La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Sapiensa

La Bibia piemontèisa Ij Deuterocanònich

Introdussion

La sapiensa 'd Salomon

1

Ël destin dj’òm conform a la saviëssa ‘d Dé

¹Veuje bin a la giustissia, vojàutri che i governe an sla tèra, pensé con la dritura ‘d Nosgnor, sërchelo con cheur genit. ²An efet, chiel as fà trové ^[1] da coj che a lo tento pa, as mostra a coj che as arfudo nen ëd chërde an chiel. ³Ij pensé malegn a slontan-o da Dé; l’onipotensa, butà a la preuva, a tapara ij torolo. ¹La saviëssa a intra pa drinta ëd n’ànima ch'a fà dël mal, nì a stà ant un còrp ës-ciav dël pecà. ⁵Lë Spìrit Sant a mostra dë scampé  da la fausserìa, e as në stà a la larga da le paròle sensa sust, se a-i riva l’angiustissia a l’é parà via. ⁶La saviëssa a l’é në Spìrit ch’a l’ha grinor dj’òm, ma a lassa pa da punì ij blasfem, përchè Dé a l’é testimòni ëd lòn ch’a pensa, osservator an vrità ‘d sò cheur e dle paròle ‘d soa lenga. ⁷A l’é che, an efet, l’Univers a l’è satì dlë Spìrit ëd Nosgnor, e sòn a l’é lòn che a ten tut ansema: chiel a conòss tute le vos. ⁸Për lòn chi a fa ëd ròbe nen giuste, a sarà pa risparmià da l’arvangia dla Giustissia. ⁹An efet, a s’andrà 'ndaghé an sij but dël përvers, l’arson ëd soe paròle a rivrà fin-a Nosgnor, a condana ‘d soe përversità; ¹⁰përchè n’orija gelosa a scota tut, fin-a la ciusiada dle mormorassion a-j resta pa secret. ¹¹Për lòn, pijeve varda dël ciancé a dzoneus; esse antivist an sla lenga dla maldicensa, përchè gnanca na paròla dë stërmà a sarà sensa efet: na boca busiarda a massa l’ànima. ¹²Vòsta vita a dovrà mai porté a la mòrt: con j’euvre ‘d vòste man venta pa provoché ruin-a, ¹³përchè Dé a l’ha pa creà la mòrt e a l’ha an ghignon la ruin-a dla gent. ¹⁴Tut lòn che chiel a l’ha creà a l’é për l’esiste; le creature dël mond a son san-e, a-i é pa ‘l tòssi dla mòrt andrinta ‘d lor, nì j’ìnfer a l’han regn an sla tèra: ¹⁵giustissia a l'é mai mòrta. ¹⁶Mach ij përvers a ‘mplòro la mòrt për lor, con paròle e ‘d vers: a penso ch’a sia amisa e a së smasin-o për chila, as në fan aleansa përchè a son già an podèj dla mòrt.

2

La vita com a la vëddo j'empi

¹An tra ‘d lor a diso an rasonand dë sbies: “Nòstra vita a l’é trista e a dura pòch; cora che l’òm a meuir, gnun rimedi: mai conossusse gnun ch’a lìbera da l’ìnfern”. ²“I rivoma da na generassion nassùa a l’asard e apress a sarà com i fusso mai stàit. Ël sofi ëd nòste nariss a l’é buf ëd vent e ‘l pensé na spluva bogià dal baté ‘d nòstr cheur. ³Na vira che tut a sia dëstissasse, ël còrp a vnirà esse sënner e l’ëspìrit a svaporerà tant ‘me aria sensa consistensa. ⁴Ant ël temp ëdcò nòst nòm a sarà dësmentià e ‘d nòste euvre gnun as n’avisrà. Nòstra vita a passerà parèj ëd la trassa ‘d na nìvola, e a sarà parà via tant ‘me ceja sbardlà dai raj dël sol e slinguà da sò calor. ⁵Nòstr esìste a l’é l’ombra d’un moment ch’a passa e nòstra fin a torna pa su soe pianà, përchè ‘l cacèt a l’é stàit butà e gnun a torna pa pì andaré. ⁶Sah! Profitómse dël bon present, e dovromà ‘l creà con ardensa ‘d gioventura! ⁷Anciocómse dël vin pì soasì e dij profum, fómse pa scapé le fior ëd la prima. ⁸Coronómse ‘d boton ëd reusa anans ch’a splufrisso! ⁹Che gnun ëd nojàutri a vada a manch ëd nòsta ‘ntemperansa, an lassand dëspertut le marche ‘d nòstra argiojissansa, përchè lòn ch’a në speta a l’é nòsta part. ¹⁰Fómse padron dij pòver giust, pa rësguard për le vìdoe, dómje nen da ment ai vej carià d’ann e ‘d cavèj bianch. ¹¹Che la lege ‘d nòsta fòrsa a vada ampónse an sla giustissia, përchè a l’é a dzoneus l’esse débol. ¹²Butómse a l’avàit dël giust, përchè a l’é d’ambreuj a lòn ch’i foma, an rimpròcia nòste trasgression ëd la lege e an rinfàcia le mancanse contra l’educassion arseivùa. ¹³Chiel a proclama d’avèj la conossensa ‘d Dé e a blaga d’esse fieul ëd Nosgnor. ¹⁴Për nojàutri chiel a l’é mach pì la condana dij nòsti pensé: i podoma gnanca pì vëdlo, i podoma pa pì soportelo, ¹⁵Përchè soa manera ‘d vëdde a l’é diferenta da cola dj’àutri, e as compòrta tant ‘me gnun d’àutri. ¹⁶Chiel an consìdera parèj ëd moneda fàussa, a schin-a nòste costume com a fusso ëmnis. A proclama beà la fin dij giust e a pòrta ‘l vant d’avèj Dé për pare. ¹⁷Anlora vëddoma se soe paròle a son vrità e butómlo a la preuva për vëdde còs ch’a-i në ven fòra a la fin. ¹⁸Përchè se ‘l giust a l’é fieul ëd Dé, anlora Nosgnor as në farà càrich, e a lo libererà da le man ëd coj ch’a-j son contra. ¹⁰Butómlo a la preuva: tormentómlo, ansolentómlo, e i savroma còs në l’é ‘d soa mansuetùdin: foma stim ëd soa rassegnassion. ²⁰Condanómlo a na mòrt d’anfàmia, da già che com a dis a-j rivrà socors da Dé ^[2].”

L'eror dj'empi

²¹Lor a rason-o përparèj ma a l’han ravà la stra, soa malìssia a l’ha sborgnaje. ²²A conòsso pa ij mister ëd Dé; gnun-e speranse ant na santità ch’a paga, nì a chërdo a l’arcompensa dj’ànime pure. ²³Òhi! Dé a l’ha creà l’òm për esse anmortal, a l’ha falo mistà ‘d soa midema sostansa. Mach, che për anvidia ‘d Satan a l’é intraie la mòrt ant ësto mond: coj ch’a son dël diav a në fan esperiensa.

3

Ël destin dij giust

¹Ma j’ànime dij giust a son nopà ant le man ëd Dé: a saran tocà da gnun torment. ²A j’euj dij sensa sust a smijava ch’a dovèisso meuire: tut a sarìa finì con la mòrt ëd lor. ³Dcò mach ël sò slontanesse da nojàutri a l’era un disàstr: ma lor a son ant la pas. ⁴E se a fusso dcò condanà a j’euj dj’òm, lor a spero ant na vita sensa fin. ⁵Dé a l’ha provaje con na pen-a legera e cola dissiplin-a a portrà a lor boneur grand, përchè Nosgnor a l’ha trovaje degn ëd Chiel. ⁶Chiel a l’ha stimaie tant ‘me ant un griseul e a l’ha gradije parèj d’un sacrifissi complet. ⁷Lor a splendran ant ël di dël giudissi com ëspluve ch’a bruso tuta la stobia. ⁸Lor a giudicheran le nassion e a comanderan a le gent, e Nosgnor a regnerà për sempe. ⁹Përchè col ch’a l’ha fiusa an Nosgnor a comprendrà an vrità, chi a-j sarà fedel a vivrà con chiel ant l’amor, përchè grassia e misericòrdia a son për ij sò sernù.

