Lenga piemontèisa/Gramàtica piemontèisa/Morfologìa/Nòm-agetiv/Agetiv indefinì

Artorn

---

Agetiv indefinì

A indico, an sens largh, la quantità aprossimà dl'entità definìa dal sostantiv dont a dan la dëscrission, opura na categorìa genérica d'entità spessificà dal sostantiv. Ancora na tàula organisà coma prima, con nòte e esempi dòp la tàula midema. L'ordin dovrà a l'é col alfabétich për la corispondensa italian-a, che i seguitoma a indiché. Natural che la tàula a pòrta nen tuti costi agetiv (e për sòn a venta vardé 'l vocabolari).

Agetiv indefinì

Italian	masc. sing.	femin. sing.	masc. plur.	femin. plur.
Alcuno, qualche	quàich, opura quèich, opura chèich	quàich, opura quèich, opura chèich	quàich, opura quèich opura chèich	quàich, opura quèich opura chèich
Altrettanto	autërtant	autërtanta	autërtanti	autërtante
Altro	àutr	àutra	àutri	àutre
Certo	cert opura certo	certa	certi	certe
Ciascuno	minca un, opura ògni	minca na, opura ògni	-----	-----
Medesimo	midem, opura medesim	midema, opura medesima	midem, opura medesim (dle vire medesimi)	mideme, opura medesime
Molto	tant, opura divers	tanta, opura diversa	tanti, opura diversi	tante, opura diverse
Nessuno	gnun, opura nsun, opura nen un, opura pà un	gnun-a, opura nsun-a	gnun, opura nsun	gnun-e, opura nsun-e
Ogni	ògni, opura tut[1]	ògni, opura tuta	tuti	tute
Ognuno	ògnun, opura ogni d'un	ògnun-a, opura ogni d'un-a	-----	-----
Parecchio	divers opura vaire[2]	diversa	diversi	diverse
Poco	pòch	pòca	pòchi	pòche
Qualche	quàich, opura quèich opura chèich	quàich, opura quèich opura chèich	-----	-----
Qualunque	qualonque	qualunque	-----	-----
Stesso	stess, opura istess	stessa, opura istessa	stessi, opura istessi	stesse, opura istesse
Tale	tal	tala	taj	tale
Tanto	tant	tanta	tanti	tante
Troppo	tròp	tròpa	tròpi	tròpe
Tutto	tut	tuta	tuti	tute

I notoma 'dcò l'agetiv invariant dontrè = quaidun, quàich, che a l'ha sens plural (al plural as buta 'l sostantiv socià).

Ant l'usagi corent, dle vire as deuvra chèica al pòst ëd chèich dle vire mach coma pronunsia e dle vire'dcò scrit. I soma nen a l'autëssa 'd dì se cost a l'é un gròss eror. Macassìa as trata nen dël feminin ëd chèich, ma a l'é sempe na forma invarianta che donca a val për ij doi géner e ij doi nùmer.

I notoma che an Piemontèis, con j'agetiv andefinì as deuvra sovens ël partitiv (an particolar ant le forme al singolar). Pr'esempi la locussion italian-a "tanto pane" as traduv con "tant ëd pan".

un, un-a, n', na 'n (uno, un certo, un tale), ch'a son dovrà pì soens coma përnòm.

I notoma che l'italian "ogni" a peul avèj vàire fòrme an piemontéis:

• Tut òm a mangia (ogni uomo mangia)
• Ògni càsa a sò pòst
• Minca na stèila a l'é un mond (ogni stella è un mondo)

Vàire d'àutri esempii:

• A l'é vnuje un òm - a l'é vnuje un.
• Coj taj ovrié a l'ero rivass-ne con certe facie!
• Un àutr afé - d'àutre stòrie
• I l'hai tanta fam e autërtanta seugn
• Lor a l'han tròpi sòld e pòche grumele^[3]
• Tròpa gent a parla e tròpi a deurmo
• Con pòchi dné as peul mach canté
• I l'hai gnun-e veuje 'd travajé
• A l'é sempre l'istessa canson
• A-i era diversa gent che a comarava (c'era parecchia gente che chiaccherava)
• Diversi soldà a son mòrt (parecchi soldati sono morti)
• A-i ero dontré monsù che a guardavo
• Qualonque përson-a a peul capime
• Minca 'n òm a l'é amportant, e gnun òmo a serv a gnènte
• Ij midem problema, ël midem problema
• La midema còsa i diso mi (la medesima cosa dico io)
• a l'ha arzolvù vàire problema
• a l'é mangiàsse vàire cirese
• a l'ha pà vàire 'd furbìssia (da noté 'l partitiv)
• i l'hai catà dontrè pom e dontrè tomatiche
• i l'avìa ciamate chèich biarava ma sòn a l'é tròpa ròba
• a-i andran vàire person-e, ma pòchi studios capiran tut

I notoma 'ncora l'ecession ëd ">tal" che al feminin a fà "tala" e donca a rispeta nen la régola për j'agetiv che a finisso an "...al" (contut che as treuva 'dcò 'l plural "taj").

I notoma peui che "vaire" a l'é motobin dovrà an particolar ant le frase negative, con un valor nen mach ëd "tant" (italian "parecchio"), ma 'dcò 'd "motobin" (la distinsion a l'é un pòch dificila). La locussion negà "nen vàire" ò "pà vàire" a corispond a l'italian "non molto" e sòn tant cand a l'ha valor d'agetiv coma cand a l'ha valor d'adverb. A sto propòsit i notoma che cand ël sostantiv plural a peul esse sostituì da un nòm coletiv, sovens la locussion "vàire + (sostantiv plural)" a l'é sostituìa da la locussion "motobin ëd + (nòm coletiv)", coma pr'esempi: vàire person-e = motobin ëd gent (da noté che la sconda a l'ha un partitiv, che l'Italian a deuvra nen).

Nòte

1. A veul dì 'dcò ògni com ant la dission tut òm = ògni om.
2. A l'é invariant, ma a ven dovrà pì che tut al plural. Al singolar eventual a rés ël partitiv. Vëdde 'dcò j'esempi.
3. - Le grumele, sì, a corispondo ai "semi in zucca" dl'Italian. A son jë smens dla fruta cand a son né tròp cit né tròp gròss e nen vàire dur. Coj pì gròss e dur a son j'os. Coj che as sëmno a son jë smens. A propòsit dë smens, al curios che a ciama "còs l'has-to an sacòcia?" as costuma rësponde "jë smens ëd curios!"