Michel dij Bonavé/Poesìa ant le nìvole
POESÌA ’NT LE NÌVOLE modifiché
Da tròp temp giumai l’ispirassion a l’era fasse rancin-a dij sò cadò. Da ràir a jë vnisìo a gala ’nt la ment coj pensé bondos e fosonant che chiel a tramudava an sël papé. Coma le mosche bianche, rassa an sla stra dl’estinsion, a pijavo forma j’abinament ëd litre për dé sostansa a le rime. Parloma peui nen dël dansé veuid e sensa sust dij dij an sle righe ’d paròle, l’arserca d’un conté le sìlabe për na mùsica sèmper ëd pì stonà, creusa ’nt ël rangoté ’d na ciòca rota.
Për un poeta a l’era la fin ëd tut ël pì nen riesse a creé le liriche ch’a l’avìo daje sodisfassion e lustr. Coma un cassador ch’a l’abia finì soe cartatoce chiel a ravanava a l’arserca ’d na piàita ch’a së stërmava ’nt la boschin-a pì s-ciassa. Miraco a së stërmava gnanca pì. A-i era pì nen. A l’era finìa soa rassa.
J’ùnich arson ch’a balinavo fra la testa e la ponta dla piuma a j’ero le folitrà dle reclam. Bombardament mediàtich e nen mach ch’a stravirava minca esistensa. Fin-a la soa ch’a l’era sèmper riessù a restene dzora, a galegeje ansima coma l’euli an sl’eva. Fasend ëd gòle rionde e legere. Cole gòle a j’ero soe poesìe. Lòn ch’a-j dasìa nen da vive coma pan, ma coma spìrit sì.
Tut a l’era ancaminà da col sò antestardisse ’nt ël serché na rima. Còsa da gnente a dirìa quaidun. A basta sfujé ij dissionari e ij rimari. Barche! Prové un pòch a trové na rima con la paròla «temp», sensa ch’a sia nen na composission con chila midema.
I na perdereve ’d temp! Coma ch’a l’avìa përdune chiel. Tant. Tròp. A la mira da pì nen riesse a pensé a gnente d’àutr, a gnun-a àutra paròla. E ’l galarin l’era restà sùit, l’adoss a l’era suvasse, ël rubinèt a l’avìa chità ’d pissaroté. Suitin-a total. Mòrt ëd lë spìrit poetich. Coma un noador sensa brass ant un mar ëd paròle a peul mach nié. E chiel a niava. Pòch a pòch. Na golà apress a l’àutra l’eva a j’intrava ’nt ij polmon e a lo sofocava. Ai prim tentativ ëd survive gratand ant ël botal dël già fàit, dël già scrit e tenù da part përchè nen dël mej, a j’era subentraje la disperassion. Cola ch’a s’anandia da vel gris ëd nebiëtta për trasformesse prest ant ël top pì përfond. Col ëscur andoa che gnanca la lus pì potenta a peul dé soa cotlà lusenta.
J’arcòrd a së sbiaìjo, mojà dal dësgust e dal fot. La fòrsa ’d reagì, d’arviresse, ëd serne fra ij milanta argoment che la vita at fà pieuve a còl, a l’era dventà un bogesse an riond ant na stansia sensa canton, sensa fnestre, sensa surtìe. La volontà a l’era dobiasse su chila midema, coma un sòld ëd papé ch’a veul intré ’nt ël pì cit dij borgiachin. A l’era mach pì n’anvërtoj ëd coriàndole sensa color. Sensa un buf d’aria ch’a-j spatarèissa ’nt ël mond ëd la gent. Tute coste còse butà ansema, costi rasonament sensa rason, costi rantanament ant ij mojiss pì përfond e tachiss, a l’avìo riduvulo a vorèj trové na solussion greva. A tenté ’l tut për tut. Coma cole mosche ch’a j’ero restà tacà al bindel amberlifà d’amel, ma mach con n’ala sola e a provavo a s-cianchesla via për na salvëssa bagnà ’d mòrt.
A l’é an coste condission ch’a l’era intrà ’nt la feramenta për caté na còrda. Nen un cordin, ma gnanca un soastr. Na còrda robusta a basta për rese ’l pèis ëd na përson-a, sensa s-cianchesse malament. Mentre ch’a palpava con ij dij la consistensa dël nailòn, con ël deuit ëd n’espert ch’a l’era nen, a l’era visasse d’avèj nen dabzògn ëd caté gnun-a còrda. Ant sò garas, là pendùa a un ciò rampin rusnent, pien-a ’d ragnà, a-i era la marela dla còrda da montagna ch’a l’avìa compagnalo an gioventù. A l’era miraco ancora tuta giajolà coma al temp ëd quand ch’as fërtava sij canton ëd le ròche o sla giassa tajenta dij giassé rustì dal sol. Tutun, an cost moment e con ël but ch’a-j camolava la burnìa, a l’era pì nen na question ëd color. Miraco a l’era mach l’ocasion ëd dovrela ancora na vira, l’ùltima? As savìa nen.
