La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Giudes/Giudes 9

←Giudes 8

La Bibia piemontèisa Giudes

Giudes 10→

Liber dij Giùdes

La Bìbia piemontèisa - Giudes 09

9

Abimelech, fieul ëd Gedeon, rè ‘d Sichem

¹Abimelech, fieul ëd Ierob-Baal, a l'é andàit a Sichem dai frej ëd soa mare e a l'ha faje costa propòsta, a lor e a tut ël clan ëd soa mare: ²“Feje capì sòn, iv në prego, ai notàbij ëd Sichem: ‘Còs é-lo mej për vojàutri? D'avèj për cap stanta përson-e, visadì tùit ij fieuj ëd Ierob-Baal, o d'avèine mach un sol? Arcordeve che mi i son vòst parent, dl’istessa vòstra carn e sangh”.³Ij frej ëd soa mare a l'han parlà 'd chiel, arferend a tùit ij cap ëd Sichem cole paròle e sti-sì a son butasse da la part d’Abimelech, përchè a disìo: ‘A l'é nòst parent’. ⁴Anlora a l’han daje stanta pësse d’argent ch’a l'avìo gavà dal templ ëd Bal-Berit. Con lòn Abimelech a l'ha angagià 'd gent fagnan-a e arzigosa ch’a son butasse ai sò órdin. ⁵Apress, a l’é andass-ne con lor a ca ‘d sò pare, a Ofra, e a l’ha sassinà tùit ij sò mes-frej, ij fieuj legìtim ëd Ierob-Baal, stanta òm, ant un còlp sol^[1]. Ma Iotam, fieul pì cit ëd Ierobal, a l’é scampà përchè a l'era stërmasse. ⁶Anlora tùit ij cap ëd la casà ‘d Sichem e tuti coj ëd Bet-Milo a son andàit a proclamé rè Abimelech dacant a la Rol ëd la Colòna sacrà^[2] ch’a l'é a Sichem.

Paràbola d'Iotam

⁷Cand che Iotam a l’é stàit anforma ‘d tut sòn, a l'é andàit a butesse ansima al mont Garisim e a l'ha crijà con tuta la fòrsa: “Scoteme, vojàutri ij cap ëd la casà ‘d Sichem, e Dé a scoterà 'dcò vojàutri!

⁸Na vira j'erbo a l'avìo fàit ciambrea për serne ‘n rè ch’a regnèissa dzora 'd lor e a l'han dije a l'uliv: ‘Regna sù ‘d nojàutri!’. ⁹Ma l'uliv a l'ha rësponduje: “Coma che podrài-ne mi, chité mè euli, ch'a serv për onoré Nosgnor e j'òm, për andé a biauteme dzora dj'àutre piante?’. ¹⁰Anlora j'erbo a l'han parlaje al fié: ‘Ven ti a regné sù ‘d nojàutri’, ¹¹Ma 'dcò ël fié a l'ha rëspondùje: ‘Podria-ne mi arnunsié a mè dosseur, a mia fruta fiamenga, për dindaneme ansima a j'àutre piante?’. ¹²Anlora j’erbo a l’han dije a la vis: ‘Ven ti, e régna sù ‘d nojàutri!’. ¹³Ma 'dcò chila a l'ha rësponduje: ‘Podria-ne lassé mè vin, ch'a ‘rlegra Nosgnor e j'òm, për sbilauceme dëdzora a j'àutri erbo?’. ¹⁴A la fin a l'han dije a la ronza: ‘Anlora ven ti a regné për nojàutri’. ¹⁵Ma la ronza a l'ha rësponduje a j'erbo: ‘Se pròpi 'm veule për vòst rè, vnì a trové d'arlass sota mia ombra; che, s’i veule nen, a peussa seurte da mi un feu ch'as mangia ij séder dël Liban’”.

