Pier Luis ëd Barban/Grand Pedar e j'animi dal Purgateuri

Artorn


Grand Pedar e j'animi dal Purgateuri modifiché

(sta conta l’è staita scrita ant la coinè piemonteisa e ant la parlada monfrin-a dla Val dla Srin-a da Pier Luis ëd Barban, e l’ha ricevù ëd premi e ‘d menssion. Noi i riportoma l’edission scrita ant la parlada dla Val dla Srin-a, ò mej ancora dë Slonghè, pais andoa a l’è ambientà)

....a l’è verament capità a ‘n mè antenà....

L’era credensa popolar che ‘nt la neucc dal doi ad novembar, ò neucc di mòrt, j’animi dal Purgateuri i sortijsso par al pais, an serca ‘d preghieri par andà ‘ncontra a la Felicità Eterna.
Ant al ca, la gent la lassava an sla tàula in tòc ad pan e do castagni parchè i mòrt i podijsso mangià, pruma dal viagi ‘d laldilà.
Al dòni dal pais arcmandavo a tucc ad nen sòrti d’an ca e quasi tucc ja scotavo.
S’al fijssa nen stacc par al Ciribiseula, ch’al voriva andà a l’òsto, pròpi cola seria-là, ant al pais da Slonghè, aj sarìa staji pròpi nun an gironda.
Ma ancassì Grand Pedar, che ‘d neucc al sortiva mai, lo fava a pòsta a sòrti, par fà rusià ‘l dòni.
Par ja stra j’era di giovo, pòc pu che bagajòt, ch’a j’ avo la costumansa ad pijà dal suchi, da svojaji, da butaji na candeila andén; e csì, con in lanseu an spala, j’ andavo da ‘d nan al ca a fà pagura la gent e i recitavo semp la midema tiritena:

“Soma j’ànimi purganti
coli bravi e ‘n pòc birbanti
i patioma nen la fam…
ma su... da brav: demi dal salam...”

E nojatri masnà, ma ancassì i pu grand, a stavo sarà an ca e con ‘na stissa ‘d pagura, e a rispondivo:

“Animi santi, animi purganti
s’i veuli dal ben…fevi avanti...”

E da sota ‘l paltò, gropà an sla tèsta, aj sortiva ‘na man sgagiàja ch’ la piava ‘l castagni, ò ‘l salàm che la Granda Gigin l’ava prontà an suma ‘n piat ad bòsc.
La midema sena as ripetiva da ‘d nan a tucc j’us, e la gent a ja stava al gieug; coj giovo-là aj rimediavo dal ròbi bon-i da mangià e tucc as ricoradavo di pòvri mòrt: almeno ‘na vòta l’an.
J’heu za divi che cola seria, an gir, j’era ammachi ‘l Ciribiseula e Grand Pedar (…e peu ‘l masnà vistì da fantasma), almeno al doviva essi acsì!
Ciribiseula l’andava a l’òsto par anciocassi, cmè ch’al fava tuti ‘l serji, e j’era anche Grand Pedar che lo fava a pòsta… a la facia ad tucc i benpensant.
Difati Grand Pedar al disiva semp:
“A fa cmè j’acc, j’è sempar temp”.
E csì la neucc dal dì di mòrt, chil al fava par abitudine al gir dal pais.
La seria dal dì di mòrt dal 1927 a l’era sortì da des minuti, quand ch’al vëg i giovo con ‘na suca anvisca ch’aj van ca par ca… chil as frëma, aj uàrda e as buta ridi, peu al taca su dla stra e ‘l va ‘n piassa.
An col mentri ‘l Ciribiseula al cala zu dla scalinà: cioc cmè n’aso.

Al pòvr’òm la sbanda da dsà e da dlà, batinda contra ‘l muraji dal ca, alegar e ‘mbiavà cmè tuti ‘l serji.
Da lì ‘n pòc aj sàuta feura doi mascaron, pu nen tant giovo, con ‘na suca anluminaja ch’as buto a molestà ‘l pòvr’òm e aj diso:

“Soma j’ànimi dal purgateuri
s’am dai nen tucc i sòld, at meuri...”

E i taco daji dal patèli al Ciribiseula. Pedar al contròla ben e al pensa:
“Ma se i bagajòt j’han virà ammachi adès su dla Strà di Mèrlo, che rassa d’ànimi purganti j’en si ciapalavègia ch’aj ven-o da n’atra part?”.
E s’avsin-a, par vëghi mei la sena, as buta scondi dré dla “ròba steisa” dla Pasqualin-a, ‘na dòna in pòc disordinaja ch’as visa nen ad ritirà j’indument pruma ch’aj cala la neucc, e csì ‘l frëcc al zèla: corpët, mudandi e combineus.
Pedar alora al pija ‘n man in baston, as buta andòs in lanseu quàsi succ, e ‘l va ancassì chil davsin al Ciribiseula. Quànd ch’as treuva quasi drera dja spali di doi ladar, al crija, con tuta la sò fòrsa:

“A son al fantasma ad don Olivëta,
e dla spavent, av fas cagà ‘nt la brajëta!”

E zu bòti an sla tèsta a coj doi drogant. Coj-là ja scapo sensa fà resistensa.
Ma Pedar aj cor drera e aj rincara la dòse:

“Animi nen tant santi, animi droganti
s’i veuli na s-ciopatà fevi avanti...”

E, da sota ‘l mantè, aj fa vëghi in tubo ch’l’ava rancà d’ant na ringhera. Coj doi lo scambio par in fusì e ja scapo ‘ncora pu sgagià.
Da lì ‘n pòc, ant la stra, j’è ammachi pu Pedar e ‘l Ciribiseula ch’al ringrassia ‘l fantasma-Pedar e al torna a ca tranquil.
Al dì dòp, an tut al pais, as parla nen d’at. Ant i discors dla gent a j’è: in parsonagi grand e gròs, fòrse ‘na masca, ch’al salva la pòvra gent quand ch’l’è ‘n difficoltà; e ‘l Ciribiseula ch’l’ha vist don Olivëta: mòrt da ses ani. Sì parchè al venta savej che i doi ladar j’avo vistji tucc, ma nun l’era intervenì. Al fantasma-Pedar l’avo ancassì vistlo, ma chi ch’lo consiva con in lanseu an tèsta?
E ‘l Ciribiseula l’andava an gir a dì che ‘l fantasma ad don Olivëta l’ava salvaji la vita. Magara l’era nanca col fantasma-lì... comonque l’era andaji ben al pòvri Ciribiseula.


Pier Luis ëd Barban... ant j’agn ‘80