Neuv Sermon Subalpin/Prim ator

Chi ch’a son ij prim ator dla stòria dël mond?

Luca 21:5-19

Somari. Chi ch’a son ij prim ator dla stòria dël mond? S’as varda bin, a son considerà ëd sòlit ij prim ator dla stòria dël mond cole fòrse o përsonagi che, an competission an tra ‘d lor as na contendo ‘l domini. A l’é sèmper ëstàit parèj da quand che j’uman a l’han chërdù ‘d gavèjla la sovranità da col ch’a la dëtniss legitima, visadì Nosgnor, Creator e Signor dël cél e dla tèra. A l’han mach otnù l’arzultà ëd ruinela, la tèra, Nosgnor, contut, a reclama cost mond, ch’a l’é ‘l Sò, për Chiel e për Soa gent - j’umij e ij pacìfich ch’a-j son sogetà e ch’a son, an efet, ij ver protagonista dla stòria. Sti-sì a son soens le vìtime dle lòte ‘d podèj ëd cost mond e a san ëd nen podèj avèj, coma ‘d fieuj ëd Nosgnor, na vita fàcil. A lo buta an evidensa ‘l test profètich dl’Evangeli ch’i consideroma ancheuj (Luca 21:5-9). Për ël pòpol ëd Nosgnor, a l’é ‘n test nen mach d’avertiment ma ‘dcò ‘d consolassion përchè, a varda pì anans, dëdlà dij sagrin dël dì d’ancheuj: a proclama la frema sovranità ‘d Nosgnor e ‘l compiment sicur dij sò propòsit.

La stòria dël mond: na tragédia?

La stòria dël mond a peudria paragonesse a na tragedia (ëd ràir na comedia) ch’a l’é rapresentà ant un teàter. S’is ciamoma chi ch’a sio ij prim ator dël teàter dla stòria dël mond, la rispòsta i la trovoma ant ij lìber ch'a së studio a scòla e ant ij giornaj. Nen vera? Ëd sòlit, ij prim ator dla stòria dël mond a son cole fòrse o përsonagi (as podrìa dì ij papaver) che, an competission an tra ‘d lor (soens con prepotensa), as na contendo ‘l domini. Nosgnor, contut, a reclama cost mond, ch’a l’é ‘l Sò, për Chiel e për Soa gent. Tut lòn ch’a-i é a rëspond a lòn ch’a l’ha progetà da l’eternità e a l’ha soa lògica interna. Tut a rivrà al but che Chiel a l’ha stabilì, sensa gnun ch’a peussa feje d’impediment.

Nosgnor a l’ha sèmper avù un pòpol ch’a l’é ‘l sò. Soa gent a son j’umij e ij pacìfich ch’a-j son sogetà. A son lor, an efet, ij ver protagonista dla stòria, la Soa. Sti-sì, a l’é da armarchesse,. a son soens le vìtime nossente dle lòte ‘d podèj ëd cost mond. Lor a san bin ëd nen podèj avèj, parèj coma ch’a son, na vita fàcil an cost mond. A l’é pròpi përché as sogetan a gnun d’àutri signor che Gesù Crist, e ch’a son critich dij signor dë sto mond, ch’a son soens përseguità.

Tut sossì a l’é bin anlustrà da lòn ch’a dis Gesù ant l’Evangeli, quand ch’a fà la predission dla distrussion ëd Gerusalem ch’a sarìa rivaje ant l’ann 70. An ësto discurs Gesù a parla nen mach ëd lòn ch’a rivrà a Gerusalem e a sò templ, ma ‘dcò ëd la la sòrt ëd sò popol, ch’a avertiss dël privo ch’a-i van ancontra e a-j fà coragi con Soe promësse.

Ël test biblich

Lesoma sto tòch dl’Evangeli e peuj i faroma na quaj considerassion, vers për vers.

