Michel dij Bonavé/Fôlìa ’d viagi

Fôlìa ’d viagi

(miraco na poesìa inédita ’d Pinin Pacòt)

I guerno coma un tesòr an sij ripian ëd mia stagera un cit volum con la pàgine fàite d’un papé che ’l temp a l’ha nuansà d’un color grisolin. Mia memòria s-cianconanta, për na vira fonsionanta, am conta con precision chi e coma ch’a l’avìa fame cadò ’d cost librèt che, a tuta prima, a smija në scartari scapà da quàich tirol dësmentià. Tutun a l’é nen ëd col aveniment che ambelessì i veuj conté.

Duvertand la cuvertin-a na frisa grotolùa con n’andura an vertical ëd cite onde, d’un cartoncin gris che tal a dovìa già esse a soa nassensa, im n’ancòrso che la man pietosa ’d quaidun a l’avìa già vorsù arsanì le dëspresie dl’usagi con quàich tòch ëd bindel trasparient. Soe marche pì scure a conto d’un vorèj cudì lòn che le man a riesso a guasté. Se a son ëstàit fàit costi tacon a veul dì che cost lìber a l’é nen sèmper ëstàit a ciapé ’d póer an sij ripian ëd na stagera, ma a l’é stàit sfojà motobin ëd vire. A-i son nen ëd notassion particolar ch’a peusso dene d’indicassion ëd pì che lòn ch’i dirai apress, gavà doe righe scrite con ël làpis ant l’ùltima pàgina bianca, ma ch’a smijo nen avèj gnun-a liura nì con le poesìe, nì con Pinin Pacòt e gnanca con l’época dla publicassion; as dirìo un promemòria butà-lì mach për la comodità dël moment o për la mancansa d’un papé.

Apress, la prima pàgina, anans dël frontispissi, a l’é già n’arciam a ’d costume dël passà ch’an dis coma che cost lìber a fèissa part ëd la CÔLAÑA PIEMÔNTEISA dla TESTA ’D FER e, ansema al tìtol ARSSIVOLI, a në smon l’errata-corrige dij test ch’a-i son andrinta. Dòp a sarìa staje la sconda pàgina, an bianch, e peui ’l frontispissi. Ambelessì a-i é donca la sorprèisa galupa. Scond na costuma che al di d’ancheuj belavans a l’é bastansa dësparìa la man ëd l’autor (costa a l’é mia antërpretassion an mancansa ’d na perissia caligràfica) a l’ha vorsù archinché n’archeujta ’d poesìe con na gionta, con n’àutra poesìa (che mi i penso ch’a sia peui restà inédita ma quaidun a podrà bin ësmentime sensa gnun-a tëmma) scrita a man, con na piuma pocià ’nt l’inciòstr nèir. I savrìa nen trové na spiegassion con n’àutr autor ëd costi vers përchè, se parèj a fussa, a l’avrìa dovù, për coretëssa, lassé a la fin soa identità. Nopà se la scritura a fussa stàita euvra e cadò dl’autor dël volumèt, alora a andarìa bin parèj. La sola solussion a cost misteri a l’é cola che la poesìa a sia stàita scrita dal midem padron dël lìber, ant un ìmpit ëd lirism sfrenà o magara cissà da letura pen-a finìa. Tutun l’avèj sernù le prime pàgine, cole dël tìtol e dl’intestassion a marca la veuja ’d rende conossùa costa poesìa da part ëd chi a l’avrìa pijà an man ël lìber, dësnò as podìa scrivse al fond, quasi coma na continuassion.

An efet la caligrafìa a l’é un pòch diferenta da cola ’d Pinin Pacòt ant le litre che mi i l’hai vist (e quaidun-a a l’é presenta an costa antologìa), motobin pì spigolosa e con l’usagi ’d segn gràfich che prest a l’avrìo dovù tombé ’nt la dësmentia con la normalisassion, tutun coste particolarità a son le mideme ch’a treuvo ’dcò andrinta al lìber coma segn ëd coerensa. An particolar l’usagi dla «o» con ël caplèt a l’é n’usansa ch’a sarìa andàita a scomparì e peui, ma an quàich cas a podrìa ’dcò esse colpa dla pressa o dla nen comodità dë scritura, a-i é nen na costansa ’nt ël buté ij doi pontin ëd la dieresi. Un dëscors ch’a jë smija a podrìa ’dcò valèj për la «n» faucal che a ven marcà con la tilde a la spagneula, segn che ’l tratin a l’era ancor nen ëd mòda.

