Lenga piemontèisa/Gramàtica piemontèisa/Morfologìa/Verb

Generalità an sij verb

Prima 'd tut i notoma che an Piemontèis a son pì nen dovrà, an manera normal, ël passà lontan e 'l trapassà lontan. Costa a l'é stàita n'evolussion natural dla lenga Piemontèisa, nen anfluensà dal Fransèis ò da l'Italian (e 'ncora manch da l'Inglèis). Fina- vers la fin dël '700 costi temp a-i ero e a l'ero dovrà. Adess a fan sempe part dla lenga piemontèisa e dle vire a son ancora dovrà, magara an poesìa. Passà e trapassà lontan a son adéss sostituì da passà e trapassà che a podrìo esse dit davzin, ma che a son giusta ciamà "passà e trapassà".

A peul esse che për ij piemontèis, ël passà a sia mai tròp passà, mentre tut lòn che a l'é stàit a sia part pì ò manch direta, 'd lòn che a l'é present. As nòta, macassìa, che 'dcò 'l Fransèis parlà a deuvra bin pòch ël passà lontan (ma a venta noté che an Fransèis ël passà lontan a l'é stàit prima trascurà ant ël lengagi popolar e peui an col literari, ant ël Piemontèis le còse as dirìa che a son andàite al contrari).

Arportoma comsessìa 'dcò le forme 'd costi temp, che a peulo serve a lese ij tést pì véj dël Piemontèis clàssich. ( I parloma 'd col che an Italian a-i diso "passato remoto e trapassato remoto" - giusta për esse sicur ëd capìsse).

Ëdcò an Piemontèis ij verb a peulo esse transitiv e intransitiv, e ij prim a l'han ma forma ativa, ma a peulo avèj na forma passiva e un-a riflessiva. Nen tuti ij verb che an Italian a son intransitiv a lo son ëdcò an Piemontèis, e al contrari.

Com an Italian, le coniugassion a son tre e a-i son doi verb ausiliar, "esse" e "avèj" che a l'han n'usagi quasi echivalent a col italian, contut che an Piemontèis as deuvra un pòch ëd pì l'ausiliar "avèj" con quàich verb intransitiv. Na particolarità piemontèisa a son ij përnòm përsonaj verbaj, dont i l'oma già parlà, e che a-i son sempe ant ij meud përsonaj, gavà l'imperativ present.

An Piemontèis a son peui particolar la coniugassion negativa e la anterogativ-negativa, dont i l'oma già dit quaicòs, ma che i vëddroma an particolar a sò temp.

N'àutra particolarità dij verb piemontèis a l'é che a manca 'l partissipi present, che a ven esprimù da na locusson echivalenta. Për quàich verb a esist n'agetiv che a peul smijé al partissipi present, ma cha an piemontèis a l'é mach agetiv.

I disoma, an fin, che an Piemontèis a-i son un grup ëd verb che a son ò a peulo esse 'd doe coniugassion diferente, për tute ò për quaidun-a dle vos. Costi verb a l'han doi anfinì, dla sconda e dla tersa coniugassion.

I arcordoma mach pì che ij përnòm përsonaj sogét a son mi, ti, chièl/chila, noi noiàutri/noiàutre, voi voiàutri/voiàutre, lor loràutri/loràutre.