“Quejdun ëd sò dissépoj a parlava dël templ e ‘d coma ch’a fussa ornà ‘d bele pere e d’oferte votive. Ma Gesù a l’ha dit: “Ëd tut lòn ch’i varde, a vniran ij dì ch’a-i sarà lassà nen pera su pera ch’a sìa nen campà giù”. Antlora a l’han ciamaje: “Magister, quand l’é-lo, donca, che ste còse a l’han da rivé? E che segn a-i sarà-lo quand cole còse-lì a l’avran da rivé?”. E chiel a l’ha dije: “Pijeve varda ‘d nen esse dëstradà, përchè diversi a vniran a mè nòm an disand: ‘A l’é mi ch’i son ël Crist’ e ‘Ël temp a l’é rivà!”, ma chërdje nen, andeje nen dapress. Quand ch’i sentireve ‘d guère e d’arvire, sbaruveve nen, përchè a venta che cole còse a-i rivo anans, ma la fin a-i sarà nen tant prest”. Peui a l’ha giontà: “Na nassion as leverà contra n’àutra nassion, e un regn contra n’àutr regn. E a-i sarà dij gran taramòt daspërtut, ëd famin-a e ‘d pestilense an diversi pais, e a-i saran ëd fàit afros e ‘d gran segn ant ël cel. Ma anans ch’a-i rivo tute ste còse, av buteran le man adòss, e av përseguiteran. Iv rabasteran ant le sinagòghe e iv butran an përzon. Av mneran dëdnans a ‘d rè e a ‘d governator për càusa ‘d mè nòm. Cola-lì a sarà n’ocasion për rende testimoniansa ‘d vòstra fèj. Sagrineve nen ëd lòn ch’i l’avreve da rësponde, Mi medésim iv darai n’eloquensa e na saviëssa che gnun ëd vòstri aversari a saran bon ëd resistje o ‘d parleje contra. I sareve ‘dcò bandonà da vòst pare e da vòstra mare, e da vòsti frej, e da vòsti parent, e da vòsti amis; e a na faran meuire diversi an tra ‘d voi. I sareve an òdio a tuti për càusa ‘d mè nòm. Contut, gnanca ‘n cavèj ëd vòsta testa a sarà perdù. Con vòsta përseveransa i salvreve vòstra vita” (Luca 21:5-19).

Esposission

L’episòdi a comensa con ij dissépoj ëd Gesù ch’a armarco con d’amirassion e d’orgheuj coma ch’a l’era bel ël Templ ëd Gerusalem. “Quejdun ëd sò dissépoj a parlava dël templ e ‘d coma ch’a fussa ornà ‘d bele pere e d’oferte votive” (5). Gesù, contut “a campa d’eva an sël feugh” ëd tanta esaltassion: “Ma Gesù a l’ha dit: “Ëd tut lòn ch’i varde, a vniran ij dì ch’a-i sarà lassà nen pera su pera ch’a sìa nen campà giù” (6).

1. Fideve nen a ‘d pere. Ël templ ëd Gerusalem a l’era un fabricà grandios dedicà a Nosgnor, ël Dé ver e viv ch’a l’avìa fàit d’Israel sò pòpol sernù. Ël dover d’Israel a l’era d’esse testimoniansa al mond ëd fidelità a Nosgnor e a sò volèj arvelà. Për j’israelita, ël templ ëd Gerusalem a l’era simbol ëd la presensa ‘d Nosgnor an mes a lor e dla certëssa ‘d Soe benedission, cole che Chiel a l’avìa garantije quand ch’a l’avìa stabilì Soa aleansa con lor. Cole benedission, contut, a j’ero condissionà da soa fidelità ‘d lor ai Sò propòsit. Për lòn, ël templ a podìa nen esse considerà an chiel istess na garansìa, n’assicurassion. J’antich profeta tanme Geremìa a l’avìo bin avertije nen mach dla possibilità ‘d perde col bel templ ch’a l’era sò orgheuj ëd lor, ma d’esse fin-a dispossessà ‘d soa tèra e dësbergiairà për ël mond. A l’era già capitaje tant temp anans për l’infedeltà e ‘l tradiment ch’a l’avìo manifestà. A l’avìo, contut. ancora nen amprendù la lession. Gesù a fà ambelessì la predission che ‘l templ ëd Gerusalem a sarìa stàit torna dëstrùì e ‘l pòpol d’Israel dësperdù për ël mond. La gran massa dij Giudé e soe autorità a j’ero arfudasse d’arconòsse Gesù coma ‘l Messìa promess e mancà ‘d paròla anvers a Nosgnor. Ël decret ëd Nosgnor a l’avrìa realisasse. Chiel a schersa nen: lòn ch’a dis a lo fà, e sensa gnun “éh, già, ma e però”. Ël Templ a l’era tanme ‘n sacrament dla presensa ‘d Nosgnor, ma a podìa nen esse na garansìa sensa che lor a portèisso anans, fedej, il propòsit ëd Nosgnor. Ëd conseguense negative i l’oma da spetèje ‘dcò nojàutri s’i soma nen lòn ch’i dovrìo esse, conseguense che Nosgnor a l’ha bin precisà. Gesù a lo buta an ciàir.

