Neuv Sermon Subalpin/Un don dal cel/2-2

Génesi 3 - La Croa

Tut lòn che Nosgnor a l’ha creà a l’era bon e sensa difet. L’òm, ant soa condission originària, ant ël Paradis, a conossìa pa la maladìa, la fam e la mòrt. A l’avìa gnun sagrin. La mòrt a fasìa nen part ëd la creassion divin-a o dl’esistensa uman-a. A l’é ciàir ch’a son capità peui dij cangiament radicaj ant ël mond. Da ‘ndoa ch’a seurto? La Bibia an lassa nen ant lë scur an sla càusa ‘d costi cangiament. Ant l’istess temp, contut, la Bibia a dà pa na risposta a tut lòn ch’an piasrìa savèj.

Arvira ant ël cel

La Bibia an arvela ‘dco ‘d fàit ch’a son capità ant lòn ch’i podrìo ciamé la preistòria, nen mach ëd l’umanità, ma fin-a ‘d ròbe ch’a son capità anans ëd l’aparission ëd l’umanità, e nen mach ant la sfera fìsica ma ‘dcò ant la dimension dlë spirit. Ch’a parla d’ës aveniment i l’oma mach l’arvelassion bìblica ma le soe conseguense a son ancora ciàire an tra d’ nojàutri. A l’é vera che la presunsion dij mischërdent an dis ch’as traterìa ‘d “fàule”, ma nojàutri i l’oma la fiusa, bin fondà, che tut lòn che la Bibia a fortiss a l’é vrità - i l’oma mach da capìla bin, dàit che Nosgnor a l’é mai dimostrasse un ch’a conta ‘d cuche, tut d’àutr.

Le creature uman-e a j’ero pa le sole creature inteligente che Nosgnor a l’avìa creà. Chiel a l’avìa ‘dcò creà, an soa particolar ësfera ‘d lor, dj’esse che nojàutri i-j ciamoma “j’àngej”. Lor a l’ero destinà a serve Nosgnor dzurtut tanme ‘d mediator an tra ‘d chiel e nojàutri. La Bibia an parla ‘d n’arvira ‘d vàire àngej ch’a vorìo pì nen sogetesse a l’autorità ‘d Dé. Ël cap ëd cost’arvira la Bibia a lo ciama “Sàtana” o “ël diav”. Col’ arvira, contut, a l’ha pa avù ‘n bon ésit. Nosgnor a l’ha pà përmëttù d’esse detronisà, ma l’arvira a l’é spantiasse an sla tèra e a séguita ‘ncora ‘ncheuj. Com’é-lo ch’a l’é rivà an sla tèra? Për rësponde a sta domanda i l’oma da parlé d’Adam e d’Eva.

Lor a j’ero ij prim esse uman che Nosgnor Dé a l’avìa creà e a vivìo an compléta armonìa con Chiel e l’un con l’àutra. Sò dover ëd lor a l’era ‘d travajé e ‘d pijesse soen dël verzé d’Eden (Genesi 2:15). Ambelelì lor a vivìo conform al volèj ‘d Dé e a godìo dla presensa amìsa ‘d Nosgnor con lor. A podìo sente fin-a ‘l son dij pass ëd Nosgnor (Genesi 3:8). Dé a l’avìa peui stabilì con lor n’aleansa, n’acòrd. Costa aleansa a l’é soens ciamà “l’aleansa dj’euvre” o “l’aleansa ‘d favor”. Ij termo ‘d cost’aleansa a disìo ch’a l’era la promëssa ‘d Nosgnor cola ‘d deje la vita eterna si l’avèisso servilo con tut ël cheur. Da soa banda ‘d lor, Adam e Eva a l’avìo arseivù mach un comandament da osservé: “It peude bin mangé a tò gust la fruta 'd minca erbo dël vërzé ma it l’has mach da nen mangé da l'erbo dla conossensa dël bin e dël mal, përché coma ch’ it na mange, bin sicur it meuireras” (Génesi 2:16-17).