Se pa d’àutr an soa testa confusa a-i era ancor nen bin definìa la fin ëd cola stòria. A-j mancava la rima për saré la stròfa. Un pensé dròlo a l’era balinaje fra nas e orije. Serché ’l vers për scrive ’d vers sensa restene svers. Na folitrà. Un pensé malavi d’ironìa con ël mal a la pansa. Trovà la còrda a ventava passé al pass apress: dovrela.
La testa a l’era un buss d’avije ch’a zonzonavo disperà sercand na surtìa ch’a trovavo nen. Coma ij sò pensé bagnà d’arcius. Në sbrincc ëd consiensa o miraco d’incosciensa a l’era duvertasse a l’improvisa. Chiel, ël poeta avosà giumai sensa idèje, a l’avìa avune un-a. Ch’a fussa cola bon-a?
Montà an vitura a l’era partì sensa dì gnente a gnun, sensa lassé un bijèt ch’a anluminèissa su na destinassion ch’a l’avìa intravist an mes a la nebia dij sò dubi. Ant ël còfo a l’avìa carià la marela ’d còrda, un pàira dë scarpon ch’a pioravo na lerma ’d grassa, un caplin, un pàira ’d caussèt ëd lan-a grossera, na giaca a vent color mofa e un baston con ël ciò ’d fer an ponta.
La vitura a andasìa squasi da sola. Coma se chila a l’avèissa ’l podèj ëd butesse an comunicassion direta con cola testa ambërbojà ’d lass-me sté e dësvërtojene un cavion ch’a l’avèissa sens. Ël motor a l’avìa garonà su për ëd montà frose, a l’era lamentasse giù për ëd calà aventurose, e la carosserìa a l’avìa piorà soens sota jë sgiaflon dij sopaton e jë sgrafignon ëd rame e ronze sporzente. Peui, quand ch’a smijava un viagi destinà a finì con la fin ëd la benzin-a, chiel a l’avìa sgnacà ’l fren, gavà la marcia e tirà ’l fren a man. A j’era rivà. Andoa? Forse a lo savìa nen gnanca chiel. Forse a l’era tut un gieugh dël destin o ’d na maladìa mental.
Calà da la vitura a l’era butasse ij caussèt ëd lan-a e jë scarpon ant ij pé. La giaca a vent a l’era gropasla dantorn a la pansa e la marela ’d còrda a l’era butasla ’d travers a na spala. Con ël baston an man a l’era partì lassand la vitura duverta e con le ciav ant ël cruscòt.
Ij pass as dasìo dapress con bon andi. Jë scarpon vej a schërzinavo an sij ròch d’un senté ch’a smijava trassà con ij dij ëd la fantasìa. Soa fantasìa. Cola ch’a l’avìa përdù e che miraco a vorìa artrové su da lì. Ël temp a l’era stofiasse d’esse mzurà e a rolava dë ’dnans a chiel, coma le gran-e d’un rosari dal fil ës-ciancà, ch’as batìo fra ’d lor andrinta a na scàtola ’d tòla dle pastilie dël Rè Sol. La montagna a l’era sarasse su chiel, su soa giaca striplonà malament e sla marela ’d còrda bariolà che a pendìa meusia coma un mërluss butà a sëcché al sol.
La montagna a l’era chila la padron-a adess. A comandava con j’ordin sèch ëd la pendensa, con j’arciam cantarin dij rianòt, con ij rumor ancrëstà ’d silensi improvis, con ij rimpròcc ëd le rame sopatà, con j’avertiment ëd le bise tajente. Chiel, poeta veuidà, a caminava decis. Coma un ch’a sapia bin cola ch’a l’é soa destinassion, ma gnente a concedìa a soa ment për trové na scusa d’un vers, d’un sonèt, ëd na rima basà con le blësse ch’a scarpisava. Tut lòn a l’era memòria mufìa d’un passà dësmentià përchè inùtil.
A montava, a calava, a montava. A scotava na vos andrinta ’d chiel, muta për ël mond. Col mond ch’a së slongava lagiù andoa che ’l pento dij malëzzo a rastlava n’orisont d’umanità baravantan-a. La montà a l’era finìa. Pì an su a j’era pì gnente da monté. A j’era rivà an sla ponta dla montagna. Da lì as podìa mach calé.