L’esam ëd la scritura an conta che miraco ’l piumin a dovìa ’dcò avèj quàich problema (ah coma ch’a l’era ancora lògn da vnì ’l temp ëd le stilogràfiche con la cartatocia o dle piume a bija!) da già che lë spessor dël trat a dventa, con quàich paròla spatarà, un pòch pì spèss e la veuja an vers la macia. Costa dla poesìa scrita, a peul d’esse apòsta, coma omagi o coma dedica a l’é nen pròpi na novità për coj temp andàit e i devo dì che, al pòst ëd le sòlite doe paròle fruste ch’as buto con la firma e la data, a l’é na bela manera për përsonalisé un lìber, lassand a chi ch’a lo arsèiv, o a lo cata, un quaicòs ëd pì s-cèt da part ëd l’autor. Coma gionté un basin a na sempia strèita ’d man ëd salut. Già ’l tìtol «Fôlìa ’d viagi» a farìa pensé a quaicòs gropà a na veuja d’andé via, dë scapé, pròpi coma ch’as les ant ij vers. Un viagi miraco lògn da ca se peui, a la fin, a-i son le lerme ’d na mare. Un viagi fàit da sol përchè as sent ëdcò në bzògn creus ëd solitùdin e mach le stèile a deuvo o a peulo dventé compagne d’aventura. Peui a-i son j’arferiment arpetù con frequensa al desert, un desert ch’a podrìa fé pensé a l’Africa e a le guère coloniaj, dont a na parla Giusèp Gorìa ant sò contribù su Pacòt, ma la mancansa ’d na data a costa poesìa an consent nen d’ess-ne sigur. As podrìa nopà pensesse che la scritura a man a peussa esse ’d j’anviron dël 1926, e son përchè costa a l’é la data dla publicassion dël lìber. Al màssim as podrìa a pensé a n’ann o doi apress.

Coste a son mie considerassion, miraco baravantan-e e dësgropà da la figura ’d Pinin Pacòt dël qual, belavans, i l’hai nen ’l piasì ’d conòsse a la perfession soa caligrafìa. A peul esse che fra coj ch’a leseran coste mie righe a peussa esje quaidun ch’a l’é pì a conossensa ’d fàit e d’esempi e che donca a peussa gionté quàich pianela a cost mosàich che mi i l’ha sercà d’ambastì. A peul fin-a esse che costa poesìa am sia peui stàita arportà an quàich cuìja o ’d Pacòt midem o publicà su quàich giornal. A sta mira i dirìa ch’a-i é ’d material për chi ch’a veul dësmoresse e mi, con onestà e bel deuit, im faso da part contentand-me d’avèj ësmonù na pcita fërvaja ch’as colega, an quàich, manera con l’arcòrd dij 50 ani da la mòrt dël nòstr grand poeta. Për nen gavé gnun agiut a chi a vorèissa angagesse ’nt l’arserca i gionto ’dcò le pàgine dont i l’hai parlà. Dëdlà ’d còs ch’a peussa ven-e fòra mi i son bin content ëd possede cost volum, i na son arconossent a ch’i a l’avìa famne cadò e i lo guerno coma una dle còse pì pressiose.

FÔLIA ’D VIAGI

Pause not! The time is past!
Every voice cries: Away!
P.B.Shelley

L’ài bsogn dë slarghè j’euj su d’ôrisônt
sempre pì largh e pì lôntan e bleu;
l’ài bsogn ëd sente a pieuve su mia front
le versse d’òr, ch’a sbat giù ’n sôl ëd feu.
L’ài bsogn ëd rômpe ’l serc ëd nôsta vita
sempre pì streita e côsì sempre uguala;
l’ài bsogn d’andè: Parei, senssa na sfida,
travers la tera, côn mè sach a spala.
Iv sentô ’nt l’aria, o mila vôs lôntañe
ch’i-m piante ’n cheur côst desideri ’d viagi,
ch’i guide ’nt ij me seugn le caravañe,
e antônè ’l coro d’ij pelegrinagi.
Iv sento ’nt l’aria: oh, parte, andè për tuta
la tera, fiña aj quat cônfin dël mond!
Lô sai, lô sai ch’a j’è chi ch’a sangiuta
ant la ca veuida, ’ndôa pì gnun rispônd.
Oh, parte, andè! Marcè senssa fermade
sôta ’l sol ch’a sbaluca e ch’a t’anciôca,
mentre ’l vent a t’anlupa për sôtrete,
mentre la sabia a t’ampinis la bôca;
andè, sarand an mes ai dent la sei,
strensend ij pugn, le baluëte a j’euj,
it pa ch’a sagnô, ’l vent ant ij cavei,
desert senssa cônfin, me desideri
tuti a v’ambrassa ant un moment ’d fôlia,
o silenssios parei ëd simiteri,
o luminôs côme sta veuija mia!
Tuti a v’ambrassa, e l’anima l’è pieña
ëd sol, l’è tuta lus côme na fiama
e ’n côsta lus splendrienta ch’a së sfreña
j’è me seugn ch’a slusiss côme na lama.
Sì! Lassè tut! Le neuit sôn così ’ncreuse
là ’nt ij desert ëd j’ilusiôn perdue
e a sciodô a mila a mila, côme reuse
luminôse, le steile scônôssue,
e mi veuj andè là, mi veuj finì
là, per sugnè tut sôl e per dëscore
con le steile ch’a rijo mach per mi...
Oh, mama, nò! Mama, veui nen ch’et piôre!

A.S.: An séguit a la publicassion ëd cost artìcol i l’hai dërscurvì che la poesìa tratà a l’era peui stàita publicà da Pinin Pacòt ant soa archeujta Crosiere dël 1935.