2. Na tragedia voltà an benedission. Sicur, coj aveniment a sarìo stàit na tragedia, ma ij dissépoj ëd Gesù a l’avìo da considereje ëd na manera pì amplia. A l’avìo da comprende bin la rason ëd coj aveniment. An efet, për decret ëd Nosgnor, d’aveniment coma la dëstrussion ëd Gerusalem e ‘d sò Templ a sarìo rivà për na rason dobia: ël giudissi ‘d condan-a contra Israel e lë spantiament për ël mond dl’Evangeli cristian. L’istess a sarìa capità për la mòrt ëd Gesù Crist ans na cros: na tragedia, ma ‘d valor anfinì për la salvëssa ‘d coj ch’as confido an chiel. A dis la Paròla: “col òm ... an essend ëstàit tradì conforma ‘l propòsit predeterminà e precognission ëd Nosgnor, vojàutri i l’eve massalo ancioandlo a na cros për man ëd gent ch’a rispeta nen la lej ëd Dé” (At 2:23) ma: “An Chiel i l'oma la redension për Sò sangh, ël përdon dij nòstri pecà second le richësse 'd Sòa grassia” (Efesian 1:7).

3. Ëd segn premonitòri. Le conseguense negative dij pëccà a càpito nen a l’improvista, ëd còlp, coma s’a fussa na surprèisa. ma a son sèmper prevenù da ‘d marche, da ‘d segn premonitòri. Ij dissépoj ëd Gesù a lo savìo. A l’é për lòn ch’a-j ciamo a Gesù: “Magister, quand l’é-lo, donca, che ste còse a l’han da rivé? E che segn a-i sarà-lo quand cole còse a l’avran da rivé?” (7). Tanme le bestie a l’han la sensibilità, la përcession d’un teramòt ch’a l’é ‘n camin a rivé e i l’oma da scoteje, parèj nojàutri i l’oma da esse sensibij ai “segn dël temp” e dzurtut a j’avertiment ch’an dà Nosgnor ant soa Paròla e pijela an sël sério për pijene ‘d precaussion: a son savi coj ch’a lo fan.

4. Le marche a podrìo ‘dcò anganene. Contut, i l’oma ‘dcò d’avèj ëd disserniment, përché le marche, ij segn, a podrìo ‘dcò anganene. A l’é për lòn che Gesù a-j dis ëdcò: “E chiel a l’ha dije: “Pijeve varda ‘d nen esse dëstradà, përchè diversi a vniran a mè nòm an disand: ‘A l’é mi che son ël Crist’ e ‘Ël temp a l’é rivà!”, ma chërdje nen, andeje nen dapress. Quand ch’i sentireve ‘d guère e d’arvire, sbaruveve nen, përchè a venta che cole còse a-i rivo anans, ma la fin a-i sarà nen tant prest”.Peui a l’ha giontà: “Na nassion as leverà contra n’àutra nassion, e un regn contra n’àutr regn. E a-i sarà dij gran taramòt daspërtut, ëd famin-a e ‘d pestilense an diversi pais, e a-i saran ëd fàit afros e ‘d gran segn ant ël cel” (8-11).