Për ël mojen ëd col comand Nosgnor a vorìa buté a la preuva Adam e Eva. A l’é antlora que Sàtana a intra an sen-a e a lansa ‘l sò atach. A dovra la forma ‘d na serp: “ël pì furb ëd tuti j'animaj servaj che Nosgnor Dé a l'avìa fàit” (Génesi 3:1). Da la boca ‘d na serp Sàtana a parla a Eva e a-j dis che Nosgnor a l’avìa daje ‘l comand ëd nen mangé da l’erbo dla conossensa dël bin e del mal, përché chiel, Dé, a l’avìa tëmma che se lor a l’avèisso falo, a sarìo dventà tanme Nosgnor midem. A l’é col-lì che ‘l diav a dà coma la rason përché Nosgnor a l’avìa faje cola proibission.

As peul nen spieghesse

Antlora a càpita lòn ch’as peul nen ëspieghesse. Eva a chërd a le busiardarìe ‘d Satana. Chila a pensa che lòn che la serp a l’avìja dije, a podrìa bin esse pròpi ‘d vrità. A l’é parèj che Eva a trasgrediss ël comand ëd Nosgnor e a mangia dël frut dl’erbo proibì. Peuj a na fà mangé ‘dcò a sò marì. A tomba ant la tentassion. A fa ‘n tombaton. A l’é “la Croa”, coma ch’a l’é quajvòta ciamà, un fàit e pì nen na possibilità. As trata dla prima rivolussion an sla tèra. A mostra coma l’òm a veul pa pì vive coma ‘n fieul ubidient a sò Pare. Adam e Eva a vorìo vive coma a-j pias. A veurìo avèj j’istess privilegi ‘d Nosgnor.

As podrìa fesse tante domanda a propòsit ëd costra Croa ant ël pëccà. Pr’ esempi: “Përchè Nosgnor a l’ha pà prevnì, ampedì, l’arvira dj’àngej e peuj d’Adam e Eva?”, “Com’é-lo possibil ch’a sio tombà parèj ‘d gent ch’a l’ero sensa pëccà?”, “Përchè Dé a l’ha pa ‘mpedì che lor a tombèisso ant ël trabucèt ëd Sàtana?”, “Përchè Dé a l’ha përmettù a Sàtana ‘d compì ij sò progèt?”, “Përchè era-lo da manca ‘d buté a la preuva Adam e Eva?”. Nojàutri i vorìo avèj ‘d rëspòste a ‘d question coma coste-sì. Tutun, la Bibia an mostra che i podoma pa deje la colpa a Nosgnor për lòn ch’a l’é capità. Adam e Eva, e tuti j’uman pecaminos ch’a son nassuje dapress, a peudo mach dé la colpa a lor medésim. Al pòst ëd voleje bin a Nosgnor, a son dventà ij sò nemis.

Le conseguense

La dzubidiensa d’Adam e Eva a l’ha causà ‘d conseguense greve ‘d gran portà. La vita an sla tèra a l’é tombà sota la maledission ëd Nosgnor. La malesission ëd Dé a l’é ‘l contrari dla benedission. Për motiv ëd cola maledission i soma stàit destinà a trancé nòstra comunion con Chiel e a la privassion ëd tùit ij benefissi ch’a-j son gropà. A l’é costa separassion da Nosgnor ch’a l’é la càusa ‘d maladìe, fam, guère e mòrt. Le misericòrdia ‘d Dé an lassava mach n’esistensa mìsera che bin tòst as dëstissa. Ël pëccà a l’ha guastà la vita an tùit ij sò aspet. La gent a l’é rivà a ‘mpipess-ne dl’onor e dla glòria ‘d Nosgnor, ma as anteressa mach dla glòria dl’òm. As n’anfà gnente dël benesse dj’àutri e dël mond, ch’i dovrio soagné coma d’aministrador vajant, ma is ocupoma mach dij nòstri anteresse privà. J’àutri e ‘l mond, për nojàutri a son mach da dësfruté e a la fin da dëstrùe. Anans ëd la Croa ant ël pëccà, Adam e Eva a vorìo bin a Nosgnor con tut sò cheur, ànima e fòrsa, ma apress ëd la Croa i soma pì nen bon a fé lòn ch’a l’é bon e dispòst a minca sòrt ëd mal (Roman 3:8 -10). L’arzultà ‘d tut sossì a l’é mach ëd gran’ patiment për tut ël mond, e a l’é nen malfé trové d’esempi ‘d sossì. As sent quajvòta la question: “Se Dé a esist, coma peul-lo përmëtte tut sossì?”, “Com a podrìa Dé esse amor se chiel a lassa capité lòn ch’i vëdoma?”. La rëspòsta a l’é che Dé a l’é amor e giustissia. A l’é pitòst nojàutri uman ch’i arfudavo sò amor e giustissia. I l’oma sempre da ten-e a ment che al prinsipi Nosgnor Dé a l’avìa creà tut përfèt e bon.

