Pier Luis ëd Barban/Al temp che ij rat a portavo ancora ij pantòfle

Artorn

---

Al temp che ij rat a portavo ancora ij pantòfle

“Al tèmp che i rat portavo ancora ‘l pantofli…” do soreli orfanèli i vivivo ant ina pòvra cà pròpi al fond dël pais dël Com-si-sìa.
Jë stavo da soli, sensa companìa. Lucréssia, la pi vegia, l’era bruta, con la facia pen-a ‘d bussiji e borgnon, ma l’era pitòst anvidiosa dla pi giovna ch’as ciamava Margherita : bela pej do so, brava, simpatica e tant gentila con tucc. Soèns jë mniva trové-ji in gaton, in pòc vegg e tut ësplà ch’aj ciamavo Celestin. Is gat aj contava a si fiji tuti ‘l neuvi dël pais e dij dintorn. Margherita aj dava in tòc ëd formagg e ‘na tassa ‘d lacc.
Col dì Celestin a l’ha dicc che al Convènt dij GATON as celebrava la festa ëd SAN MIGNO, com’ as fava tucc j’agn. San Migno l’era in sant famos për ël sò gnaulàdi al ciar dla lun-a. Quànd al Convènt a j’era la festa patronal, tucc i gat dij dintorn as radunavo : mangiavo e beivivo … për trèi dì. Celestin aj fa al do fiji “Antrìa che andèissi al convènt dij Gaton, coj brav frà j’avran sicuramènt dausògn d’ajùt”.
Margherita a rispond “A vac mé, am fa nen pàu travajé, tant son za costumaja”.
La nòstra brava fija a buta in tòc ëd pan e ‘na fëta ‘d formagg ant ёl tascapan e a part për ël convènt. Rivaja ant a contrà dij Barbison a treuva in gat an camìn a rablé, vers cà soa, ‘na “forma” ‘d formagg. Ma sa forma l’èra tròp pesanta e ‘l pòvri micio o fava fatiga a tramuvé tuta cola fontin-a. Margherita aj dà dlònc ina man a possé col ben d’Idio… fin-a a cà dël micio.
Pi ‘n là j’è doi gatin che la ciamo: “Oh bela fija, sima qui ant is bòsc a sirché dël mòri, ma l’è tut o dì ch’a sircoma, e n’oma trovana manc in-a”.
Nòstra brava fija aj dà n’ajùt e, an sinc minuti, i treuvo in cavagnin ëd mòri. I doi gatin finisso pi nen ëd ringrassié, e për sdebité-si, aj regalo doi salamin e des centim ëd saussìssa.
In pòc pi ‘n là j’è Gata Marìa ch’a fa mala fin a possé ‘l caret dël bòsc da fé scòrta për l’invern.
Inùtil dì che Margherita aj dà ‘na man e an cambi a ricev an regal in vaset ëd “compòsta” ‘d fròli… cola che i gat dij dintorn as bërlicavo fin-a i barbis quànd a na tastavo in cuciar.
Margherita, con tucc si regaj, s’ anseta an sël pont dij Baravantan a fé marènda. Rivàja al convènt a vog in venerand gaton gris ch’ël pianta di sàut incredìbil për ambranché a còrda dla campan-a e soné ‘l vespr. Ma për sauté ch’ël sautéissa o ciapava nen cola benedeta còrda.
Margherita lo pija a cavigiòli e ‘l gat as buta a soné ch’a lo sento fin-a da Canej. Dla contentëssa o drissa la coa an segn ëd sodisfassion.
An col mèntri aj riva ‘l Prior, e Margherita aj fa in gran inchin. Për doi dì e do neucc Margherita a lava i piat e i bicej con bon-a veija ‘d travajé e as procura la stima ëd tucc i gat, gatin e gaton.