Ancora ancheuj a capito d’aveniment naturaj, sociaj e polìtich ch’a buto an agitassion tanti ch’a-j dan da ment a d’ansidite predission da ‘d gent ch’a l’han la fama d’esse ‘d profeta. A peul desse ch’a parlo dla fin dël mond ch’a sarìa vzin-a a rivé. La fin ëd tute le còse, contut, a vnirà mach e ‘d manera esclusiva conforma la sequensa dj’aveniment ch’a son fortì da le Scriture Sante, e nen an n’àutra manera. Parèj, i l’oma gnun motiv d’esse an agitassion: i l’oma da conòsse le Scriture! Lòn ch’i l’oma da fé, contut, dàit che Gesù un bel dì a sarà d’artorn, coma ch’a l’ha promëttulo, a l’é d’ess-ne sèmper pront parèj che, quand ch’a vnirà, Chiel an trovrà coma che Chiel a veul, a l’euvra, coma ‘d gent ch’a viv ant la fiusa e ant l’ubidiensa a Soa Paròla. A l’é bin da disse, peui, che l’artorn ëd Gesù a ciaperà tuti ‘d surprèisa, visadì, a-i saran nen ëd marche, ëd segn premonitòri. La Bibia, an efet, a dis: “Ora, rësguard ai temp e a la sequensa 'd lòn ch'a l'ha da rivé, mè frej e seur, a l'é nen da bzògn ch' un av n'a scriva, përch' i seve bin che 'l Dì ‘d Nosgnor a vnirà coma 'n làder ëd neuit. Quand che la gent a dirà: "I vivoma 'n pas e sicurëssa!" antlora la ruina a-j pijerà a l'improvista com' ij dolor ëd na pajolanta, e a l'é sicur ch'a la podran nen schivié. Ma voi, frej e seur, i seve nen ant ël top, parèj che col dì-là iv pija a l'improvista coma 'n làder, përchè voi i seve fieuj 'd la lus e fieuj dël dì. I soma nen ëd la neuit né dël top. Noi i l’oma nen deurme coma j'àutri, ma vijé e sté sòbri. Coj ch'a deurmo, a deurmo 'd neuit, e coj ch'as ancioco, as ancioco 'd neuit” (1 Tessalonian 5:1-6).

5. Ëd përsecussion inevitabij. N’àutra predission che Gesù a fà ambelessì a l’é cola dle përsecussion ch’a patiran ij dissépoj ëd Gesù, ij cristian. A dis: “Ma anans ch’a-i rivo tute ste còse, av buteran le man adòss, e av përseguiteran. Iv rabasteran ant le sinagòghe e iv butran an përzon. Av mneran dëdnans a ‘d rè e a ‘d governator për càusa ‘d mè nòm. (...) I sareve ‘dcò bandonà da vòsti pare e da vòstre mare, e da vòsti frej, e da vòsti parent, e da vòsti amis; e a na faran meuire diversi an tra ‘d voi. I sareve an òdio a tuti për càusa ‘d mè nòm” (12,16).

L’arferiment ch’a fà a l’é nen mach j’aveniment dël temp ëd Gesù, ma la situassion ch’a-j van ancontra sèmper tuti coj ch’a son fedej a Gesù coma ‘l sò Signor ëd lor. Purtròp, a peul nen esse divers, përchè ‘l mond a l’ha an ghignon Nosgnor e la vrità, e a peul nen toleré ‘d gent ch’as sogeta nen ai fàuss signor ëd cost mond, ch’a vorìo avèj ël podèj pien. Darera ëd lor, stërmà, a-i é peuj ël nemis për ecelensa ‘d Nosgnor, Sàtana, ch’a vorìa chiel esse ‘l dé dj’uman. Ij cristian fedej a avran da soporté - a dis Gesù - për amor ëd Chiel e dla vrità, fin-a l’aversion e l’esclusion da part ëd soa famija ‘d lor e dj’amis, lòn ch’a l’é l pì malfé da soporté. Fin-a ancheuj, an tut ël mond, doemila agn apress la vnùa ‘d Gesù an sla tèra, ij cristian a son përseguità da pì che an tùit j’àutri sécoj. Ij cristian, contut, as fan coragi, përchè sossì a l’é ‘dcò ël segn che l’artorn ëd Gesù a l’é davzin. A sarà Chiel ch’a-j rendrà giustissia e a-j darà d’arlass.

6. La përsecussion a l’é n’ocasion ëd testimoniansa. La përsecussion e ij patiment dij cristian, për amor ëd Gesù, a servirà nen për feje sté ciuto e chiet (coma ch’a vorìo ij sò përsecutor) ma a servirà për fé chërse la fòrsa ‘d soa testimoniansa midèma. Gesù a dis: “Cola-lì a sarà n’ocasion për rende testimoniansa ‘d vòstra fèj” (13). A l’é la testimoniansa a la vrità ant un mond ëd busiardarie!