Tuti nojàutri i soma colpèivoj

L’omn-e ancora da paghé nojàutri për j’eror e ij pëccà d’Adam e d’Eva? An riguarda la dzubidiensa d’Adam e d’Eva? Eh, pitòst! Adam a l’é ‘l Grand Antich dl’umanità, ël vej ëd tuti j’uman. Tuti nojàutri i l’oma pëccà an chiel e con chiel. Lòn che Adam a l’ha fàit a l’ha falo coma nòst rapresentant, coma ‘n monarca ch’a rapresenta tùit ij sò sogèt. Lòn che Adam a l’ha fàit a comportava ‘d conseguense nen mach për chiel, ma për tùit ij sò dissendent. Ël pëccà d’Adam a l’é passà a tùit j’òm e le fomne ch’a-j son vnùit apress e ch’a vniran. La Bibia a l’é bin ciàira s sto propòsit-sì. “Ël pecà a l’é intrà ant ël mond për un sol òm, Adam, e da col pecà a l’é vnuje la mòrt, ch’a l’é peui spantiasse a tùit j’uman, përchè tuti a l’han pecà con chiel” (Roman 5:12). Tùit a nasso già pecator. Ant ël Salm 51:7 i lesoma: “I arconòsso ch'i son nassù ant la colpa - éh, fin-a dal moment medésim che mia mare a l'ha concepime i l'hai da considereme 'n pecator”. Sossì a veul dì che daspërchiel l’òm a peul nen fé lòn che Nosgnor a veul ch’a sìa fàit. Për natura, lòn ch’i soma dventà, tuti a fan mach lòn ch’a và contra ‘l volej ëd Nosgnor. I lo vëdoma ciàir nen mach ant lòn ch’i foma, ma ‘dcò ant lòn ch’i disoma e pensoma. L’òm e la fomna a son ëd pecador e nen mach Adam a l’avìa da rende cont a Nosgnor, ma ‘dcò ij sò dissendent a l’han da rende cont a Nosgnor ëd soa vita ‘d lor. Nosgnor a disìa a Adam e Eva che ‘l castigh për soa dzubidiensa ‘d lor a l’era la mòrt, e lòn a veul dì che Nosgnor a l’avrìa bandonaje dël tut e për sèmper. Ël pëccà i lo podoma dëspieghé coma l’àt d’arfud, n’arvira, a Nosgnor e a soe lege. Sossì a l’ha për conseguensa che ‘l castigh dël pëccà a l’é che Nosgnor a sospend, a ‘nteromp minca na relassion con l’òm, a lo bandon-a a sò destin. Ël Creator a gava via la vita dl’òm pecador. Nognor a sarìa dël tut giustificà se chiel a dèissa leugh sùbit a sò giudissi ‘d condan-a ëd l’umanità. Tutun, Nosgnor, ch’a l’é nen mach giustissia, ma ‘dcò misericòrdia, a séguita a serché la manera d’arconciliesse con j’uman. La manera a l’ha trovala, ansi, a l’avìa progetala fin-a dal prinsipi.

