Pàul Castlin-a/Articoj/Dificoltà invincibij da bate

La sfida d'andé contracorent

Realità e pregiudissi

A va fòra ‘d dubi che volté e publiché la Bibia cristian-a an lenga piemontèisa a rapresenta na sfida ‘d prim órdin. A veul dì ancheuj batse contra ‘d fòrse ch’a podrìo consideresse invincibij, tant da consideresse, la nòstra, n’amprèisa dësperà. A veul dì arzighesse a andess-ne dël tut contracorent. Anté ch’a porta ancheuj la corent?

- L’andi ch’a podrìa definisse pragmatista ‘d tute le gesie e organissassion cristian-e an Italia a-j pòrta a dì che giumai tuti a parlo an italian e a lo capisso e ch’a l’é pa nen necessari na version ëd la Bibia an Piemontèis: “Temp e sòld ësgairà”, a diso, e che për motiv dl’imigrassion, “i l’oma pitòst da angagesse a provëdde ‘d version bìbliche an lenghe d’àutri pais e continent”.

- La dëstrussion ëd la lenga e dla cultura regional piemontèisa a podrìa disse che ancheuj a sia scasi compìa: l’omogeneisassion ëd la popolassion italian-a a sarìa an pràtica completà mersì a le scòle e a la television. Lolì a l’é da vàire ‘l but dij politicant ëd Roma.

- La gent e dzortut ij giovo a parlo pì nen an Piemontèis e scasi a lo capisso pa pì, foravìa che na version motobin italianisà. “S’as veul evangelisé ij giovo as l’ha da fess-lo an italian”.

- Tut lolì a va ansema al dëspresi dj’ansidit “dialèt” ch’a son considerà “nen a l’autëssa” ‘d dé espression a ‘d “concèt elevà” coma coj ëd la filosofìa e dla religion, përchè a son manere ‘d parlé ‘d gent ëd bassa condission e sensa n’educassion. A l’é ciàir che sto-sì a sia ‘n pregiudissi anteressà e ‘d sicur ignorant ëd nòstra stòria, lenga e cultura.

- A-i é peui da gionteje che: (1) an prim leu, la pì part ëd la gent ancheuj a sia secolarisà e ch’as antëressa scasi pì nen “ëd religion”. Për lòn a l’avrìa un bin pòch susnàire për jë scrit ëd la Bibia, a fà nen coma ch’a sio considerà dai chërdent. La Bibia a l’é considerà ‘d sòlit un prodòt dl’antichità ch’a l’avrìa pì nen da dì a le generassion moderne ch’a son nutrì dzortut da “la siensa”. (2) An ëscond leu, la pì part ëd la gent dël Piemont a son ëd tradission catòlica-roman-a e ij catòlich a son nen costumà a portesse darera e lese la Bibia, ch’a l’é na pràtica dij protestant, ch’a la considero la régola ‘d soa vita ‘d lor, la Paròla ‘d Nosgnor ch’a l’é adressà an minca un ëd nojàtri. Për lòn la Bibia a l’é considerà cheicòsa dë specialisà mach “per ij prèive”, për ij savant ëd religion, o ch’a riguarda mach le sete religiose e “ij fanatich” ch’a në fan part.

Con le argomentassion che i l’hai giusta mensionà - ma a-i sarìo d’àutre ancora, na Bìbia piemontèisa a l’é vardà ancheuj “na ròba dròla”, në speriment academich da comparisionesse a la tradussion ëd la Bibia an lenga Klingon, na populassion ëd n’àutr pianeta imaginà da la série televisiva dë Star Trek... e parèj considerà ‘d gnun-a utilità fin-a da coj ch’a dan valor a la difusion ëd la Bibia, coma le gesie e le società bìbliche.

N’amprèisa cultural d’arcostrussion

Se nojàutri i andèisso con la corent, i dovrìo arnunsié sùbit a nòstra amprèisa d’avèj na Bibia an lenga piemontèisa. Tutun, ël fàit a l’é che i l’oma la determinassion d’andé contra corent, dasend valor a lòn ch’a l’é meprisà e con na speransa bin fondà.

Nojàutri i podrìo paragonesse a coj pess, ij salmon, che ant ij pais dl’Euròpa setentrional e in America, a torno a monté contracorent sù për ëd torent ëd montagna për podèisse arprodùe là anté ch’a-i ero nassù. Ij salmon, an efet, a nasso an aque dosse e a passo soa gioventura an fium e torent, ma peui a van a stess-ne al mar, anté ch’a-i chërso. Contut, cand ch’a riva për lor ël moment ëd l’arprodussion, a artorno con grand ësfòrs montand contracorent, sàut apress sàut, sù pr’ij fium e torent pròpi anté ch’a-i ero sortì na vira, “sò pais”. A son bon a arlevé ‘l përfum ëd l’eva andoa cha j’ero nassù e lolì a-j përmett ëd posé j’euv ant un ambient ëd famija, adat a la dzorvivensa dij sò pcit.

E bin, nòstri “euv” a conten-o la Paròla ‘d Nosgnor e i-j posoma anté ch’ soma nassù conform a l’ardità lenghistica e coltural ëd nòstra gent, cola dël Piemont. Lolì a sarà mai sgairà. Coma ch’a dis la Bibia midema: “Chi a l'é sensa fede e sensa lege ch’a chita soa manera ‘d pensé; chi ch’a l’é pervers ch’a ‘rnunsia a soa malissia! Artorné tùit al Signor, e chiel a l’avrà misericòrdia ‘d vojàutri! Artorné a nòst Dé ch’a përdon-a generos. (...) Mia manera ‘d pensé e la vòstra, mia fasson d’ fé e la vòstra a son tant lontan l’un-a da l’àutra coma ‘l cel a l’é lontan da la tèra. An vrità, coma che la pieuva e la fiòca a calo giù dal cel e a ‘rtorno pa su sensa d'avèj seivà la tèra, sensa d'avèila fàita drùa e fàita giché, përchè a daga smens a l'ësmeinor e pan da mangé, përparèj a sarà dla paròla surtìa da mia boca: mai a torna da mi sensa efet, sensa d'avèj fàit lòn che mi i veuj e sensa d'avèj compì lòn che a sò pro i l'avìa mandala” (Isaìa 55:7-11).

A l’é për lòn che na Bibia an piemontèis a fà part d’un progèt d’arnàssita, ëd preservassion e d’arcostrussion lenghistica, coltural e, dzortut ëspiritual che mach a smija esse sensa speransa. Nosgnor Dé, ch’a l’ha ispiralo a nojàutri a dis ëdcò: “Travajé con passion e fërvor ant l'euvra 'd Nosgnor, savend che, grassie a chiel, lòn ch'i feve për Nosgnor a sarà mai ësgairà” (1 Corint 15:58).

Paolo Castellina, 22-1-2024

I podreve caté al Bibia piemontèisa ambelessì