Ël destin dj'empi

¹⁰Ma ij përvers a ‘rseivran castigh për ij sò pensé d’ësbies, lor a l’han dëspresià ‘l giust ^[3] e a son arvirasse a Nosgnor. ¹¹A l’ha pa felicità col ch’a dëspresia la saviëssa: soa speransa a l’é a  dzoneus e sò fatighé a serv a nen tant ‘me soe euvre. ¹²Le fomne ‘d lor a son sensa sust, ij fieuj gram, maledìa soa prosperità. ¹³Bonurosa a l’é la stéril fedela, cola ch’a l’ha pa conossù un let ëd pecà; a l’avrà soa arcompensa ant ël giudissi dj’ànime.

An sl'infertilità

¹⁴Dcò l’eunuch, col ch’a l’ha mai trasgredì la Lej, e mai pensà ‘d gramissie contra ‘d Nosgnor a arseivrà na grassia soasìa për esse stàit fedel: na part pì che avosà ant ël templ ëd Nosgnor. ¹⁵An efet, ël frut ëd n’angagi generos  a l’é la glòria, e la rèis ëd la saviëssa a l’é sensa fin. ¹⁶Nopà, ij fieuj dl’adùlter a l’avran pa ‘d boneur, la dëssendensa ‘d n’union pa legìtima a finirà mal. ¹⁷Përchè s’a l’avèisso dcò vita longa a saran apressià për nen, e, a la fin soa veciaia a sarà stimà sensa onor. ¹⁸A dovèisso peui meuire giovo, ël di dël giudissi a sarà sensa speransa nì consolassion, ¹⁹përchè për na rassa grama ël destin a l’é crudel.

4

¹A val ëd pì esse sensa masnà ma esse onest, përchè as lassa na memòria sensa fin, arconossùa da j’òm e da Dé. ²Se l’òm a l’é viv a l’é imità; se a l’é mòrt, anlora a -i n’a-i é anvìa: a l’é parèj d’un guerié ancoronà përchè a l’ha vinciù ant un combatiment leal. ³La dëssendensa ‘d bon nùmer dij përvers a servirà a nen përchè a butrà nen rèis ancreuse ma mach ëd branch bastàrd: a sarà pa consolidà ant un such sòlid. ⁴E se dcò a buta ‘d gich për un moment an sij branch, sò but precari a saran bolversà e dësreisà da vent violent.⁵Sò branchèt tënner a s’ës-ciapran e sò frut a sarà a dzoneus, pa mur da mangé: a servirà a nen. ⁶Përchè le masnà nassùe da union pa legal a son testimòni, ant ël giudissi ^[4], ëd la përversità dij pare e mare. ⁷L’òm onest, pura s’a meuir giovo a l’ha na sòrt ëd boneur. ⁸An efet, un vej a l’é pa onorà për soa ansianità nì as misura për ël nùmer dj’ani. ⁹Ma ‘l sust ëd n’òm a l’é pa ant ij cavèj bianch e na vita ‘d saviëssa sensa colpa a l’é pì che l’età venaranda. ¹⁰S’a l’é rendusse agradì a Dé, che a l’ha vorsuje bin: a l’é stàit gavà d’ant ij pecador, andova ch’a vivìa. ¹¹Chiel a l’é stàit portà via përchè ‘l mal a vada pa antamné sò sentiment o a në sfausseissa l’ànima. ¹²Përchè l’anciarm dël vissi a scuriss la vrità e ‘l turbij ant la cossiensa a bolversa dcò n’òm sensa malissia. ¹³Nopà l’òm giust a riva an pressa a la pienëssa, com a l’avèissa compila për vàire temp. ¹⁴Soa ànima a l’é stàita gradìa al Signor: për lòn Chiel a l’ha gavalo an pressa da n’ambient malegn. Ma la gent a vëdd sensa capì; a pensa pa a sòn an soa ment: ¹⁵che për ij sò sernù a-i é grassia e misericòrdia e për ij sò sant a-i sarà soa presensa.

Ël trionf dël giust

¹⁶L’òm onest ch’a patiss a condana ancor an vita ij përvers: na gioventura, ch’a sia rivà an pressa a la perfession, a l’é condana për la veciaja longa dël sensa sust. ¹⁷As vëdrà la fin dël savi, m’as comprendrà pa lòn che Dé a l’ha decidù për chiel, nì dla rason che Nosgnor a l’àbia butalo a la sosta. ¹⁸Le gent a vëddo e a dësprésio: tutun ël darié ant ël giudissi a l’é Nosgnor. ¹⁸A la fin, lor a saran na caròpa ‘d dëspresi, a saran oget d’ësvergna fin-a an tra ij mòrt, për sèmper; an efet, Dé a-j farà crové da le fondamenta, a-j farà tombé giù, e lor a saran mut, ruinà për sèmper e an tra ij dolor as perdrà la memòria ‘d lor.

Ël giudissi final

²⁰Ant ël rendicont ëd lòn ch’a l’han fàit ëd mal, lor, ij gram as presentran tërmolant : soe përversità as presentran an facia, për acuseje dij mancament a la Lej.

5

¹Antlora ‘l giust ^[5] as tnirà con fiusa granda an facia ‘d coj ch’a lo crasavo e ‘d chi ch’a l’avìa dëspresià ij sò sagrin. ²An vëddéndlo, a saran sesì da n’ësparm afros, e a saran stupì për soa salvëssa pa atendùa. ³Pentì as diran an tra ‘d lor, angossà ant l’ëspìrit tormentà: ⁴“Vardé col che na vira noi i l’avìo svergnà e che da sensa sust i l’avìo pijà ‘n gir; i giudicavo soa esistensa na matarìa e soa fin sensa onor. ⁵Për che motiv adess a l’é considerà an tra ij fieuj ëd Dé e a condivid la sòrt dij sant? ⁶Donch i soma ‘ndàit fòra ‘d carzà dal camin ëd la vrità; la lus ëd la giustissia a sbërlus pa për nojàutri, nì mai për noi a l’é alvasse ‘l sol. ⁷I soma arpatasse ant le stra dla përversità e dla perdission; ⁸i l’oma travërsà ‘d desert afros sensa arconòsse la pista trassà da Nosgnor. ⁸Còs a l’é servune nòstra arogànsa? Còs ha-lo portane la richëssa con la blaga? ⁹Tut sòn a l’é passà tant ‘me n’ombra. Parèj ëd na neuva ch’a passa sensa esse scotà, ¹⁰tant ‘me na nav ch’a sórca l’onda agità: gnun-a trassa ‘d sò passagi, soa caren-a a lassa pa 'd sorch an sj’onde. ¹¹A l’é parèj ëd n’oslin ch’a vòla ant l’aria: gnun-a marca o segn ëd sò passagi, përchè ‘l sofi leger tocà da soe piume a l’é dividù da l’ìmpit dël moviment dj’ale, ma, contut, a-i resta pa nen ëd soa traversada. ¹²O tanme na flecia sfrandà an sla sibla, ch’a fà divide l’aria ma che peui a dissòlv ël passagi an tornand com anans e fasend nen conòsse la traiectòria: ¹³përparèj dcò nojàutri, pen-a nassù, i l’oma già chità d’esiste e i l’oma pa avù gnun-a marca ‘d virtù da mostré consumàndze mach an nòstra gramissia”. ¹⁴Përchè la speransa dël përvers a l’é parèj ëd bula portà dal vent, tant ‘me s-ciuma legera possà da la buria, che, parèj ‘d fum, a l’é dësperdù dal vent, tanme la memòria dl’òspite d’un di sol, ch'as dìssipa.