¹⁶Iotam a l’ha seguità parèj: “Ore, s’i l’eve comportave con dritura e onestà cand ch’i l’eve fàit Abimelech vòst rè, s’i l’eve fàit giust con Ierob-Baal e con soa famija, s’i l’eve arpagalo coma ch’as deuv - ¹⁷mè pare a l’ha combatù për vojàutri; a l’ha butà soa vita a l’arzigh^[3] e a l’ha gavave da le man dij Midianita; ¹⁸ancheuj, contut, i l’eve atacà la famija ‘d mè pare, i l’eve sassinà ij sò stanta fieuj legitim ant un colp sol e i l’eve fàit Abimelech, ël fieul ëd na s-ciava, rè dzora dij cap ëd Sichem, mach përchè chiel a l’é vòst parent ëstrèit. ¹⁹Se, donch a l'é an bon-a fede e an tuta s-cetëssa ch’i l'eve agì vers Ierob-Baal e anvers ëd soa casà, anlora che Abimelech a fasa vòstra gòj e vojàutri i sie la soa. ²⁰Dësnò, che un feu a seurta da Abimelech e ch’a consuma la gent ëd Sichem e 'd Bet-Milo, e che un feu a peussa seurte dai notàbij ëd Sichem e 'd Bet-Milo për divoré Abimelech!”.

²¹Dit sòn, Iotam a l'é scapà, e a l'é salvasse portànd-se a Ber, andova ch’a l'é stabilisse për ëscampé a sò fradlastr Abimelech.

Arvira ‘d Sichem contra d'Abimelech

²²Për tre agn Israel a l’é stàit sota ‘l comand^[4] d’Abimelech: ²³Peuj Nosgnor a l’ha mandà në spirit ëd dzacòrd^[5] an tra Abimelech e ij cap ëd Sichem ch’a son arvirasse a chiel. ²⁴A l’é stàit parèj che 'l crìmen comëttù contra jë stanta fieuj legitim ëd Ierob-Baal a l’é stàit vendicà e sò sangh a l’é tombà torna ansima d'Abimelech frel ëd lor, ch’a l'avìa massacraje e nen dzora dij cap ëd Sichem ch’a l'avìo giutalo ant ël carnagi.

²⁵Ij cap ëd la casà ‘d Sichem a son butasse a l'avàit për piasseje d'amboscà an cò dij mont e rapiné tui coj ch’a podìo passé për le traversele. Sòn a l'é stàit arportà a Abimelech. ²⁶Un di a l’é rivà a Sichem un tal Gal, fieul d’Ebed, compagnà da sò frej e a l’é vagniasse la fiusa dij cap ëd la casà ‘d Sichem. ²⁷Ij Sichemita a son surtì an campagna për vëndumié soe vigne, a l'han torcià j'uve, an mes a l'argiojissansa e, intrand ant ël templ ëd sò dio, a mangiavo e a beivìo e tut an maledicend Abimelech. ²⁸Anlora Gal, fieul d'Ebed, a l'ha crijà: “Chi é-lo Abimelech e còsa ch’a l'é Sichem che noi i l'àbio da servilo? É-lo pa 'l fieul ëd Ierob-Baal? E Zebol é-lo pa sò leughtenent? A l'é mej serve Emor, pare 'd Sichem! Për che motiv, donca, sev-ne ancor a sò sërvissi? ²⁹Se cheidun am butèissa cap dë sto pòpol, mi i gaverìa e i parerìa via Abimelech, andasend a dije^[6]: ‘Ampiniss pura ij tò rangh e ven fòra a combate!’.

³⁰Ore, Zebol, governator ëd la sità, scotà ch’a l’avìa le paròle 'd Gal, fieul d'Ebed, a l'é anviscasse 'd flin-a, ³¹e, dë stërmà, a l’ha mandà ‘d mëssagé a Aroma^[7] për dije a Abimelech: “Varda che Gal, fieul d'Ebed, e ij sò frej, a son ëvnùit a Sichem e a fan arviré la sità contra 'd ti^[8]. ³²Donch, àuss-te ‘d neuit con toa gent e butte a l'avàit an campagna. ³³Doman matin, pen-a spontà 'l sol, t'ausseras e 't rivras a l'amprovista an sla sità antramentre che chiel a vnirà fòra, contra 'd ti: it-j faras lòn che a të smija”.