“Come a l’ha comportà-si sa dòna?” O fa ‘l gaton prior dël convènt.
“Pròpi bèn, pròpi bèn” i rispondo tucc i gat an còro.
“Alora dé-ji tancc marenghin d’òr ant ёl sò man, për lo che na ten ёl tascapan. E quànd a riv-rà an sël pont di Baravantan, ina stèlia d’òr jë spont-rà an sla front, e la vog-rà tut ёl mond ”.
E lolì aj capita da bon, con gran invidia e rabia da part ёd Lucressia che vojacc i peuri bèn imaginé.
Trèi mèis dòp i gaton dël Convent ëd San Migno j’avo da dé ospitalità al Vësco Barbison Coalonga de Ongolatis e alora aj mando dì a Margherita s’a veur ven-i torna a fé i travaj ant ël Refetòri e ‘nt la Mènsa.
Ma Lucressia as buta an mes e a veur andé chila al sò pòst, sperand ëd vagné chij marenghin e chi sa ‘ncora… chijcòs d’at!
Ficà ant ël tascapan ògni sòrta ‘d ròba da mangé, Lucressia a part për ël convènt. Për la strà ancontra doi pòvri gat, tormentà da la sèj, ch’ aj ciamo ‘na stissa d’eva. Ma Lucressia a pensa bèn ëd dé-ji pròpi gnènte.
I doi as lontan-o ‘n pòc e aj diso “Che Nòs-Sgnor at renda tanti beli gentilëssi, come ti tjë rendi a a noi!”.
Pi ‘n là, a j’è doi ò trèi gat che mugio di tòc ëd bòsc për l’invern.
Anvéci ‘d juté-ji, Lucressia aj dà in càus al fassiné e col bòsc as disperd ant in canalon.
Squàsi an sl’us dël convènt a j’è in gat malandà ch’ël ciama la limòsna: “Dé-mi in tòc ëd pan, për piasì…s’av na vanssa!”
Inùtil dì che Lucressia aj dà nen d’autùt e ànssi a taca mangè i salamin che l’ava portà-si da cà… a la facia… dij doi tapin.
Pёr trèi dì e do neucc Lucressia a lava i piat e i biciej, ma aj lava così mal che fin-a ‘l Vёsco o taca dì: “Ma chi ch’a l’è che l’ha lavà i piat e ‘l posadi mal parej ? Na vòta sola j’heu vist ‘na ròba sìmil… ma ant ёl convènt dij CRIN!”.
An col convènt j’ero tucc sagrinà e s’anterogavo tra ‘d lor: “Come l’ha comportà-si sa dòna?”
E tucc i rispondivo: “Mal, mal, mal…”
E ‘l Prior alora l’ha sentenssià: “Pёr ricompènsa deji …sinquanta bastonà an sla schin-a, e quànd a riv-rà an sёl pont dij Baravantan ch’aj ven-a ‘na coa d’aso an sla ghin-a”.
Con ёl moro pist e j’òs rot, Lucressia a torna a cà, anrabijaja come pòchi e pronta a rusaté con la sorela. E peu aj tocava scondi cola bruta coa d’aso: ma, pi la tajava, e pi a coa sё slongava. Ma lo che la fava andé ‘n bestia a l’era la fama che sò sorela Margherita l’ava conquistà ant ёl Borg dёl Com-si-sìa!
Tucc i divo: “Margheritin, pёr noi l’è ‘na sorela: brava e bela; e con ёl sò soris a l’è l’onor dёl nòst Pais”.
Jё s-gnori dij dintorn i mnivo a conòs-la, e chijdùn fin-a a cortegé-la.
In dì j’è rivaji fin-a ёl Fijeu do Rè: Prinssi Miciòn dij Miciòni. Chiel-quì l’ha vorsù sposé-la, con ёl consèns do Rè, e parej nòstra brava fija l’è andaja sté, da regin-a, ant ёl Castel ёd Gattòpoli.
Ma prima j’ha facc in bel matrimòni con gran spatùs… e mi ch’a j’era dré da l’us, j’han gnanca dami: né pan, né prus.

Pierluis ëd Barban - mars 2015