La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Giudes/Giudes 19

←Giudes 18

La Bibia piemontèisa Giudes

Giudes 20→

La Bìbia piemontèisa - Giudes 19

Liber dij Giùdes

19

Crìmen dij Beniaminita a Ghibea

¹An coj temp-là, a-i j'ero pa 'd rè an Israel^[1]. A l’é ‘dcò ancapitaje che ‘n Levita ch’a stasìa ai finagi ëd tramontan-a dle montagne d’Efraim, a l’era pijasse tant ‘me concubin-a^[2] na giovna ‘d Betlem ëd Giuda. ²Ma chila a l’era anrabiasse^[3] con chiel e a l’avìa chitalo. Tornà a ca da sò pare a Betlem ëd Giuda, a l’era restaie për quatr mèis. ³A la fin, sò òm a l’é bogiasse e a l’é andàit da chila për rasonela a torné. Për lòn a l’era pijasse ansema sò sërvent e doi borich. La fomna a l’ha falo intré a ca ‘d sò pare che, tut content a l’ha arseivùlo con piasì. ⁴Sò mëssé, ël pare dla giovna, a l’ha falo resté a soa ca; a l’han mangià, beivù e passà neuit ambelelà. ⁵Ël quart di a son alvasse bonora, dësponend-se a andess-ne via, e 'l pare dla giovna a l’ha dije al Levita: “Mangia ‘n bocon për tirete sù, apress iv n’andreve. ⁶A son setasse a tàula tùit e doi e a l’han mangià e bin beivù. Peui, ël pare dla giovna a l’ha dije a sò gënner: “Resta ‘ncora n’àutra neuit e arlegromse ansema”. ⁷Ël Levita già as aussava për andess-ne, ma sò mëssé a l’ha tant ansistù ch’a l’é restà ‘ncora n’àutra neuit. ⁸Ël quint di, chiel a l’é aussasse ‘d prima matin per andess-ne e ‘l pare dla giovna a l’ha dije: “Mangia e arpija toe fòrse! Speta fin-a a pì tard për andetne”. ⁹Cand che st’òm a l’é peui aussasse për andess-ne via con soa concubin-a e ‘l servitor, ël messé, pare dla giovo, a l’ha ‘ncora dije: “Varda, la giornà a vira a sèira; sté sì ancora sta neuit; giumai ël di a sta për finì; passa la neuit ambelessì. Arlegr-te con mi e doman, matin bonora, i podreve torné a ca. ¹⁰Costa vira, contut, col òm a l’ha pa vorsù passé n’àutra neuit ancora an col leugh; a l’é aussasse, partì e rivà an facia ‘d Jebus, visadì Gerusalem, con ij sò doi aso slà, soa concubin-a e sò sërvent.

¹¹Rivà ch’a l’ero apreu Jebus, a l’era già motobin tard e ‘l sërvent a l’ha dije a sò padron: “Doma, fërmomse a la sità dij Gebusé e passomje la neuit”. ¹²Ma sò padron a l’ha rësponduje: “I farìo mej a nen fërmesse ant na sità strangera andova ch’a vivo pa d’Israelita. Pitòst, tiroma anans fin-a a Ghibea”. ¹³A l’ha ancora dije al sërvent: “Sërcoma ‘d rivé a Ghibea o a Rama: i passeroma la neuit ant un-a ‘d coste borgià. ¹⁴Anlora a l’han seguità soa stra e cand che ‘l sol a l’é calà a son trovasse apreu Ghibea, ant ël teritòri dij Beniaminita. ¹⁵A son fërmasse ambelelì e a l’han pijà la decision ëd passé la neuit a Ghibea. A son intrà an sità, ma, dagià che gnun a l’avìa daje ospitalità per passeje la neuit, a son stass-ne an piassa.

¹⁶Un vej, ch’as në tornava dal travaj dij camp a la fin ëd la giornà, a l’é passà da lì. L’òm a rivava da le montagne d’Efraim, ma a stasìa për ël moment a Ghibea, ch’a l’era abità dai Beniaminita. ¹⁷Ël vej a l’ha aussà j’euj e a l’ha vëddù ij viagiator ch’a stasìo an piassa. A l’ha ciamaje: “Andova ch’i vade e d'andova vnive?”. ¹⁸Ël Levita a l’ha rësponduje: “I rivoma da Betlem ëd Giuda, e andoma vers ël fond ëd le montagne d’Efraim. Mi i son ëd cole bande e i l’avìa da fé a Betlem ëd Giuda, e adess im në torno a ca. Tutun, a i-é staie gnun ch’a l’a vorsù deme ospitalità. ¹⁹I soma pro portasse 'd paja e 'd biava për nòstri aso, e i l'hai 'dcò da mangé e 'd vin për mi, mia fomna, toa sërventa, e për ël giovo che a l'é con nojàutri, tò servitor. I l'oma da manca ëd nen. ²⁰Ël vej a l’ha dije: “Ch’i sie ij bin-ëvnù!^[4] I penserai mi a tò bzogn, basta ch’it l’àbie pa da passé la neuit an piassa”. ²¹A l’ha donch arsevùje an ca soa e a l’ha daje ‘d foragi ai borich. Ij viagiator a son peui lavasse ij pé e a l’han mangià e beivù.