L'arcompensa dij giust

¹⁵Ma ij giust al contrari a vivo sempe, përchè a san che Nosgnor a l’ha soèn ëd lor e a-j garantis n’arcompensa sicura. ¹⁶Aranda ‘d Nosgnor lor arseivran un mant regal, e na coron-a dë splendor da soa man, përchè a-j darà protession con soa drita, e a-j farà scu con sò brass. ¹⁷Për chiel Nosgnor a sarà parèj d’un guerié. Ch’as servirà dla creassion për castijé ij sò nemis; ¹⁸a sarà vestì ‘d giustissia com a fussa na corassa e l’elm a sarà ‘l giudissi ch’a fala pa. ¹⁹Sò scu a sarà na santità inespugnàbil. ²⁰Sò bischiss inesoràbil a sarà molà tanme na spa. E le fòrse dla natura a saran con Chiel contra ij sensa sust. ²¹Dzora ‘d lor a s’ësfrandran ëd lòsne che a falo nen, e parèj ëd n’arch bin bandà, da le nìvole a colpiran la sibla. ²²Da la franda a s’ëslansran grele ‘d tempesta pien-e ‘d fot. L’eva ‘d mar a sarà furiosa contra ‘d lor E ij fium a-j travonderan sensa misericòrdia. ²³Na buria poderosa a s’alvrà contra ‘d lor e a saran sbardlà coma da n’orissi. Tant ‘me un desert la tèra a sarà vastà da la përversità, e la pràtica dla gramissia a darà ‘l gir ai tròno dij potent.

6

Ël rè a dovrìa sërché la saviëssa

¹Scoté donch, ò rè, e sërché ‘d capì, vojàutri ch’i governe tuta la tèra: amprénde! ²Spòrze l’orija, voi ch’i dòmine le moltitùdin e i seve pien d’orgheuj për ël foson ëd vòstre gent! ³Përchè vòst govern a l’é stave donà da Nosgnor, e vòstra sovranità dal pì àut. Chiel a beicrà da bin vòstre euvre e a vaitrà vòstri proget. ⁴Se, combin ministr dël regn, vòst govern a sarà pa stàit ëd dritura an guernand la Lej, e portàndve conform al vorèj ëd Dé. ⁵Antlora dun-a e con sparm Chiel as drisserà contra ‘d vojàutri e un giudissi sever as compirà contra ‘d coj ch’a stan an àut. ⁶Përchè misericòrdia a mérita col ch’a stà sota, ma ij potent a saran giudicà con potensa. ⁷Përchè ‘l Mèistr ëd tùit a arcula pa dë 'dnans ëd gnun, a l’ha nen sogission ëd la grandeur, përchè a l’ha fàit ël grand parèj dël cit, e a soagna un coma n’àutr. ⁸Mach che për coj ch’a governo a l’é motobin rigoros. ⁹Përtant, a l’é për vojàutri, ò sovran, ch’a son adressà mie paròle, përchè i amprende la saviëssa e i vade pa a tombé. ¹⁰Përchè a sarà santificà col che a guerna con santità lòn ch’a l’é sant, e chi a l’ha amprendù an santità a trovrà difèisa. ¹¹përtant, avèj anvìa ‘d mie paròle, aspiré a ciòse sante e i arseivreve educassion. ¹²La saviëssa a sberlusa e a sarà mai falëtta, belfé da contemplé për chi a-j veul bin e as fà trové da col ch’a la sërca. ¹³Cand che un a veul saviëssa, a l’é chila ch’as fa conòsse për prima. ¹⁴A la trovrà stà a soa pòrta, col ch’a va ‘lvesse bonora ‘d prima matin: sensa sfòrs. ¹⁵Përfession ëd disserniment a l’é la riflession ansima a la saviëssa, e chi a vija dzora ‘d chila a sarà dun-a sensa afann. ¹⁶Ëd coj ch’a në son degn, chila a va ‘n serca e a fà aparission për le stra, e a va ‘ncontra con binvolensa. ¹⁷Sò prinsipi a l’é anvìa d’istrussion ^[6], amor, a l’é la guerna dl’educassion; ¹⁸amor, a l’é guerna ‘d soe legi; e ‘l rispet ëd le legi a l’é garansia d’imortalità. ¹⁹e l’imortalità a fà sté aranda ‘d Dé. ²⁰l’anvìa dla saviëssa a men-a donch al regn. ²¹Alora, se, tiran ëd le gent, i l’eve anvìa ‘d tròni e ‘d baròt dël comand, onoré la saviëssa, përchè i peule regné sempe. ²²Lòn ch’a l’é saviëssa, e com a l’é nassùa, adess i l’esponrai; iv tnirai pa stermà ij sò misteri. I seguitrai soe pianà fina da l’orìgin, dal cominsament. ²³E i butrai bin an ciàir soa conossensa, sensa dëstrademe dal camin ëd la vrità. Ma i marcerai pa con gelosìa ch’a consuma, përchè l’anvidia a intra nen con la saviëssa. ²⁴A l’é ‘l nùmer dij savi al mond ch’a fa soa salvëssa, e un rè savant a l’é salute dla gent. ²⁵Donca, lasseve eduché da mie paròle, e i n’avreve profit.

7

Salomon ël grand: n'òm parèj ëd j'àutri

¹Dcò mi i son, parèj ëd tuti, n’òm mortal, dëssendent dal prim òm modlà ant la creja. Ant l’ùter ëd na mare i son ëstàit formà, ²frut ëd l’ësmens ëd n’òm e dal piasì ch’a compagna l’amor për neuv ^[7] mèis i son ëstàit consolidà ant ël sò sangh. ³Dcò mi, pen-a nassù, i l’hai respirà l’ària ‘d tùit, alvand an piorand mè prim crij, parèj ëd tuti. ⁴I son ëstàit fassà e riondà ‘d soèn, ⁵Gnun rè a l’ha ‘ncaminà ant n’àutra manera soa esistensa. ⁶Për tùit a-i é la midema manera d’intré ant la vita e’d seurtne.

Ël rispèt ch'a l'ha Salomon për la saviëssa

⁷Për lòn i l’hai pregà Dé e a l’é stame donà ‘l “sust”: i l’hai suplicà e a l’é rivame n’ëspìrit ëd saviëssa. ⁸ I l’hai avune pì car a tròno e séptr ëd comand, gnun-a richëssa as peul confrontesse. ⁹La saviëssa a l’é motobin ëd pì che na pera pressiosa inestimàbila, përchè a sò confront l’òr a l’é mach un pòch ëd sàbia e l’argent tant ‘me ‘d pàuta. ¹⁰Mi i l’hai preferì la saviëssa pì che salute e blëssa, i l’hai avù pì car chila che la lus, përchè sò splendor a va mai pì a la fin. ¹¹Tut lòn ch’i l’hai a l’é rivame con la saviëssa, an soe man na richëssa ch’as peul pa calcolesse. ¹²Ëd tut i l’hai avune piasì, përchè tut a l’é portà da la saviëssa: mi i savìa pa che tut a l’é generà da la saviëssa. ¹³Mi i l’hai amprendù onestament sensa fràuda e i l’hai mostrà con generosità. I l’hai mai stërmà soa richëssa. ¹⁴La saviëssa a l’é tesòr ch’a va mai a la fin për j’òm. Soa aquisission a sicura l’amicissia ‘d Dé, e a peul smon-e a Nosgnor ël don ëd na vita adestrà a la scòla ‘d soa educassion.

Salomon a prega për arsèive saviëssa

¹⁵Che Dé a peuda giuteme a parlé con anteligensa, e ‘d pensé an manera degna ‘d lòn ch’i l’hai arseivù; përchè Chiel a guida la saviëssa vers j’òm e a buta ij savant an sla stra pì drita. ¹⁶Përchè nojàutri, nòste paròle, minca ‘ntendiment e tute noste abilità a son ant le man ëd Nosgnor. ¹⁷E Chiel a l’ha concedume la conossensa vera dle ciòse, për conòsse la consistensa dël mond e la fòrsa dj’element. ¹⁸Ël prinsipi, la fin e ‘l mojen dij temp, l’altërnansa dij solstissi e ‘l cangiament ëd le stagion, ¹⁹la tornà dj’ann e la posission dj’astr, ²⁰la natura dle bestie e l’ànima dle bestie ferose, le pulsion violénte dj’ëspìrit e ij rasonament uman, la varietà dle piante e le virtù dle rèis. ²¹Mi i conòsso tut lòn ch’a l’é stërmà coma lòn ch’as peul vëdse, përchè a l’é la saviëssa, Artësan-a dël mond, ch’a l’ha mostràmlo.

