Armand Motura/Ij cioché dla val

Ij cioché dla val

O bej cioché dla val, mi torno ancora;
parèj d’un pelegrin, rifas mè viagi
për ritroveve, vej compagn d’anlora,
quandi ch’i salutave ël mè passagi
con la vos ëd le ciòche, alegra e trista,
musica ‘d pas an mes a col tapagi.

‘D vòlte am bastava mach la vostra vista
për buteme ‘nt ël cheur un pò ‘d coragi.

I-i seve ancora tuti, vej amis,
dai cupolin bin fàit a ponta ‘d lansa;
con vòstre fnestre bleuve iv drisse gris
an mes ai camp, che a son color speransa
anche adess che an sij pin l’ha già fiocà,
e già ‘l frasso a l’é ross, e l’é già dura
la tèra, e as resta volonté antëcà,
e a seurt pì nen la bestia a la pastura.
Soma squasi ant l’invern. Lassù la “ bianca”
l’é già calà, l’ha ‘nfarinà le ponte.

Mi veuj fé prest prima che ‘l temp am manca,
mi veuj arvëdve tuti për che im conte
vòstre passion ant le giornà dla guèra,
quandi che a j’ero ij bòt dl’avemarìa
làcrime ‘d compassion për nòstra tèta
e për ij fieuj pì bon che a j’ero via.

“ Bònjou ! ” Mia bela Val! Già Susa am manda
Un bel salut dal gran ciochè ‘d sò dòm.

L’eco gentil dal bass am lo rimanda
e ‘l son dle ciòche as mës-cia a la vos dl’òm.

Ma, pì an sù che San Giust, pompos e bel,
an mes ai pin a smija che a m’invita
ël cioché ‘d San Fransesch che, poverel,
am canta: “ Resta, sì a j’é ‘l bin dla vita”.

Ma mi peus nen fërmeme, am toca andé:
j’é ij cit che a speto, j’é ‘l travaj che a possa.
Oh, lo sai pro, che bel l’é riposé
scotand arbate st’ora tanto dossa!

E longh la strà ‘dcò d’àutri a m’ofriran
Un pòch ëd sosta e tanta poesìa,
ma mi, parèj dij caminant che a van,
devo sempre marcé, sempre andé via.
Così mi salutrai mach con la man
col ëd Giajon e, an mes al verd pì a mont,
col bianch dla Lòsa: come doi guardian
son lì an sj’antich confin dël vej Piemont.

Pì an su, già col ‘d Ciomon, monsgnor dla pian-a,
giutà da l’Arnodera e la Ramà
un gran rosari ‘d son a dësdavan-a.
Oh, care vos, che am dan ël bintornà!
E ant la comba d’Exilles, già sombra e scura,
a j’é ‘n cioché che a l’ha ‘l color dle lòse,
che am dis ‘d cò chiel: “ Fa sosta ant s’aria pura
ch’a l’é ora che it fërme e ch’it ripòse “.

Ma là, dòp Serre de la voûtre, ël sol m’anvita
ch’a së slarga la val come na sala:
Salbertrand, sò cioché, na gran strà drita
e ‘l tramont sla Grand Hòche che a fa gran gala!
Peui l’Abadìa d’Oulx ant un moment
am ripòrta ‘l përfum dël temp passà;
aria dë stòrie antiche, ‘d cit convent
e legende ‘d miraco dësmentià.

E ‘l cioché dla paròchia, su al Borgh-dzora,
con col’aria spaisà da forosté…
che d’ani vivù ansema ora për ora,
dolor e giòje care a ricordé!

Sauze. Tra ‘l bianch dla fiòca o dij narsis
sempre lo arvëddo ël tò cioché pontù
come as rivèd dòp d’ani un vej amis
compagn dij bej ricòrd dla gioventù.

E ’l cit cioché ‘d Desert, tra ciel e fiòca,
e col ‘d Fenils, tròp gròss për sò paìs,
e, dòp Casana dal color dla ròca,
San Restitudo, solitari e gris.

Savouls, gentil che a smija n’orassion,
Millaure, lassù, pontù come na flecia,
Beaulard, Chateau, tra ‘l bòsch e ‘l giàun dl’amson,
e su, fin-a al Borgh vej ëd Bardonecia,
davzin a le capele pì modeste,
son tanti ij pòver cit ciochè ‘d vilagi
ch’a son-o mach ij di dle gròsse feste.
Son ij pilon dël mè pelegrinagi.

Frust për ël sol ëd mil’ani e për ël vent,
për ij furor dle guère e dla tempesta,
l’han vist a nasse ij vej dij vej ‘d sa gent,
l’han piorà ansema e ansema a l’ha fàit festa.

A san come che prest a dventa frust
l’òm che con sò sudor bagna la tèra:
a compagno ant la vita ‘l gram e ‘l giust,
peui a canto për tuti a na menera.
Cioché, bej monument dla noatalgìa,
lo seve che ‘nt la tèra pì lontan-a
a-j resta mach an cheur ‘d col che a va via
në sguard ëd dòna e ‘l son d’un-a campan-a?

Cioché dla val, i l’hai rivëdduje ancora
Ij vostri prà, ij bòsch, ij cam ëd sèj,
e adess iv dijo, vej compagn d’antlora:
“ Bonjou, mè car amis, bonjou, arvèj! “

Magg 1947