²²Mentre che lor a stasìo a ‘rlamesse, a l’é rivaje ëd gent ëd la sità, dle canaje, a son antropasse d’antorn ëd la ca e a l’han ancaminà a tambussé a la pòrta. A l’han dije al vej, ël padron ëd ca: “Mandne fòra l’òm ch’a l’é vnùit a fete na vìsita përché i voroma profitess-ne ‘d chiel!^[5]”. ²³Ël padron ed ca a l’é surtì fòra e a-j suplicava: “Nò, car ij mè frej! Fé pa ëd mal! Dòp tut, st'òm a l'é n’òspite an ca mia. Fé pa n'anfamia parèj! ²⁴Vardé: i farai seurte fòra mia fija, ch’a l’é ‘ncora vèrgin e dcò la concubin-a ‘d mè ospità e vojàutri i podreve abusé 'd lor com av pijasrà, ma fé pa na ròba parìa a st'òm!”. ²⁵Malgré lolì, cola gent a l’ha pa scotà ‘d rason. Parèj che ‘l Levita e l’ha ciapà soa concubin-a e a l’ha mnala fòra. Lor a l’han violentala e maltratala tuta la neuit fin-a a la matin. Cand ch’a l’é spontà ‘l sol a l’han lassala andé via.

²⁶An sël fé dël di, la fomna a l’é rivà a la ca anté ch’a l’era stàit ospità sò padron. A l’é tombà ‘dnans a la pòrta e a l’é restà lì për tèra fin-a al di fàit. ²⁷Cand che sò padron a l’é alvasse, la matin, a l’ha duvertà l’uss ëd cà e, surtì për seguité sò viagi, a l’ha vëddù la fomna, soa concubin-a, longh e tirà ant l’andron ëd la pòrta, con le man an sla seuja. ²⁸Chiel a l’ha dije: “Àuss-te, doma!”, ma a l’é pa staie rëspòsta. Antlora a l’ha cariala an sl’aso per torné a ca. ²⁹Tornà a ca ch’a l’era, a l’ha ciapà ‘n cotlass, a l’ha pijà soa concubin-a, a l’ha massala e a l’ha tajane ‘l cadàver, mèmber për mèmber, an dódes tòch. Sti tòch-sì a l’ha peuj faje rivé un për minca na tribù d’Israel^[6].

³⁰Tuti coj ch’a l’han vëddù lolì a sclamavo: “Na ròba parìa a l’é mai capità dal moment che j'Israelita a son surtì dal pais d'Egit fin-a al di d'ancheuj! Penseje, consulteve e parlene^[7]!”.

Nòte

1. Ancora n’àutra stòria ‘d degradassion moral andova ch’a manca la lege e l’órdin.
2. Ël concubinagi a l’era na condission legal ëd mariagi ‘d rangh anferior. Ch’as vëdda costa spiegassion.
3. O “a l’era pa staje fedela”. Tanti tradutor a l’han capì ‘l verb ebràich וַתִּזְנֶה (vattisneh) coma na derivassion da זָנָה (zanah, “fé la meretriss”), ma a peul esse derivà dcò da na rèis ch’a veul dì “esse anrabià” (זנה).
4. O “Ch'a sia la pas për ti!”.
5. Ebràich: "conòsse, savèj". L'espression יָדַע (yada') "conòsse" a l'è n'eufemism për relassion sessuàj. N'àutr eufemism dovrà a l'é "esse ìntim con", ambelessì a l'é dovrà n'eufemism diferent për le vàire nuanse 'd përversion an cost contest. Për sòn as deuvra יָדַע (yada'), valadì n'eufemism divers ambelessì për motiv ëd fòrsa dla përversità an cost contest. Sò but a l'é bustiché, ma soa retòrica a sërca 'd minimisé la gramìssia dla malassion.
6. Fé rivé ij tòch dël cadaver ëd la fomna a minca na tribù d’Israel a l’era për col òm n’at simbòlich për ciameje a tuta la nassion ch’a fussa fàita giustissia ‘d col crìmen.
7. La version greca djë Stanta a l’ha: “A j'òm ch’a l'ha mandà a l'avìa comandaje: “I-j direve përparèj a tui j'òm d'Israel: Coj che a vëddìo, a disìo: Nen parèj a l'é mai capità o a-i é pa testimoniansa da tut ël temp da cand che ij fieuj d'Israel a l'ero surtì dal pais d'Egit fin-a al di d'ancheuj! Pijene nòta con soèn! Consulteve e parlene!”.