Vinèis Minòt/Reusa d’invern

Reusa d’invern

A l’é già da vàire che ’l temp a l’ha butasse a fé ’l baravantan e sòn, as dis e an prédico, ch’a sia mach an càusa a l’òm; dzortùt ëd noi, ch’i foma part dël “miliard d’òr”, visadì dij rich dël pianeta Tèra.

Parèj an minca ’n canton as sento sempe le tiritere sòlite coma “le stagion a son pì nen cole”, “a-i é pa pì le stagion ëd mes”, e via fòrt...

An efet, dòp la frèid ëd Natal e ’d Sant Ësteo a l’ha staje la pieuva dij di apress, për peui avèj le giornà dl’ùltim fin d’ësman-a dl’ann coma ch’i fusso al prinsipi dl’istà!

Sta conta a l’ha sò prinsipi pròpi a la vijà ’d Natal, cand ch’i l’oma radunasse, le famije ’d mia fomna e mia, ant la ca dij mè cé, për gòdse ’nsema l’anciarm dla Neuit Santa. Ël di dòp, pròpi la matin ëd Natal, i l’oma restà belelì a vëdde che na pianta d’un rosé dla preuss dla cort a l’avìa na fior ch’a l’avìa butà… e con tuta l’aria ’d dësbandisse, bele se mach dë sfròs!

Ma la facenda a l’é pa ch’a l’abia ansilì fane fé baudëtta pì ’d tant dal moment che, vista la stagion, a l’era opinion comun-a ch’a l’era lì bele mach për ciapé le grive e mai rivé a duvertesse ’d pianta: a buté gròss a sarìa durà doi di,... mëraco tre.

Ma peui, giumai tuti a lo san, ël temp a l’é cambià: siché donca, a meno ’d sessanta ore anans che ’l 2002 a murièissa , tramentre che mi i lavrava la preuss, con na maravija granda mia fomna am fasìa noté che, an barba a monsù Invern, la reusa a l’era bele che fiorìa.

E a l’era dës-ciodùa franch sensa spatuss : d’un ross sangh, viv ma cita, con gnun-e pretèise.

Mia fomna a l’ha vardass-la pensierosa e peui a l’é vnùita fòra con sò pensé: “Chi sà coma ch’a sarìa contenta granda, e fin-a tuta cola banda ch’a stà con chila ’l simiteri, se noi i-j portèisso sta fior-sì...”.

Mi i son un ch’a l’é nen tant për andé për simiteri: mei cé mi i j’hai ant mè cheur, ant le cite ròbe ch’a l’han lassà sì d’antorn e che mi i rëspeto përchè am j’arciamo a la memòria. I arten-o ’dcò d’avèj-je rëspetà cand ch’a j’ero viv e ch’i l’hai pròpi nen damanca ’d feje vëdde a gnun mei sentiment butandje ’n piassa, coma ch’a fà certa gent ch’a smija desse pontel an col leu ’d pas: a son press che sempe ij midem e am ven da ciameme s’a l’han savù rëspeteje ’nt la midema manera cand ch’a stasìo ’ncor sù sta tèra. Combin ch’a fussa da vàire ch’i vorìa fé ’s travaj, pen-a che mia fomna a l’ha dime lòn, i l’hai dun-a pensà che cost a l’era ’n motiv pì che bon për molé tut mè angagg pr’andé zichin zichet al simiteri e, d’amblè, i l’hai dije: “Tòst ch’it saras pronta i montroma ’n vitura për portejla”!

Comsissìa, antratant che chila as prontava mi i sercava ’d porté mè travaj ël pì anans possìbil, ma ’n pensand con na sodisfassion e n’orgheuj malëstërmà che mia “metà” a l’é na përson-a ch’a chërd ant ij valor sentù, dla famija e dl’amportansa dla vita coma soa continuassion.

A l’ha, coma sò sòlit, tardà ’n cich a seurte da ca, ma, cand ch’i l’hai vist lòn ch’a tnisìa ’nt soe man i l’hai apressiane e capine ’l motiv: la reusa a l’era stàita butà ’ndrinta ’n vas ëd cristal d’un bluèt fumé, an mes a na trien-a dë spi ’d gran: un-a dorà, l’àutra argentà e l’ultima ’d sò color natural; ël tut archincà con na rama ’d làur. Dël papé da toaleta për arparela da la frèid, ma bin bin ëstërmà trames dla tèra da bòsch e ’d mofa ampermuà dal presepi.

“Darmage che, ëd sigura, a durerà ’d pì la reusa che ’l vas!” – i l’hai dije pensand a coj rëspetos-mach-dòp-la-mòrt.

“S’ancapita ’t l’has rason da vende – a l’ha arbatume pronta – ma pensa: ës rosé a l’é ’ncó stàit piantà da toa granda, e soa reusa ’s mérita tutafàit dij rësguard . Dòp tut ël sentiment ëd la cissa ’d portejlo am ësmija ch’an fasa vagné tant,... bin ëd pì che ’l valor d’un vas...”.

Partì, i l’oma corù për na viëtta ’d campagna con ël sol dré dle spale, sota ’n cel bleu con dle nivle bianche ch’a smijavo penelà da ’n cit dla prima mignin. A nòstra mansin-a le montagne dla boca dla Valdosta bin carià ’d fiòca e bele lusente a la mira dë s-cianchete j’euj mach a vardeje: combin ch’a fusso leugne a parëssìo vorèj fesse toché, coma s’a basteissa pen-a pen-a slonghé la man për felo; ma na vos da drinta ’t disìa che, s’it l’avèisse provaje, ël mascheugn a sarìa finì d’amblè coma, d’àutra part, a fasìa già presagì la nivolaja scura ch’a rivava afrosa dëdré ’d cole auture.

Un marlestin pì tard ël vas con sò bochèt i l’oma piassalo ’n vers ël

mesdì pròpi sël pì bel ëd la tomba ’d famija, aranda dle fòto dij cé.

Un-a, përchè ch’a resteissa na frisa pì arparà e peui, fasend përparèj, an pias ëd chërde che ’dcò “lor” as në fasso caria e ch’as në pijo goerna.

I l’hai già divlo che mi i son un nen pròpi për andé tant për simiteri, ma pa privo che doman matin i andrai a vëdde nòstra reusa, nòstra reusa d’invern.

CA DË STUDI PININ PACÒT PREMI ’D PRÒSA 2003 dedicà a NINO AUTELLI