La natura dla saviëssa

²²An chila a-i é n’ëspìrit anteligent, sant, ùnich, mùltipl, sutil, mòbil, distint, sensa macia, mond, pa ofensiv, amis dël bin, auss, ²³lìber, binfesant, amis dl’òm, frem, sicur, sansossì, ch’a peul tut, ch’a vëdd tut e ch’a travérsa tuti j’ëspìrit, j’anteligent, ij pur, ij pì sutij. ²⁴La saviëssa a l’é pì àbil che tùit ij moviment, a passa an mes a tut e soa purëssa a s’ëspàntia. ²⁵ A l’é n’emanassion ëd la potensa divin-a, n’emanassion genìta dla glòria dl’Omnipotent e a l’é për lòn che nen a va ‘ntamnela. ²⁶La lus etérna arbat drint ‘d chila, spècc sensa macia dl’atività ‘d Dé e mistà ‘d sò bin. ²⁷Combin ùnica: a peul tut; combin an chila midema: a fà tut neuv e, an traversand generassion, a passa da n’ànima santa a n’àutra, e a forma ‘d profeta e d’amis ëd Dé. ²⁸An efet Nosgnor a l’ha grinor mach për chi a viv con saviëssa. ²⁹La saviëssa a l’é realtà pì bela dël sol e a sùpera minca posission d’ëstèile; comparà a la lus a l’é na vira pì bela. ³⁰Përchè se la neuit a subìntra a la lus, ël mal a podrà mai prevalèj a la saviëssa.

8

¹La saviëssa a s’estend da ‘n finagi a l’àutr con fòrsa, e a governa tut con grinor fiamengh.

L'amor ëd Salomon për la saviëssa

²Fin-a da cand j’era giovo i l’hai amala e vorsula, i vorìa ch’a fùssa compagna ‘d mia vita, i son annamorame ‘d soa blëssa. ³Chila a manifesta soa nobiltà, përchè a viv ëd Dé, e përchè a l’ha l’amor ëd Dé^[8]. ⁴Chila a partessipa a la conossensa midema ‘d Dé e a soe euvre. ⁵Se ant la vita a l’é richëssa desideràbil, a-i saralo richëssa pì granda dla saviëssa? Tut a l’é fàit da chila! ⁶Se un a veul fé un travaj an manera anteligenta, chi podràlo esse pì artéfiss ëd chila? ⁷Se un a veul esse onest, ch’a sàpia ch’a l’é la saviëssa che a génera virtù. Përchè a mostra temperansa e prudensa, giustissia e corage, e nen pì che sòn a l’é amportant a j’òm ant la vita. ⁸Se un a vorèissa andè a fond ‘d soe esperiense, ch’a sàpia che la saviëssa a conòss ël passà e a conòss ëdcò lòn che a-i rivrà, con vision an sle finësse dij dëscors e prevision ëd la solussion dj’enìgma, an pronosticand segn dij temp a rivé.

Ij governant a peudo nen fene a meno dla saviëssa

⁹Për lòn i son dessidume ‘d mariela e sté con chila, an savend ch’am darà consèj ëd bin e confort ant le tribulassion e ‘l maleur. ¹⁰Grassie a chila, i l’avrai glòria an mes ëd la gent, e, dcò se giovo, i sarai onorà an tra j’ansian. ¹¹A diran che mè giudissi a l’é pien ëd sust, e i l’avrai l’amirassion ëdnans dij potent. ¹²Se i dovèissa sté ciuto, lor a restran a speté, se i parlerai, lor am daran da ment, se i andrai anans ant ël dëscors lor am seguitran anciarmà! ¹³La saviëssa am darà glòria imortal E a coj ch’a vniran apress ëd mi un ricòrd sensa fin. ¹⁴I governerai le gent e ‘d nassion a saran sogetà a mi. ¹⁵Sovran afros a l’avran tëmma ‘d mi ma la gent am considererà brav e coragios an guera. ¹⁶Tornà a ca m’arlamerai dacant ëd la saviëssa, përchè sté con chila a dà pa amaritùdin, nì l’intimità con chila tristëssa, nopà mach piasì e gòj. ¹⁷Drinta ‘d mi i l’hai pensà a tut sòn e i l’hai capì che stasend ansema a la saviëssa l’imortalità a l’é sicura, ¹⁸e an soa amicìssia a-i é godiment sincer e an soe man richëssa sensa fin. I l’hai capì che mach con saviëssa a peul essie d’anteligensa: la fama a riva mach dal rapòrt con chila. I son sèmper andàit an serca për avèila. ¹⁹I j’era ancor un cit, bel e nòbil, ch’i l’avìa avù la grassia ‘d n’ànima bon-a, ²⁰o mej ancor, i j’era intrà, essend brav, ant un còrp nen antamnà. ²¹Ma mi i savìa ch'i l’avrìa mai otnula se Nosgnor a l’avèissa nen concedùmla. E ‘s don a ven pròpi dal savèj da chi a peul rivé, e për lòn i son adressame a Dé, an pregàndlo con tut mè cheur parèj:

9

Preghiera 'd Salomon për otnì saviëssa

¹“Dé dij Cé e Signor ëd misericòrdia, ch’it l’has fàit tut con toa Paròla, ²che con toa saviëssa it l’has formà l’òm, për ch’a dòmina an sle creature fàite da ti, ³për ch’a governa ‘l mond an santità e giustissia an dasend ëd giudissi con ànim ëd dritura, ⁴dame saviëssa, cola ch’a l’é stà an tròno aranda ‘d ti, e bùtme pa da banda ant ël nùmer dij tò fieuj, ⁵përchè mi i son tò servidor e fieul ëd na toa sërventa, òm débol e ‘d vita curta, pa bon a capì giustissia e lege. ⁶Se dcò un a fùssa la pì përfession an tra j’òm, s’a-i ven a manch la saviëssa a conta pa nen. ⁷E mi, ch’i son ëstàit sernù tanme rè ‘d toa gent e giùdes dij tò fieuj e toe fije, ⁸8 it l’avìe dime ‘d drissete un Templ an sël tò mont sant, n’autar an toa sità, an imitassion ëd la Tenda Santa ch’it j’ere parate dal prinsipi.

⁹La saviëssa ch’a conòss toe euvre a l’é aranda ‘d ti, e a-i j’era già cand ch’it creave ‘l mond; chila as n’antend ëd lòn ch’a l’é mej a tò euj e lòn ch’a l’é scond ij tò comandament. ¹⁰Màndla da la santità dij tò cej, màndla da tò trono ‘d Glòria, përchè am soagna e a sia con mi ant la tribolassion e mi i peuda savèj lòn ch’a l’é mej a tò euj. ¹¹A conòss tut e as n’antaja ‘d tut, e a sarà mia guida prudenta an lòn ch’i faso protegéndme con soa glòria^[9]. ¹²A l’é përparèj che mie euvre a saran agradìe e mi i giudicrai tò pòpol con giustissia e i sarai degn dël tròno ëd mè pare. ¹³Chi é-lo ch’a peul conòsse ‘l vorèj ëd Dé? e chi a podrìa mach pensé a la Volontà ‘d Nosgnor?