N’armonìa ch’i l’oma s-ciapà

Apress la tombà dla Croa, quand che Nosgnor a intra ‘nt ël paradis e Adam e Eva a na peudo sente ij pass, lor a së stërmo vërgognos. A veulo che Nosgnor a-j vëdda pa. Costa-sì a l’é la dimostrassion ciàira che la relassion bon-a an tra ‘d lor a l’é stàita s-ciapà. A-i é pì gnun-a armonìa. I podoma vëdde sossì fin-a ant la relassion an tra ij medésim Adam e Eva. Adam a ponta ‘l dil contra Eva e a dis: "La fomna ch'it l'has butame 'nsem; a l'é chila ch'a l'ha dame 'l frut ëd col erbo e mi i l'hai mangiane" (Génesi 3:12). Eva, peuj, a ponta ‘l dìl contra la serp e e a dis: “Ël serpent a l'ha 'mbrojame e i l'hai mangiane” (Génesi 3:13). Nosgnor a fà ‘n pressa a castighé ‘l pëccà. La fomna a l’avrà gran’ pen-a e sagrin a buté al mond ëd masnà. L’òm a l’avrà na gran pen-a e fatiga ant ël travajé për dé ‘d sostentament a chiel e a soa famia. Ël pes ch’a-j sìa a l’é che adess j’uman a l’avran da fé con la mòrt: “Con ël sudor ëd la front it mangëras tò pan fin-a a tant ch' it artornëras ant la tèra d'anté ch'it ses stàit ciapà, dàit che ti't ses póer e it artornëras ant la póer" (Génesi 3:19). Maladìe, dëscontentessa, òdio, patiment e mòrt a son rivà ant ël mond, ma na possibilità ‘d salvëssa a-j resta: “Përchè la paga ch’a dà ‘l pecà a l’é la mòrt, ma ‘l don che Dé an fà an Gesù Crist, Nosgnor, a l’é la vita eterna” (Roman 6:23). Nosgnor a l’ha pijà la decision ëd mandé sò Fieul ùnich ant ël mond. Vàire temp apress, ël Fieul ëd Dé a l’é calà an ës mond për pijesse chiel ans sla schin-a ël fardel dël castigh darié dj’uman, ël castigh che lor bin a meritrìo. Sossì a veul pa dì che tuta la miseria e i sagrin d’ ës mond a sparisso. Na restaurassion compléta a vnirà mach con la creassion d’un mond neuv, ch’a l’é promëttù da Nosgnor. Sensa dubi, la promëssa d’un prinsipi neuv a l’é ‘l tema ‘l pì ‘important dël Testament Vej. An vàire manere e sota tante circostanse a l’era prefigurà la vnùa dël Fieul ëd Nosgnor, Gesù Crist. tut lòn che Dé a l’ha promëttù ant ël Testament Vej, an realità a l’é ‘l compiment dla promëssa che già a l’era stàita pronunsià an Paradis, quand che chiel a disìa: “E i butraj 'd nemicissia an tra ti e la fomna, tra toa dissendensa e soa dissendensa; soa dissendensa at crasrà la testa e ti 't feriras sò garèt" (Génesi 3:15).

Le bataje ‘d cost mond

Ël test ch’i l’oma mensionà prima a l’é malfé da comprende. I vëddoma ch’a l’é adressà a la serp e, për chila a Sàtana. Sàtana e tuti coj ch’a-j aparten-o a saran nemis giurà d’Eva e ‘d tuti coj ch’a son ëd chila, ma dai dissendent d’Eva a vnirà ‘l Salvator ëd la promëssa, Jesus Christ. A l’é parèj che Nosgnor a bandon-a pa l’òm an man ëd Sàtana. Nosgnor a l’ha compassion anvers ëd l’òm e as anandia a ristablì l’armonìa an tra ‘d Chiel e l’òm. Malgré lolì, as podrà nen evitesse ‘l fàit ch’a-i sarà na guèra contìnua për tuta l’esistensa dla tèra. L’arzultà ‘d costa guèra, contut, a l’é stàit predeterminà. Sàtana a sarà dël tut batù e Gesù Crist a sarà ‘l vincitor. Costa bela promëssa as la peul vëdde ‘dcò an col test difìcil dla Génesi. A dis che la testa dla serp a sarà crasà. Ël diav a sarà butà ‘n derota compléta. Për lòn ch’a riguarda coj ch’a aparten-o al Salvator, da cola guèra lor a na sortiran pa polid. “Ël garèt” ëd la fomna a vnirà ferì përchè Sàtana as profitrà ‘d minca n’ocasion për arfilé ‘d dann ai cristian.

Lòn ch’i n’oma parlà ambelessì a l’é mach na vision limità dl’imagine compléta. Ant le lession ch’a vniran i androma pì ancreus ant ës sugèt.