Giusep Goria/A 160 agn da la nassensa 'd Fulberto Alarni

A 160 agn da la nassensa 'd Fulberto Alarni

Fulberto Alarni ( a l'anàgrafe Alberto Arnulfi) a nassìa a Turin ai 13 ëd giugn dël 1849 da pare e mare valperghèis. Soa mare a passa dëdlà pòchi di apress soa nassensa. Ël pare a l'era general dij carabigné con na longa vita parlamentar danans, deputà ant ël Colegi 'd Corgné. Ël giovo Alberto ...e pa ancora Fulberto... a virolava dapress a sò pare angagià con l'Arma e con la vita polìtica, sensa fé dë studi regolar, parèj, a vint agn, as ampiegava a la Sossietà Real ëd Suransa (Società Reale d'Assicurazione). A lassrà cost arcòrd ëd soa formassion:

Sbatù 'dsà e dlà d'Italia con mè vej,
cambiand scòle e maestri, i son vnù su
studiand pòch, lesend tant e osservand mej.

Ant ël 1884 a l'é stàit destinà a la diression roman-a dla sossietà, e lolì a l'ha vedulo giontesse a col cit ëstrop ëd piemontèis ëd Roma, tan 'ma 'l Baretti (v. La lession ëd piemontèis, bisó teatral che a spòrz n'aquarela fiamenga 'd col mond passà). A Roma a l'é mancà a mars dël 1888 o 1889, conform j'adoss da verifiché(1).

Soa euvra an arvela un gran bel sonetista, duvert pì che tut a le temàtiche e a j'osservassion sossiaj, e lolì a lo buta an sintonìa con d'àutri autor che a serco sòi soget ant ël viv dël neuv Regn d'Italia pì che ant j'arsivòli literari. Ant la prefassion an vers a Sangh Bleu (1879) a scrivìa:

In primis costi diàloghi son pià da sì, da là,

e mi l'hai gnun àut mérit che col d'avèj scotà.
I l'hai scotà dovonque i l'hai sentì parlé,
nt ij baj e 'nt ij teatri, 'nt ij club e 'nt ij cafè:
e soens, i 'ncalo a dilo, i l'hai scotà adritura
coma ch'a fan le serve dal beucc dla seradura,
e tra 'l frou-frou dla seda, fra ij vòrtici dij baj,
antorn ai tapis vert, tra caròsse e cavaj,
ant ij boudoirs bleu-ciel, e ovunque l'elegansa
a regna, e aristocràtica a spand la soa fragransa .

Ël parentagi con ij verista a më smija cièir. La sàtira an sla borzoasìa e la neuva noblesse a l'é flambanta, le pnelade 'd vers a tajo 'ma 'd rasor bin molà. A-i na j'é pro 'd në s-cianch ëd col sonèt-bossèt ch'a l'é La vacin-a:

Sora contëssa avend sentì ch'a j'é
na minacia 'd vairòle, as fà premura
mandé a ciamé 'n dotor e s'assicura
fasendse pì che 'n pressa vaciné.
.......................................
Mè car dotor, com veul-la mai ch'i peussa
andé a balé con tuti ij brass marcà?
- Già...e stërmé coj bej brass l'é 'n ver pecà!
S'i vacinèisso 'n pò...- Come?- Soa cheussa....
- Chërdlo?- Sicur!- Ma e peui? Quat marche an fila!
'S vëdlo nen tròp - Lolì a dipend da chila...

S'i vardoma soa fòto i podoma artrové cola descrission che a na fasìa F. Farina: Tinta terrea, giallastra, barba mefistofelica, spesse ciglia, capelli nerissimi, ricciuti, folti, compatti come quelli di un negro ...

160 agn da soa nassensa! Un poeta piemontèis, un piemontèis a Roma: as podrìa speré che as na fasa paròla a la Famija Piemontèisa 'd Roma? As podrìa fesse na letura a la casina Valadier, al Pincio, anté ch'a-i é 'l bust ëd Broferi, leu car a la memòria 'd Luis Olivé (100 agn...d'un àutr piemontèis capitolin).

Bibliografìa

Clivio, Profilo di storia della letteratura in piemontese, 2002;Gandolfo, La letteratura in Piemontese, 1972; Brero, Storia della letteratura piemontese, 1982; Passera,Poeti dialettali canavesani, 1988; Ij Brandé, n. 67. 1m luj 1949.
Na drolarìa: conform ël Clivio, Alarni a meuir dël 1889 a pag. 399, dël 1888 an sël feuj apress. Për Gandolf ant ël 1889, e l'istess për Bré. Ant ël lìber ëd Passera a l'é 'l 1888; an s'Ij Brandé 'd Pacòt as fà 'l sentenari dla nassensa dël 1949, sensa dine la passà, ma chi ch'a l'ha ramnà ant ij paprass ëd la Suransa (Guido Griva) a dis ch'a meuir ant ël 1888.