¹⁴Përchè ij proponiment dij mortaj a son tìmid e lòn ch’i pensoma pa sicur; ¹⁵an efet l’ànima a l’é grevà da ‘n còrp ëd corussion, tanme na tenda ‘d tèra a pèisa dzora a nòsti sens e pensé. ¹⁶A stent noi ‘s figuroma lòn ch’a l’é an sla tèra, con pen-a i vëddoma lòn ch’a l’é a portà ‘d man. Chi podrialo trovè lòn ch’a l’é an cel? Chi a podrìa conòsse tò pensé se Ti ‘t l’avèisse pa daje la saviëssa e it l’avèisse nen mandaje tò Spìrit sant da l’àut?"

¹⁸Parèj a l’ero stàit ardrissà ij vieuj ëd col ch’a l’é an sla tèra; j’òm a l’han amprendù lòn che a l’é mej, e a l’ero stàit salvà për mojen ëd la saviëssa.

10

L'euvra dla saviëssa da Adam a Mosè

¹La saviëssa a l’ha dàit protession al Pare dël mond, formà da Dé, cand a l’era ‘ncora da sol; peui a l’ha liberalo da soa colpa ²e a l’ha daje la fòrsa për dominé an sl’Univers. ³N’òm pa giust, an slontanàndze da la saviëssa drinta ‘d soa midema flin-a a l’é perdùsse për sò sentiment sassin anvers sò frel. ⁴A l’é stàit për càusa soa che ‘l mond a l’é nijàsse, ma la saviëssa a l’ha torna salvalo an guidand n’òm onest për mojen d’un cit tòch ëd bòsch.

⁵Cand che le nassion as capìo mach pì ant la përversion, la saviëssa a l’ha ‘rconossù n’òm giust e a l’ha conservalo sensa taca dë 'dnans ëd Dé mantnéndlo fòrt ëdcò combin sò grinor grand ch’a l’avìa për soa masnà.

⁶E antramentre ch’andasìo a meuire ij gram, un giust^[10] as salvava dal feu tombà dzora ‘d sich sità. ⁷Na tèra ‘d desolassion, pien-a ‘d tuf, con d’erbo malavi ëd marin e sensa fruta mura, a në pòrta ‘ncora testimoniansa, e, për memorié n’ànima miscredenta as drissa na colòna ‘d sal. ⁸Slontanàndze da la saviëssa, nen mach ij përvers a son danasse ‘d nen conòsse ‘l bin, ma a l’han dcò lassà a la posterità na memòria d’ansipiensa, e përchè a s’ëstermèissa pa la càusa ‘d soa colpa. ⁹Nopà la saviëssa a lìbera da tribulassion ij sò divòt: ¹⁰a l’ha mnà për ij vieuj pì drit ël giust ch’a scampava da la zara ëd sò frel: e a l’ha mostraje ‘l regn ëd Dé daséndje conossensa ‘d lòn ch’a l’é sant. Soe fatighe a l’han avù ‘d boneur e ij frut ëd sò travajë a son moltiplicasse. ¹¹A l’ha daje assistensa contra ‘d l’avarissia dij sò nemis, an daséndje ‘d richëssa. ¹²A l’ha cudìlo dai sò aversari, tnùlo san da col ch’a-j tendìa ‘d trabucèt, ant un ciment motobin dur a l’ha donaje vitòria për feje capì che la misericòrdia’d Dé a l’é pì che tut.

¹Ël giust vendù a l’é nen stàit bandonà ma preservà dal pëccà. ¹⁴Calà la saviëssa con chiel an përzon, a l’ha mai chitalo antramentre ch’a l’era an liasse, fin-a ch’a l’ha avù ‘d podèj regal e autorità an sj’aversari, an dësmascrand ij sò caluniador e daséndje glòria eternal.

A l'é la saviëssa ch'a l'ha mnà Israel fòra da l'Egit

¹⁵La saviëssa a l’ha liberà na dëssendensa santa e na nassion fidela an tut da ‘d gent ch’a la crasava. ¹⁶A l’é intrà ant l’ànima d’un sërvent ëd Nosgnor e a l’ha contrastà rè afros con ëd portent e segn. ¹⁷A l’ha daje ai sant la giusta arcompensa ‘d soe tribulassion, an mnàndje për stra ‘d maravija. Ëd di a l’era na sosta për lor, e ‘d neuit lus d’ëstèile. ¹⁸A l’ha faje travërsé ‘l mar Ross, An guidàndje për d’eve bondose. ¹⁹Nopà ij sò nemis a son spërfondà, abimàndze ant ël fond dël mar. ²⁰Për lòn i giust a l’han dëspojà ij përvers, e glorificà, Nosgnor, tò Nòm sant an laudànd unànim toa man protetris, ²¹përchè fin-a ai mut la saviëssa a l’ha dovertà la boca e sleivà ij làver dij pì cit.

11

La saviëssa a l'ha guidà Israel travers ël desert

¹La saviëssa a l’ha fàit compì tute j’amprèise për mojen d’un profeta sant^[11], ²e a l’ero ‘ncaminasse a travers dël desert, a l’han fissà soe tende an teren ch’a l’era malfé steie, ³a l’han contrastà ij sò aversari e arpossà andré ij sò nemis. ⁴Cand ch’a l’han avù sèj, a l’han ‘nvocate, e da l’anchërna d’un priòch a l’é rivaie ‘l don ëd l’eva, an varend soa séj d’un ròch. ⁵L’eva ch’a l’avìa servù a punission dij sò nemis, ant ël da manca a l’é vùita esse don ëd Dé për d’Ebreo sensa fòrse. ⁶ Lòn che për j’Egissian a l’era corent d'un fium gròss, bolversà da sangh spautassà ⁷për ciamé cont d'un decret anfanticida, nopà ti ‘t l’has daje a j’Israelita d’eva bondosa, ⁸an fasend capì a j’Ebreo assià, ël castigh eivos ch’a l’era stàit për j’Egissian. ⁹J’Israelita, butà a la preuva, castijà con misericòrdia, a l’avìo capì le soferense dij përvers, giudicà ant ël fot e tribulà. ¹⁰An efet,Ti ‘t l’has provà costissì parèj d’un pare ch’a dà d’avertiment, e d’àutri tanme un rè sever ch’a ciama cont e a condana con rigor. ¹¹Lontan o davzin a l’avìo l’istess ëd tribulassion, ¹²përchè sesì d’un sagrin dobi e da la memòria dël passà ch’a fà pioré. ¹³An efet coj ch’a l’avìo arseivù ëd bin da sò castigh. An col moment a l’han sentù la presensa ‘d Nosgnor. ¹⁴Përchè, Mosè, col che na vira a l’avìo esponù e peui arpossà con svergne,a la fin dj’event,dòp d’avèj patì na sèj bin diversa da cola che j’Ebreo a l’avìo, a l’han avù tuta l’amirassion.

Ël castigh ëd j'empi

¹⁵A son vnùit a esse sensa sens për ij sò pensé sensa sust: j’Egissian a veneravo ‘d serpent vij e bëstiòte e ‘d bòje scrose. Ti ‘t l’avìe mandaje an castigh na massa ‘d béstie sensa rason, ¹⁶përchè a comprendèisso che ‘l castigh a l’é dla midema sostansa dël pecà. ¹⁷Toa man omnipotenta ch’a l’avìa creà ‘l mond da na matéria sensa forma, a l’avrìa pa avù malfé a mandé na caterva d’ors e ‘d leon feros ¹⁸o ‘d mostro ch’as conòsso pa, creà për lòn, furióse, o ch’a gumito buf afoà o tuf da contacc o lòsne afrose da j’euj, ¹⁹béstie ch’a sarià bastà mach sò aspet feros për ësterminé j’Egissian. ²⁰E nen mach, lor a l’avrìo podù esse sterminà d’un buf ëd Nosgnor, a përseguità da giustissia divin-a e dësperdù mach a vëdde l’ëspìrit ëd soa potensa. Tut ël Signor a l’ha mzurà, calcolà e peisà.

