëd temp e a son butasse a dansé ant ël molengh*.

Dacant al Rè mascon, la Prinsëssa Lirazel a bautiava na frisa a la cadansa dla mùsica ch'a l'avìa fàit dansé tute le creadure anmascà, e a l'avìa 'n sël visage n'arciam linger d'un soris ch'a stërmava 'nt ël cheur, da già che drinta a chila as la rijìa sempe dëdnans a lòn che soa gròssa blëssa a l'era bon-a a otnì. Tut ant un nèn, ël Rè dj'Arfaj a l'ha dëstrà pì àuta na man e, an ëtnisendla parèj, a l'ha fàit chité tùit coj ch'a dansavo ant ël Pais ëd j'Arfaj e a l'ha angrinfà, anfondendje na tëmma mës-cià al rëspet, tute le ròbe anmascà; peui a l'ha mandà 'n sël Pais ëd j'Arfaj na melodìa fàita 'd nòte ch'a l'avìa brancà trames a j'inspirassion ch'a virondo an cantanda sì e là travers ël bleu sclint bin dëdlà dle rive 'd nòsti mar; e tuta la tèra a l'é stàita fongà 'ndrinta dl'anciarm përfond ëd sa mùsica stravisa. Le creadure sërvaje che j'òmo a j'ero bon a figuresse e cole ch'a parëssìo gnanca ant le legende, a vnisìo possà a canté 'd canson veje 'ma tut, ch'a l'avìo dësmentià 'd longa man. D'osej ëd le fàule a j'ero tirà a vnì giù da soe autësse strasordinarie. D'emossion ëscognossùe e bele mai anmaginà a dësrangiavo la pas dël Pais ëd j'Arfaj. La buria dla mùsica as frandava con soe onde mirabiliante contra dle brivere rudie dle montagne bleuve dj'arfaj, fin-a a la mira che ij sò balatron a mandavo fòra dë strun dròlo tant 'ma s'a fusso fàit ëd bronz. An sla Tèra a l'é nen sentusse gnun-a mùsica o arson: pa na nòta a l'ha dëstravërsà 'l finage strèit ëd l'ambrun, pa 'n son, pa 'n ciusion. Contut, sé nòte a son dëstrasse e a son passà, pèj ëd parpajòle ràire e foravìa, për tùit ij camp dël Paradis, an bësbijand a j'ànime dij beat tant 'ma 'd memòrie ch'as na savìa pa l'adoss. Ëdcò j'àngej a l'han sentù sa mùsica, ma a l'avìo antërdije dë spirene dl'anvìa. E bele che la mùsica a ruvèissa nen an sla Tèra e che nòste valbe a l'abio mai sentù la mùsica dël Pais ëd j'Arfaj, tutun a-i era antlora, 'ma ch'a l'é sempe staje, ëd coj ch'a fasìo 'd canson për d'ocasion ëd deul o 'd festa, për nen che la dzasperassion a sesièissa la gent; e combin che lor-sì a sentèisso nen ruvé na nòta da 'nt ël Pais ëd j'Arfaj travers ël finage dl'ambrun ch'a smòrta minca son, a l'avìo tutun sentor an soa ment ëd la dansa 'd sé nòte anmascà, a l'han ëscrivuje an sël papé e dë strument musicaj a l'han sonaje. A l'é stàit antlora ch'a l'é avusse l'ocasion dë scoté la mùsica dël Pais ëd j'Arfaj che gnun a l'avìa mai sentù dnans. Ël Rè dj'Arfaj a l'ha tnù marlàit tute le ròbe e le creadure ch'a-j duvìo ubidiensa, e tute soe anvìe, soe chëriosità, soe por e ij sò seugn, a floté ansugnochì an s' coj fluss ëd mùsica ch'a l'era pa fàita 'd son dë sta Tèra, ma 'd cola sostansa eteria che 'ndrinta a-i novo ij pianeta, con vàire d'àutre ròbe mirabiliante che mach la màgica a cognòss. E peui, damentre che tut ël Pais ëd j'Arfaj a surbìa cola melodìa, tant 'ma la Tèra a surbiss la pieuva ch'a dà solage, chiel a l'é virasse torna 'nvers soa fija an ciamandje con ël bèich dij sò euj: "Col ch'a l'é-lo 'n pais tant bel 'ma 'l nòst?" E chila a l'é virasse 'nvers chiel an disendje: "Costa-sì a sarà mia ca për sempe." Ij sò làver a j'ero durvisse për dì lòn, la grinor a splendrìa drinta ai sò euj bleu anmascà e a l'era giusta 'n camin a slonghé le man ëdlicà 'nvers sò pare, cora ch'a l'han sentù 'l son dël còrn d'un cassador ëstrach, ch'a sofiava leubi arand al finage con la Tèra.