O mej, vorend as podìa ancora monté. A j’era ’l cel. A-i ero le nìvole, bianche e còtie coma ’d bambasin-a. A j’ero pro avzin-e. As dirìa ch’as podìo tochesse con na man. A bastava mach aussé un brass o miraco fé un cit sautin. Lì, an sla sima ’d cola montagna sensa nòm, sensa cros, sensa santuari, sensa marche d’un passagi d’òmo o ’d bestie, a-i era mach un malëzzo. Grand, drit, con le rame duverte a ambrassé prairìe d’asur o fé ’d fassin-e ’d nìvole. A l’é malfé serché dë mzurelo con nòstr méter. La posission, la solitudin, la maestosità a lo rendìo fòra da minca mzura, lògn da minca possìbil paragon.
Chiel, ël poeta, a l’era rivà fin-a là sota ’d col erbo così anciarmant. A l’avìa aussà lë sguard vers ij sò branch piturà dal verd ëd milanta guce, ch’a lusìo d’un verd neuv, ch’as peul nen conté, che gnun pitor a savrìa ’mpërzoné an s’na tèila. Coj branch a lo anciarmavo. A l’avìo n’arciam mascheugn. Chi lo sà quante masche a l’avìo balà sota sò càuss? Chi lo sà quanti àngel dël cel a j’ero arposasse sota cola còma a rësca? Diav e Eva Santa a l’ero ancrosiasse, coma a s’ancrosio ij destin ëd le gent për peui tombé longh ij pendis, portand la distribussion, pì o meno giusta, dël bin e dël mal.
Lë sguard a l’era gropà a coj branch ch’a biautavo, cunà da l’aria ch’a monta su da le combe binele. An mes ai branch, ranfrignà da le guce vërde, a-i ero le bianche nìvole afaità a coj gatij, a cole carësse. Lor as lassavo sgrafigné con ël midem bel deuit ëd le man ch’a s’antren-o fra la lan-a rissolin-a dle feje. Chiel, dòp un moment ëd contemplassion quasi mìstica, a l’era sfilasse la marela dla còrda da la spala. Con ij dij rèid da la frëscura e da l’autëssa a l’avìa sercà ’l cavion. Sensa vardesse an gir a l’avìa prontà un grop ëscoror. A l’avìa falo con ël midem ghëddo ’d coj che Gasprin a gropava dantorn al còl dij dësgrassià al Rondò dla Forca. Sò but a l’era miraco ’l midem. Content ëd sò travaj a l’avìa torna vardà, da sota an su, col malëzzo solengh e misterios. Peui, butandse torna la marela ’d còrda travers ëd lë stòmi, a l’avìa aussà ij brass e a l’era ambrancasse al bion ëd l’erbo. Con në sfòrs nen da pòch a l’era tirasse su, tacandse ai branch, a la scòrsa grotolùa. Pian pian a montava, sicur, coma në schërieul, coma s’a l’avèissa sèmper falo ’nt soa vita ’d prima.
Un pian ëd branch apress a l’àutr a l’era rivà squasi al cò, a la ponta, che dasiòt a ondulava, as corbava sota sò pèis strangé. Trovà l’apògg frem për ij pé, con un brass as tenìa ambrassà a l’erbo e con l’àutra man a sfilava la còrda. Con j’euj pontà vers ël gnente, vers ël veuid ch’a lo circondava, a l’avìa dësrolala. Ël cavion con ël grop ëscoror a l’era anfilaslo dantorn al còl. Peui, con gest pasi, quasi sacrà, a l’avìa sercà l’àutr cavion. Un silensi pì s-ciass a l’era calà sla montagna. Un vòl nèir e lusent d’òja l’era comparì a l’orisont. Messagi divin? Misteri d’un mond dësconossù?
Antramentre che ij vir riond d’ale piumà as fasìo pì strèit, pì pressant, pì incombent, col òm, përzoné dle rime scapà, dij vers dësmentià, ëd la poesìa svanìa, a campava ’l cavion ëd la còrda vers l’àut, vers l’ùltim branch dël malëzzo. L’òja, con sò bech ravass, a lo ciapava al vòl e tòst a lo portava pì an su.
Con vòstra fantasìa anmaginevlo pura col poeta ch’a vòla... ampicà al molzin ëd na nìvola... ch’a vòla ’nt ël temp... a l’arserca dla rima con «temp»... e ch’a volerà për chi lo sà vàire temp.