Nosgnor a l'é poderos e misericordios

²¹Ti ‘t podrìe sèmper ampónte con toa potensa e gnun a podrìa opónse a ti! ²²Tanme na gran-a ‘d póer an sla balansa, parèj a l’é ‘l mond dë 'dnans ëd ti, coma na stissa ‘d rusà matinera tombà an sla tèra. ²³Ti ‘t l’has misericòrdia ‘d tuti, përchè ‘t peule tut, e ‘t sare n’euj an sle colpe dj’òm, përch’it veule un cambiament ëd vita. ²⁴Tuti j’esse esistent a l’han tò amor, ti ‘t dëspresie gnun e nen ëd lòn ch’it l’has creà. ²⁵Podrìalo subsiste cheicòsa se ti ‘t veule nen? Opura conservesse se ti ‘t l’avèisse pa ciamà a l’esistensa? ²⁶Tut a l’é maravija për ti, Nosgnor, përchè tut a l’é tò.

12

¹Përchè ‘l sofi ëd tò spìrit sensa antëmnura a l’é daspërtut. ²Për lòn, pòch për vira a l’é toa coression anvers dij trasgressor: it-j rason-e memoriàndje ij sò pecà, ëd manera che, arnegà la gramissia, a peulo chërde an ti, Nosgnor.

Ij pëccà dij Cananita

³Ti ‘t l’avìe an ghignon la gent ch’a stasìa anans an toa tèra santa, ⁴ përchè a fasìo lòn ch’a l’é scros, ëd mascarìe e ‘d pràtiche abominàbile. ⁵Lor a massavo sensa misericòrdia soe masnà, lor, ch’a mangiavo fin-a le ventraje e a në beivìo ël sangh, ant ij sò disné ‘d carn uman-a ^[12], costi inissià ëd confrerìe orgiàstiche. ⁶A son ëstàit pare amassida ‘d creature sensa difèisa, e ti ‘t l’has vorsù soa dëstrussion për man dij nòstri antich, ⁷për costa tèra, onorà pì che d’àutre, përchè a podèissa arsèive fieuj ëd Dé për na colonisassion dégna d’abitant neuv.

⁸E bin, ëdcò për la gent cananea, essend umanità, ti ‘t l’has mandaje ‘d tavan tant ‘me avangàrdie ‘d toa armeja përchè un marlaitin për vira a fùssa soa dëstrussion. ⁹It l’avrìe podù fé tombé sti përvers, an bataja contra ij giust, opura anienteje ‘d pianta për mojen ëd bestie ferose, o d’un bòt an blan sensa misericòrdia; ¹⁰nopà, lor a son ëstàit frapà pòch a pòch, combin a fussa evidént soa rassa përversa, soa gramissia ‘d natura e ch’a l’avrìo pa cangià d’ideja. ¹¹Fin-a dal prinsipi a l’ero stàit na stirp malëgna.

Nosgnor a l'é sovran

A l’era pa për tëmma ‘d gnun che ti ‘t castijave nen soe colpe. ¹²Col ch’a l’é ch’a podrìa ciamete:”Còs has-to fàit?”, o chi podrialo fé oposission a na toa sentensa? Mëraco cheicadun a podrìa acusete d’avèj fàit meuire ‘d gent creà da ti? O chi podrialo portesse contra ‘d ti, tanme difensor d’òm colpèivoj? ¹³Gnun dio a-i é fòra ‘d ti, ch’a l’àbia soèn ëd tut, përchè ti ‘t l’àbie da diféndte da l’acusa d’esse un giùdes pa giust! ¹⁴Nì un rè o un tiran a podrìo butesse contra ‘d ti. Për la difèisa ‘d coj ch’a l’han avù punission da ti.

¹Da già che ti ‘t ses giust, it governe tut con giustissia. Condané col ch’a merita pa castigh, it lo considere nen compatìbil con toa potensa. ¹⁶An efet, tò prinsipi ëd giustissia a l’é toa fòrsa midema. E toa sovranità universal at fà esse clement con tuti. ¹⁷Mach a col ch’a chërd pa a la pienëssa ‘d toa potensa it-j mostre toa fòrsa, ¹⁸ e it confonde l’arogansa ‘d coj che nopà a la conòsso. ¹⁸It dòmine toa fòrsa, it giùdiche con moderassion e it governe nojàutri an rispetàndne, pura, an qualsëssìa moment it podrìe dovré tò podèj.

La lession che Dé a dà a j'Israelita

¹⁹An costa manera it l’has mostraje a toa gent che ‘l giust venta ch’a sia amis ëd tuti j’òm; nen mach, ma it l’has ampinì d’ësperansa molzin-a përchè apress ëd la colpa it daghe la ciansa ‘d pentisse. ²⁰A-i fussa mai ëd gent nemisa votà a la mòrt dij tò fieuj che ti ‘t l’has castijà con rësguard e ‘ndulgensa, an daséndje temp e mojen për dësfesse da sò mal, ²¹con la midema atension, it l’has giudicà tò fieuj, ti che, con sarament e aleanse, it l’has promëttuje ‘l bin a nòstri grand! ²²A l’era për mostrene, che, antramentre che t’an castije, it frape dcò nòsti nemis, an vàire manere, përchè ant ël giudissi i podoma pensé da bin a toa bontà e speré an toa misericòrdia cand i saroma giudicà.

Ël castigh dj'Egissian

²³Për lòn coj ch’a l’avìo vivù n’esistensa sensa sust e giustissia Ti ‘t l’has tormentaje con soa midema abominassion.

²⁴Lor a l’ero slontanasse motobin an sla stra dl’eror An considerand le bestie pì scrose tanme divinità, ambrojàndze parèj ëd cit sensa rason. ²⁵Përparèj com ëd masnà sensa ‘nteligensa, it l’has mandaje un castigh ëd derision. ²⁶Ma col ch’as lassa pa punì da coj castigh a sperimentrà un giust giudissi divin. ²⁷An efet, an soferensa për coste bestie, a s’anrabiavo për l’esse castijà con j’istess animaj ch’a stimavo për dio, e a la fin a l’han arconossù tanme Dé ver col che anans a l’avìo arfudà. Për lòn ël castigh pì àut a l’é drocà dzora ‘d lor.

13

La folairà 'd rende l'adorassion a la natura

¹A l’ero dabon sensa sust tuti j’òm ch’a dësconossìo Dé: e dai beni visìbij, a l’ero pa stàit bon a ‘rconòsse col ch’a l’é; tut an contempland j’euvre a l’han nen arconossù l’autor^[13]. ²A l’han ciapà për dio lòn ch’a régola ‘l cors dël mond: ël feu, ël vent, l’òra legera, ël cicl dj’astr e l’eva impetosa, ël sol, la lun-a e j’àutre luminarie dël cel. ³Se, anciarmà da la blëssa ‘d tut sòn, lor a l’avìo consideraje ‘d dio, ch’a penso adess com ël Signor a sia dzora ‘d tut, da già che a son ëstàit creà da chiel, ch’a l’é orìgin istess ëd tuta blëssa. ⁴E s’a son frapà da lòn ch’a l’é fòrsa e potensa, a l’han dcò da capì com a sia motobin pì potent col ch’a l’ha creaje. ⁵An efet, grandëssa e blëssa dle creature a pòrta, an proporsion ëd manera, a contemplé sò creator. ⁶Contut, gnun arpròcc a greva a lor: përchè lor mëraco a s’ambreujo an soa arserca ‘d Dé e ant ël vorèj trovelo. ⁷Ocupàndze ëd lòn che Dé a l’ha fàit, a ‘ndago ma ‘s lasso anciarmé da l’aparensa, a l’é tant bel lòn ch’as vëdd! ⁸Tutun as peulo pa scusesse. ⁹S’a l’ero rivà a savèj tant da s-cèiré l’Univers, Com a resta ch’a l’han pa dëscuertane pì an pressa ‘l creator?

La folairà dl'idolatrìa

¹⁰A son ëd dësgrassià, coj ch’a l’han fiusa an lòn ch’a l’é mòrt! Ch’a ciamo divinità lòn ch’a l’é mach travaj d’òm: d’òr o d’argent sislà con d’art, o mistà ‘d bestie, euvra ‘d man dj’antich sensa sens.

