Lenga piemontèisa/Gramàtica piemontèisa/Morfologìa/Përnòm/Përnòm dimostrativ
Përnòm dimostrativ
modifichéI l'oma vist che sovens j'agetiv dimostrativ a deuvro le partìcole "sì, lì, la, che a seguo 'l sostantiv che l'agetiv a dimostra. Ëdcò për ij përnòm i l'oma sto usagi, ma dal moment che a-i é nen un sostantiv, coste partìcole a seguo 'l përnòm an manera direta. La partìcola, 'd sòlit, a l'é unìa al përnòm con un tratin (e sòn a càpita sempe se 'l përnòm a finiss con consonant).
A l'é natural che vàire còse a propòsit dj'agetiv dimostrativ a valo 'dcò për ij përnòm dimostrativ. A son dividù an doe categorìe: ëd person-a e ëd còsa. I dividoma sti doi grup an doe tàule, seguìe da quàich esempi. I indicoma 'dcò le vos italian-e, giusta për ciairëssa
Arferì a përson-a:
Përnòm italian | Singolar mascolin | Singolar feminin | Plural mascolin | Plural feminin |
---|---|---|---|---|
quel, quello, colui | col | cola | coj | cole |
quello lì, quello là | col-lì
col-là, |
cola lì,
cola là, |
coj-lì
coj-là; |
cole lì '
cole là |
questo | cost
cost-sì |
costa
costa-sì |
costi
costi-sì |
coste
coste-sì |
quegli | chiel-lì
chiel-là, |
chila lì,
chila là, |
lor-lì
lor-là |
lor-lì
lor-là |
questo, costui, codesto | col-sì | cola sì, ' | coj-sì | cole sì |
questi | cost-sì
sto-sì chiel-sì |
costa sì
sta sì chila sì |
costi sì
sti sì lor-sì |
coste sì
ste sì lor sì |
I foma j'esempi sì sota:
- Am pias nen che chiel-sì a veuja che mi i fasa ste còse.
- Coj che a rivo a treuvo sarà
- Lor-là a fan mach ëd fum, mentre cost-sì a travaja da mat.
- Dì a chièl-lì che a vada a fésse frise
- Ciama a lor-lì se a veulo intré etc.
As nòta che le espression chièl-lì, chila-lì, lor-lì, etc. a l'han un significà literal che an Italian a sarìa "egli lì, lui lì, lei lì, etc." ma natural che 'l significà ver a l'é nen col. Sovens coste forme a l'han un sens dëspresiativ ò irònich.
Arferì a còsa:
Përnòm italian | Singolar mascolin | Singolar feminin | Plural mascolin | Plural feminin |
---|---|---|---|---|
questo, questo qui (qua) | sòn
sossì cost cost-sì sto sto sì |
----- \-----\
----- \-----\ costa costa sì
|
----- \-----\
----- \-----\ costi costi sì sti sti sì |
----- \-----\
----- \-----\ coste coste sì ste ste sì |
quello, quello lì (là) | lòn
lolà col-là, col, |
-----\-----\
-----\-----\ cola là cola |
-----\-----\
-----\-----\ coj là |
-----\-----\
-----\-----\ cole là cole |
codesto | lòn
lolì col-lì, |
-----\-----\
-----\-----\ cola lì |
-----\-----\
-----\-----\ coj lì |
-----\-----\
-----\-----\ cole lì |
As nòta che "lolì" e "lolà" as treuvo 'dcò ant la forma "lòn-lì" e "lòn-là". Costa forma a l'é manch corenta ma autertant giusta.
I foma j'esempi sì sota:
- Lòn che am pias nen a l'é che chiel-sì a veul che mi i fasa sòn.
- Con an pò'd sosì e 'n pò'd lolà rangioma coj che a rivo.
- Sòn a smija pì bel che lòn, ma cole ch'it dise ti a van nen bin.
- Sossì a l'é nen vaire lòn, varda se lolà a va méj.
- Pija nen sto-sì, che a va nen bin
- etc.
I notoma che esse nen vàire lòn a l'é na frase idiomàtica piemontèisa che a veul dì "nen esse la solussion" , "nen andé vàire bin".