La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Isaia/Introdussion

Artorn

---

Introdussion

An ebràich ël nòm "Isaìa" a veul dì "Nosgnor a salva". Costa espression a podrìa bin compendié 'l contnù 'd cost liber, ch'a comprend 66 capìtoj e che soa composission a l'é stàita 'n process longh e complicà.

Le generassion ch'a son ëvnùe apress nen mach a l'han tramandà 'l mëssage dël profeta del sécol ch'a fà eut, ma a l'han dësvlopalo ant ëd situassion diverse, coma cola dl'esili e dl'artorn an patria ant l'época persian-a.

Ël lìber d'Isaìa as peul dividse an tre part diverse, ma a-i son ëd sicur ëd colegament an tra 'd lor. Ël lìber d'Isaìa, l'é a dì, ch'i l'oma ancheuj, a l'é pa l'arzultà 'd na sempia union ëd tre scrit indipendent, ma a pija la fòrma 'd na composission motobin articolà.

Prima part: capìtoj 1-39

La prima part d'Isaìa as arferiss a le përson-e ch'a vivìo e ai fàit ch'a son ancapità apopré an tra j'agn 740 al 700 a. C. A l'era 'n perìod ëd tension anternassional pericolosa. L'Egit, potensa granda dël meridion an pien-a decadensa; nopà a nòrd, la potensa dl'Assiria as fasìa sèmper pì mnassosa. J'aveniment pì amportant për comprende ij sagrin dël regn ëd Giuda an cost perìod a l'ero: (1) Anvers ël 734 a. C. antant che Acas a regnava a Gerusalem, ij regn d'Aram (o Siria) e d'Efraim (o Israel) a l'ero aleasse contra 'l regn ëd Giuda për forselo a giontesse a lor contra la mnassa dl'Assiria. A l'é la guèra siro-efraimita. (2) Dël 722-721 a. C. a-i é la fin dël regn d'Israel a nord, dont la capital Samaria a l'é ciapà da l'Assiria e la populassion a n'è deportà. (3) Dël 701 a. C. cand che Esechia a l'é rè d' Giuda, j'Assirian a buto Gerusalem sota assedi e 'nvado la pì part ëd sò regn.

Durant tuti coj agn-lì, Isaìa as fà portavos ëd Dé a Gerusalem, ël campion frem ëd la fidelità a chiel, ël nunsi d'un mëssage ch'a va sempre contra-corent, përchè la salvassion ëd Dé a l'é soens an contrast con ij propòsit e j'anvìe dla gent.

Costa prima part a l'é formà da vàire archeuite 'd mëssagi, gropà pì conform ai contnù che scond l'órdin cronològich. Ij capitoj 1-12; 28-33 a conten-o 'd mëssagi ch'a riguardo ij regn ëd Giuda e d'Israel-Efraim. Ij capìtoj 13-23 a conten-o mëssagi ch'a riguardo dzortut ëd popolassion ëstrangere: Babilònia, Filistìa, Moab etc. Ij capìtoj 24-27; 34-35, ciamà cheivòta "j'apocalissi d'Isaìa, a nunsio l'arnovament dël mond ant l'avnì. Ij capìtoj 36-39 a son ëd conte (ch'a parësso 'dcò ant ij lìber dij Rè) ch'as arferisso al regn d'Esechia. Isaìa a protesta contra j'antrigh politich dij cap ëd Gerusalem, contra le violassion costante dël drit e dla giustissia social, contra le pràtiche religiose ch'a së stërmo darera dij crasament dij pòver; contra j'aspirassion ëd grandeur e minca n'àutra forma 'd corussion. La mnassa dl'Assiria a rapresenta, scond Isaìa, l'antërvension ëd Dé midem contra l'anfedeltà dël pòpol ëd Dé. Tutun, bele se 'l privo a l'é dzorëstant, ël profeta as opon a la pàu e al dëscorament. An tute le sircostanse Isaìa a anvita a chërde, visadì a conservé la fiusa ant le promësse 'd Dé e a le nòrme 'd vita che chiel a l'ha dàit a sò pòpol. A l'é la fede - parèj a 'nsist Isaìa - ch'a l'ha da trasformesse ant ëd portament concrèt, tant ant la società e la polìtica che ant le relassion an tra le përson-e.

Sconda part: capìtoj 40-55

La sconda part a l'é ciamà 'dcò "ël lìber ëd la consolassion d'Israel". A riguarda na situassion ëstòrica diferenta. Ij Babilonèis a l'han pijà 'l pòst dj'Assirian coma la potensa ch'a dòmina tuta la region. A l'han conquistà Gerusalem dël 587 a. C. e a l'han deportane la popolassion. J'esilià as ciamo coma ch'a sia possibil che la ruin-a dla sità santa a sia na vitòria dle divinità 'd Babilònia an sël Dé d'Israel. Da leugn ëd la tera che 'l Signor a l'avìa daje, privà dël Templ anté che lor as ancontravo con Dé, lor a toco 'l fond ëd la disperassion e a chërdo che Dé a l'àbia chitaje. Ël profeta a parla pròpi a costa gent dëscoragià. Dé a dovrerà 'l mojen ëd Ciro, rè dij Persian, për liberé sò pòpol. Cola-lì a sarà na liberassion neuva ch'a farà vnì an ment cola da l'Egit e a përmëtrà al pòpol d'artorné ant la tèra dla promëssa. Dé, pròpi përchè a l'é 'l Creator dël mond antregh, a l'ha 'l podèj ëd nunsié costi aveniment e realiseje, mentre che le divinità dj'àutri pòpoj a l'han gnun podèj e a servo a nen!

Costi mëssagi dë speransa a conten-o quatr pcit poèma ch'a presento 'n përsonagi misterios: ël Servent ëd Nosgnor (p. esempi: 42:1-4; 49:1-6; 50:4-9; 52:13-53:12) anté che 'l Testament Neuv a vëdrà vàire figure dla vita 'd Gesù (cfr. për esempi At 8:30-35).

Tersa part: capìtoj 56-66

La tersa part as arferiss al perìod ch'a ven dòp dl'arton da l'esili. An efet, dël 538 Ciro, rè dij Persian, a conquista Babilònia e a j'acòrda ai deportà d'artornésne an pàtria e 'd buté torna 'n pé 'l Templi. J'esilià ch'a l'han sernù la via dl'artorn, l'ora ch'a-i rivo, a treuvo na situassion malpràtica e pien-a 'd sagrin: na sità an ruin-a, un teritòri anté ch'a-i la fan da padron j'abitant ch'a l'ero restaie, un pòpol ëd fidej diminuì scasi a nen, condission ëd vita precàrie, d'angiustisse sossial neuve, n'artorn a pràtiche idolàtriche. An costa situassion ël profeta as presenta coma l'invià da lë Spirit ëd Nosgnor che: "a l'ha dame la comission ëd porté la bon-a neuva ai pòver, ëd giuté coj ch'a l'han ël cheur crasà, ëd proclamé la liberassion dij përzoné e ch'a vëdran torna la lus coj ch'a son an caden-e" (61:1). Pì anans ant ël temp Gesù a arconosrà an costa mission dël profeta 'l programa che chiel midem a l'é vnùit a realisé (Luca 4:16:21).