³⁴An cola neuit midema, Abimelech e soa gent a son alvasse 'd neuit e a l'han paraje n'amboscada contra Sichem, dividù an quat bande. ³⁵Gal, fieul d'Ebed, a l'é surtì da la sità e a l'é fërmass-ne a la pòrta. Anlora Abimelech e soa tropa a son surtì da l'avàit. ³⁶Gal, vëddùa cola gent, a l'ha dije a Zebol: “Varda-lì, d'òm ch’a calo d'an cò dij mont!” E Zebol a l'ha rësponduje: “Ti 't vëdde l'ombra dle montagne e 't la pije për ëd gent”. ³⁷Gal a l'ha arpiàit a parlé e a l'ha dije: “Varda la gent ch’a cala da l'Amburì dla tèra e un trop ëd gent che a riva da la Rol dij Mascon!”. ³⁸Anlora Zebol a l'ha dije: “Dov'é-la la blaga 'd col ëd prima ch'a disìa: ‘Chi ch'a l'é Abimelech, ch’i l'oma da servìlo? É-lo pa costì ël pòpol che it dëspresiave? Adess, ven fòra an camp a combate contra 'd chiel!”.

³⁹Gal a l'é surtì dë 'dnans ai cap dla casà ‘d Sichem a combate contra d'Abimelech. ⁴⁰Meno che Abimelech a l'ha tnuje daré e chiel a l'é scapaje ‘dnans, e vàire òm a son tombà mòrt a l'intrada dla pòrta dla sità. ⁴¹Abimelech a l'é tornass-ne a Aroma e Zebol a l'ha taparà via Gal e ij sò frej, ch’a podìo pa pì sté a Sichem.

⁴²Ël di apress, ël pòpol ëd Sichem a l'é surtì an campagna e Abimelech a l'é rivà a savèjlo. ⁴³Chiel a l'ha ciapà soa gent, a l'ha dividula an tre grup e a l'é butasse a l'amboscada an camp dovert: cora ch’a l'ha vëddù la gent che an efet a surtìa da la sità, a l'é bogiassje contra e a l'ha massaje tuti. ⁴⁴Abimelech e ij sò òm a son rivà con ìmpit e a son fërmasse a l'intrada dla pòrta dla sità, antramentre che j'àutre doe bande as campavo dzora 'd coj ch’a l'ero ancora an campagna e a l’han batuje. ⁴⁵Abimelech a l'ha combatù contra dla sità për tut col di, a l'ha pijala e massà 'l pòpol ch’as trovava lì; peui a l'ha dësblà tuta la sità e a l'ha campaje dzora ‘d sal.

⁴⁶Cand ch’a l’han savulo, ij cap ëd la casà dla Tor ëd Sichem a son arfugiasse ant na cripta dël templ d’El-Berit. ⁴⁷A l'han arportaje a Abimelech che tùit ij cap ëd casà dla Tor ëd Sichem a l'ero butasse ansema. ⁴⁸Anlora Abimelech a l'é montà an sël mont Zalmon con tùit ij sò òm e, ciapà un piolèt, a l'ha copà 'n branch d'erbo, a l'ha aussalo e butaslo a spale; peui a l'ha dije a la tropa ch’a-j ëstasìa dapress: “Lòn ch'i l'eve vedume fé, felo an pressa 'dcò vojàutri!”. ⁴⁹Parèj, tùit a l'han tajà mincadun un branch e a l'han ëstaje dapress a Abimelech; a l’han butà ij branch dzora dla cripta dël templ e l'han brusà an tra le fiame la sala con coj ch’a jë stasìo ‘ndrinta. Parèj, coma tuti coj dla Tor ëd Sichem, valadì na milen-a 'd përson-e an tra òm e fomne, a son mòrt.

Mòrt d’Abimelech

⁵⁰Peui Abimelech a l'é andass-ne a Tebes, a l'ha assediala e a l’é fasne padron. ⁵¹An mes ëd la sità a j'era na tor fortifià, andova ch’a l'avìo trovà sosta tùit ij cap ëd la sità, òm e fomne; a son sarasse andrinta e a son montà an sla trassa dla tor. ⁵²Abimelech, rivà a la tor, a l'ha tacala e a l'é avzinasse a la pòrta për deje feu. ⁵³Mach che na fomna a l'ha campà giù la part dë 'd dzora 'd na mòla an sla testa d'Abimelech, ch’a l’ha ës-ciapaje la cassia dël servel. ⁵⁴Anlora chiel a l'ha ciamà an pressa lë scudié che a-j portava j'arme e a l'ha dije: “Tira fòra la spa e mass-me, përchè as vada pa a dì: ‘A l'é stàit massà da na fomna!’. Parèj ël giovo a l'ha passalo da part a part e chiel a l'é mòrt. ⁵⁵Ant ël moment che j'Israelita a l'han vëddù che Abimelech a l'era mòrt, a son tornass-ne tùit a ca soa.