¹¹Përparèj, un minusié espert, ressià n’erbo manegiàbil, a në ràs-cia con deuit tuta la scòrsa e, an travajand con adressa, a në fa n’utiss për le necessità ‘d vita. ¹²Peui, ramassà le buscaje, vansoj ëd sò travaj, a-j deuvra për fesse da mangé e arpatesse. ¹³A dovèissa peui vansé ‘ncora, bon a nen, ëd bòsch svìrgol e pien ëd grop, a lo pija e a l’antaja për amusesse, sensa angagg, për piasì, a-j dà forma, smijànsa ‘d mistà uman-a, ¹⁴opura a fà la figura ‘d na béstia qualchëssìa. A lo pàtina ‘d ross an sla surfassa e a cheurv con l’ëstuch tute j’amperfession. ¹⁵Peui, paraje un leu degn, A lo fissa bin a la muraja con un ciò. ¹⁶A fà ‘l possìbil përchè a vada pa a tombé: a sà bin ch’a peul pa d’esse d’agiut, a l’é peui mach na scoltura e a l’ha da manca ‘d sostegn. ¹⁷Pura, l’òm a l’ha pa d’onta ‘d parleje a st’ogèt sensa vita, ëd preghelo për ij sò avèj, për sò matrimòni e sò fieuj. ¹⁸Për otnì vita, a ‘mplora cheicòsa ch’a l’é mòrt; për protession a ciama agiut a cheicòsa ch’a l’é pa viv; s’a deuv fé un viage a sùplica lòn ch’a peul gnanca marcé. ¹⁹A la fin, për afé, travaj e l’ésit d’un proget, as buta an man a cheicòsa d’inàbil.

14

La folairà d'un navigator ch'a prega n'ìdol

¹Dcò un ch’a pronta na nav, dispòst a fé front a tempeste ferose, a na certa mira ancamin-a a ‘nvoché n’ìdol ëd bòsch na vira mal forgià pì che l’imbarcassion ch’a lo traspòrta. ²An efet, a l’era stàit për anvìa ‘d guadagn ch’a l’era stàit anlestìa e antajà da ‘n meisdabòsch adret. ³Tutun, a l’é toa providensa, Pare, ch’a governa ël timon: it ses stàit ti a doverté un camin dcò an mar, un vieul sicur an tra j’onde, ⁴an mostrand përparèj ch’a peul salvé da tùit ij privo, dcò se un a fùssa ‘mbarcasse sensa perissia. ⁵Ti ‘t veule pa che j’euvre ‘d toa saviëssa a sio a dzoneus. Për sòn j’òm a l’han fiusa, për soe vite, ant un cit tòch ëd bòsch e a dëstraverso j’onde con ëd barchèt: e a scampo.

⁶Dcò al comensament, antramentre ch’a socombìo ëd gigant avosà, la speransa dël mond, an trovand sosta ant na barca che, pilotà da toa man, a lassava ai sécoj dl’avnì l’ësmens ëd na neuva esistensa. ⁷Ch’a sia benedì col bòsch andova ‘s compiss n’ëstrument ëd giustissia!

⁸Maledet l’ìdol fàit da man d’òm! Maledet l’autor ch’a l’avìa falo, maledet l’ìdol ch’a l’é ciamà “dio” combin a sia mach un tòch ëd bòsch ch’a marsa. ⁹Nosgnor a detesta tant ël pecador che ‘l pecà, ¹⁰e a l’ha an ghignon tant l’euvra che l’artisan. ¹¹Për sòn antërvenrà contra le mistà ‘d tute le gent, përchè a son vnùit esse n’abominassion ant la creassion divin-a, scàndol për l’òm e un bers për ël sensa sust.

L'origin e 'l mal ëd l'idolatrìa

¹²L’anfedeltà ^[14]a Dé ancamin-a con l’ideja ‘d fesse ‘d mistà d’ìdoj. A l’é stàita costa ‘nvension a ‘ntamné la vita dj’òm. ¹³Përchè al prinsipi as n’avìa pa, d’ìdoj, nì a esistran për l’eternità. ¹⁴A l’é staita la vanaglòria dl’òm a feie intré ant ël mond: për lòn a l’é decretà ch’a finisso an pressa.

¹⁵Un pare, bolversà dal dolor për la mòrt prematura ‘d sò fieul, a l’avìa fàit scurpì na statua-ritrat ëd col ch’a l’era stàit rapì ansitemp.E a l’ha tributaje d’onor divin a un ch’a l’era mach pì un cadàver, an comandand ëd cult mistérich e rit d’inissiassion ai sò dipendent. ¹⁶Con ël temp, sta costuma ‘d përversion a l’ha ciapà fòrsa ‘d lege. ¹⁷Decret real a l’era che le statue a fusso adorà për órdin sovran: e come che la gent a podìa pa onoreje ‘d përson-a a distansa, a-i -é staie vàire che, fasse na figura visìbila dël rè venerà, a ‘avìo riprodovù con art j’imàgin leugne: për flaté con zel col ch’a-i j’era pa, gnanca a fùssa present. ¹⁸D’àutra banda, l’ambission ëd j’artìsta a l’ha slargà l’estension dël cult ëdcò a coj ch’a lo conossìo nen. ¹⁹Coma che l’artista a vorìa compiaseje al rè, a forsava soa art a fé le mistà na vira pì bele. ²⁰La gent, anciarmà da l’euvra d’art, a considerava oget ëd cult lòn che anans a vnisìa adorà tanme òm.

²¹E sòn a l’é vnùit esse un trabucèt mortal për la vita dj’òm, e parèj ëd vìtime dla dësgràssia o dla tiranìa, a-j dasìo, con blasfemìa, ëd nòm divin a ‘d pere o tòch ëd bòsch.

²²Peui a n’avìo gnanca pì pro ëd misconòsse Nosgnor; an vivend nijà ant ël mar ëd la contradission ch’a vnisìa da soa ‘gnoransa, a ciamavo ste abominassion con ël nòm ëd la “pas”. ²³A sacrificavo ëd masnà tanme rit d’inissiassion, opura ‘d cult secret, o d’òrgie frenétiche con ëd pràtiche dròle. ²⁴A rëspeto nen, nì la vita, nì la purëssa dël matrimòni. Un a massa l’àutr a tradiment, opura a l’oltràgia con l’adulteri. ²⁵Tut a l’é na gran confusion: sangh e amassidi, roberìe e angann, corussion, dësordin, spërgiur,dëslealtà, ¹confusion dij valor, dësconossensa dla gratitùdin, decadensa moral, përversion sessual, dësordin ant ij matrimòni, adulteri e libertinage.

²⁷Ël cult ëd mistà abominàbile sensa nòm a l’é prinsipi ëd minca mal: a l’é dl’istess temp càusa e conseguensa. ²⁸J’idolatra o a davan-o ant j’òrgie, opura a senténsio d’oràcoj busiard, o ancor a vivo ‘d përversità an spërgiurand sensa fesne. ²⁹An efet, lor, butand fiusa ant ìdoj sensa vita, a peulo giuré ‘l fàuss: a s’ëspeto pa un castigh! ³⁰Ma, për un motiv o për l’àutr, a rivrà për lor la giustissia, përchè a l’han concepì n’idea fàrda ‘d Dé, adressandze a j’ìdoj, e, an spërgiurand con fràuda, lor a dëspresio la santità. ³¹Le mistà pagan-e, ciamà tanme testimòni ant ij sarament, a son nen bon-e ‘d pianta ‘d castijé. Nopà Dé, an soa giustissia a puniss ij pecador e a frapa sempe col ch’a l’é nen giust e ch’a spërgiura.