“Lòn ch’i avròma da dì ai nòstri përsecutor?” a-j ciamo a Gesù. E chiel a-j rëspond: “Sagrineve nen ëd lòn ch’i l’avreve da rësponde, Mi medésim iv darà n’eloquensa e na saviëssa che gnun ëd vòstri aversari a saran bon ëd resistje o ‘d parleje contra” (14-15). Gesù an dà la promëssa ch’a sarà lë Spirit Sant medésim a buteje an boca le paròle e la sapiensa ch’a l’avran da manca per deje glòria e dësvergonié j’aversari’d lor. A dëscheurveran coma la testimoniansa che parèj a daran a sia fòrta e che gnun a podrà arzistla - coma dimostra la stòria dla cesa antica e dij martir.

7. A-i son ëd pressiose promësse. A la fin, i trovoma ant lòn che Gesù a dis ambelessì, ëd promësse pressiose. A dis:“Contut, gnanca ‘n cavèj ëd vòsta testa a sarà perdù” e “Con vòsta përseveransa i salvreve vòstra vita” (18,19). La prima promëssa a l’ha nen da esse comprèisa ant ël sens che ai dissépoj ëd Crist a-j capiterà mai gnente 'd mal - përchè tanti, an efet, a l'han faje patì 'd maniera afrosa e a son ëstàit massà. Ant ël contest, a l'é vera che ij cristian, avertì da la profëssia 'd Gesù, a son riussì a scapé anans che ij Roman a dëstruisso Gerusalem e a massèisso la pì part dij sò abitant. An general, contut, ël cristian a peul esse sicur che Nosgnor a-i conced fòrsa, passiensa, consolassion e n’arcompensa: ij don ëd la providensa, ansema a la vita eterna an Crist, a-i fà nen lòn ch'a-j càpita an cost mond! Gesù ambelessì a parla ‘d përdission. ëd gent perdùa: e bin, lor, për grassia ‘d Nosgnor, a lo saran nen. La sconda promëssa,“Con vòsta përseveransa i salvreve vòstra vita”, a veul dì che Nosgnor a-j acòrda ‘l don ëd la përseveransa, d’arsziste fin-a a la fin, ëd nen arneghé Nosgnor - e perdse për la strà, ëd marcé an sël senté dla vita cristian-a e ‘d rivé fin-a al traguard, l’ariv.

Conclusion

Ancheuj i l’oma considerà ‘l discors profètich che Gesù a fà ai sò dissépoj a propòsit ëd la dëstrussion dël templ ëd Gerusalem, orgheuj dël pòpol d’Israel e ‘l dësbergiairament dij cristian che, avertì dë scapé anans a coj fàit, a l’avrìo spantià ‘l messagi dl’Evangeli për ël mond. A l’era na tragedia che Nosgnor a l’avrìa cambiala ant na benedission. L’istess, la mòrt ëd Gesù Crist an sla cros, a sarìa nen ëstàita la dërota, la dësfàita dël moviment cristian, ma la fondassion medésima ëd la salvëssa eterna ‘d tuti coj ch’a l’avrìo fidasse a Chiel. Vera, esse cristian con coerensa a l’ha d’amplicassion ch’a peudrìo esse bin dzagreàbil, ma a mérita la pen-a, ma, coma ch’a dis Gesù: “Ma che profit a farà-lo mai col òm ch’a vagna tut ël mond ma peuj ch’a perd l’ànima? O còsa podrà mai l’òm dé an cambi ‘d soa ànima?” (Maté 16:26).

Ij përsonagi dla granda rapresentassion dla stòria d’ës mond a saran tòst dësmentià, ma coj ch’a son ëscrit ant ël lìber dla vita ‘d Nosgnor a saràn mai dëscancelà, përchè, për la grassia ch’a l’é stàita dàita an Gesù Crist, a son ëd gent ch’a apartniss a Chiel për sémper. É-lo che vòst nòm a l’é marcà an sël lìber dla vita ëd Gesù Crist?

Artorn a la tàula prinsipal