⁵⁶A l’é parèj che Dé a l'ha arpagà Abimelech për tut ël mal che a l'avìa fàit contra sò pare, an massand ëstanta dij sò frej. ⁵⁷Dé a l'ha fàit ëdcò tombé an sla testa dla gent ëd Sichem tut ël mal ch’a l'avìo fàit: parèj che la maledission ëd Iotam, fieul ëd Ierob-Baal, a l'é compisse.

Nòte

1. O “An sna pera sola”.
2. La tradussion a presupon che la forma ant ël test ebràich (מֻצָּב, mutzav) a dovrìa esseמַצֵּבָה (matzevah, "pilastr"). L'arferiment a l'é probàbil che a sia a cheicòsa 'd relativ a la liturgìa pagan-a.(confronta jë LXX).
3. "a l'avìa campà soa vita dëdnans", valadì "a l'era esponusse al perìcol". La forma TM מִנֶּגֶד (minneged, "da prima") a dovrìa pitòst esse lesùa tant 'me מִנֶּגְדּוֹ (minnegdo, "da anans chiel"); l'aplografia 'd vav a l'é fàcil a sia ancapità ant ël TM.
4. Ël verb ebràich voltà con " a l'ha esercità 'l comand o ël podèj '' (שָׂרַר, sarar), che a s-ciòd mach ambelessì ant ij Giùdes, a l'é divers da coj dovrà anans an cost capìtol (מָשַׁל [mashal vërsèt 2: regnà] e מָלַךְ [malach] vërsèt 8: regnà).
5. Ebràich: "në spìrit përvers." N'esse nen fìsich, spìrit, a sarìa parèj ëd col che a l'é smonusse volontari për ambrojé Acab (1 Rè 22:21). La tradussion tradissional, "spìrit gram", a ìmplica che l'esse a l'é gram an manera antrìnseca , mëraco fin-a demonìaca, ma pa sempe përparèj. L’agetiv ebràich רָעַה (ra'gnah) a peul avèj un senso nen étich, "danos; arzigos”. Cora che as modifica רוּחַ (ruach," spirito ") a peul mach mostré che l'esse che as vëdd a peul danegié l'oget dël giudissi për Dé. Ambelessì a s'arferiss a në "spìrit che a fà 'd guaj".
6. An ebràich: "a l'ha dit a Abimelech". D'àutra part, la preposission ל (lamed) prefissa al nòm pròpi a podrìa esse vocativa. Se a l'é parèj, as podrìa voltesse ", a l'ha vantà," Abimelech .... ".
7. La forma בְּתָרְמָה (bëtormah) ant ël test ebràich, che as treuva mach ambelessì, a l'é stàita ant la tradission antèisa tanme "dë stërmà'' o "con l'ambreuj". Se sòn a fùissa giust, a riverìa da רָמָה (ramah, "trompé" ). Chèiche esegeta a fan obiession, an sotsignand che lòn a amplicherìa che Zebol a stèissa sërcand ëd trompé Abimelech: ma a l'é pa ciàir an cost contest, costa obiession a l'é nen giustificà. Se mantnù ël pensé a podrìa arferisse nopà a mzure falëtte dovrà da Zebol për evité 'l sospet ëd Gal cora che a l'avìa mandà 'd nunsi da Sichem. Costa tradussion a presupon n' emendament a "an Arumah" (בָּארוּמָה, ba'rumah), un sit mensionà ant ël vërsèt 41 tantme quartié general ëd Abimelech. La confusion d'alef con tav ant l'alfabet ebràich arcàich, se nen pròpi comun-a a podrìa tutun esse ciapà an considerassion.
8. Le paròle "arviresse" a son antërpretative. Lòn che a veul dì, an manera precisa 'l verb צוּר (tzur) ambelessì a l'é pa ciàir. Mèj ciapelo ant ël sens ëd "cissé; ancité; për provoché "(vëdde Deuteronòmi 2: 9, 19).