15

Ij benefissi 'd rende cult al Dé ver

¹Contut ti, nòst Dé, ti ‘t ses ecels, ver, passient e it governe l’Univers con misericòrdia. ²Dcò se i foma pecà, i soma sempe tò, arconossend toa potensa; tutun i pëccheroma pa pì, an savend ch’i apartenoma a ti! ³Conòsse ti, a pòrta a giustissia ‘d pianta, e a savèj che tò podèj a l’é rèis d’imortalità. ⁴Nò! L’invension uman-a ‘d n’art ëd përversion a l’ha pa dëstradane, nì la pen-a turgia dj’artista e gnanca l’ombra colorà ‘d na realtà piturà. ⁵Ij sensa sust a s’anciàrmo a contempleje e a l’han anvìa ‘d na forma inerta ëd n’imàgin sensa vita. ⁶Coj ch’a fan, a veulo e ch'a vénero j’ìdoj a son mach an-namorà dël mal e meritòiro d’ësperanse a dzoneus.

La folairà d'adoré d'idoj ëd tèra cheuita

⁷Un tupiné ch’ampasta con deuit la creja mòla, e a modela minca sòrt ëd vas bon për esse dovrà. Con la midema tèra a fórma d’oget adressà a n’usage nòbil e coj ch’a servo tut a l’incontrari: tuti dl’istessa manera; coma ch’a l’ha da esse dovrà mincadun tupin a lo giudica chiel. ⁸Peui, an sgheirand ël travaj, a plàsma ant la midema nita la pura ilusion d’un dio, cheicòsa che nassùa da pòch da la tèra, da sì ‘n pòch a tornrà d’andova a l’era stàit gavà, a restituì la vita abusà. ⁹Ma ‘l tupiné as n’antaja pa dla mòrt o dla vita curta, nen mach, ma émula ‘l fré o l’argenté, a ìmita ij fondeur e a blaga ‘d modlé ‘d ròba fàussa. ¹⁰Sò cheur a l’é snisia e pro; soa speransa a val meno dla nita. ¹¹Peui a dësconòss col ch’a l’ha modlalo, col ch’a l’ha inspiraje n’ànima vital e ‘nfonduje n’ëspìrit ch’a lo fa vive^[15]. ¹²St’òm a pija la vita parèj ëd na dësmora, l’esistensa tanme na fera për fé dné. Chiel a dis:” As peul fesse mercà con tut, fin-a dal mal”. ¹³Për chiel-sì a-i é pì evidensa ‘d tuti ch’a stà fasend dël mal, an fabricand con la creja dë statue e ‘d tupin ch’as ës-ciapo.

¹⁴Ij nemis ch’a craso toa gent a son tuti dëssenà e pì maloros ëd n’anima ‘d masnà. ¹⁵A ciapo tant ‘me divinità dcò le mistà dij pagan: d’ìdoj con d’euj për nen vëdde, nas për pa respiré, orije për nen sente, dij dle man ch’a tasto pa e ij sò pé a son nen bon a marcé. ¹⁶A l’é stàit n’òm qualsëssìa a feje, a l’ha plasmaje un con na vita mach ampërmuà, përchè gnun a sarìa bon ëd modlé un dio ch’a vada a smijéje dcò mach un pòch al Dé ver. ¹⁷A l’é un mortal, e con soe man ëd pecador a podrìa pròpi mach fabriché lòn ch’a l’é mòrt.

Ëd serp ant ël desert

¹⁸Cola gent a adòra fin-a le bestie pì scrose, bestie pa pì anteligente dj’àutre, sicura. ¹⁹E gnanca ch’a-i sia pì ëd blëssa che d’àutre, o cheicòsa ch’a-j fasa anciarmant parèj d’àutri animaj: a l’han pa avù la làuda e la benedission ëd Dé.

16

¹A l’é për sòn che costi adorator ëd bestie a son ëstàit castijà con d’àutre bestie, com as meritavo; a son ëstàit tormentà da na caterva ‘d bestiòte. ²Nopà, toa gent, Nosgnor, ti ‘t l’has preservala d’un castigh përparèj, an acordàndje, al contrari, un mangé soasì, për sodisfé soa fam ëd lor, përch’a n’avìo tant maitass. ³Parèj che ij tò nemis, ch’a l’avìo motobin da manca ‘d noritura, a l’avìo perdù tut l’aptit për motiv dij bes-cin dësgustos ch’it l’avìe mandaje, antramentre che tò pòpol a l’é restà mach për pòch sensa mangé, an arsèivend ëd quaje dal gust ësquisì. ⁴Ventava che ij craseur a patièisso na famin-a ancomparàbila, përchè mach a toa gent it dovìe mostreje coma che ij sò nemis a l’ero tormentà.

⁵Sicura, dcò tò pòpol a l’era stàit mordù con furor për ëd bestie afrose e vàire dla gent a l’era mòrta për ël tòssi ëd mordion ëd serp velenos.Contut toa ‘ndignassion a l’é pa ‘ndàita fin-a l’estrem.

⁶A l’era stàit mach n’avertiment, e l’ësbaruv a l’é durà mach pòch temp; peui ti ‘t l’has daje un segn ^[16] ëd salvëssa, ch’a dovìa memorieje ij comandament ëd toa Lej. ⁷ An efet. Col ch’a fussa virasse anvers un serpent d’aram a l’era salvà, e nen për l’oget contemplà, ma për ti, Salvator ëd l’umanità. ⁸Con sòn it l’has dëmostrà a nòsti nemis ch’it j’ere ti a liberé da tùit ij mal. ⁹ Contut j’Egissian a ‘ndasìo a meuire përchè picà da cravëtte o përchè pugnà dai tavan; e a l’han trovà gnun armedi për survive, përchè a meritavo d’esse castijà përparèj.

¹⁰An cambi, gnanca ‘l tòssi e ij dent dij serpent a l’han podù neuse a toe masnà. Përchè ti ‘t ven-e an sò agiut e ‘t-j varisse. ¹¹Le picure arseivùe a dovìo sovnije toe Paròle; ma a son ëstàit pì ch’an pressa socorù ‘d pau che, tombà ant la dësmentia pì total, lor a fusso vnùit a pa pì sente toa binvolensa.¹²Përchè la salute a l’é rivaje nen për ëd piante nì për pomade, ma për toa Paròla ch’a variss tut, Nosgnor. ¹³It ses ti ch’it l’has podèj an sla vita e an sla mòrt, Ti ch’it fase calé a le pòrte dël mond dij mòrt e peui it fase torna monté! ¹⁴Sicura, n’òm a podrìa massé për gramissia, mach che a l’é pa bon a rende la vita a col ch’a l’ha perdula o liberé n’ànima dal mond dij mòrt.

Tempeste disastrose a frapo l'Egit

¹⁵Gnun a peul ëscampè a tò podèj. ¹⁶Parèj, ti ‘t l’has frapà con tò bras poderos ij pagan ch’as arfudavo d’arconòste. Lor a son ëstàit sesì da pieuve torensiaj, da grele ‘d tempesta, d’orissi afros, e a la fin ësterminà dal feu. ¹⁷E gran maravija : ël feu a brusava con ancó pì ardor andrinta dl’eva, che ‘d nòrma a dëstissa tut! La natura a combat an favor dij giust! ¹⁸Dle vire la fiama a s’amansìa, për nen consumé le bestie contra dij tò nemis, Nosgnor, e për fé vëdde a j’Egissian ch’a l’era tò giudissi a përseguiteje. ¹⁹Ma d’àutri moment ël feu a brandava, fin-a ‘n mes ëd l’eva, con na fòrsa strasordinària për dëstruve j’amson ëd col pais maledì.

'Israelita a arsèivo la Mana

²⁰An cambi, it-j dasìe a toa gent ël pan dj’àngej, sensa ch’a l’avèisso da travajé, ti ‘t -j dasìe da l’àut dël cel na nuritura tuta prontà, na delìssia an savor ch’a podìa sodisfé j’anvìe e ij gust ëd mincadun. ²¹Cost aliment ch’a rivava da ti pr ij tò fieuj, a manifestava dcò toa tenerëssa: a s’acordava al desideri ëd tuti coj ch’a në mangiavo, a s’adatava a lòn che un a vorìa. ²²Combin a smijeissa a la fiòca o a la giassa, a resistìa al feu e a slinguava pa. Ant ësta manera, tò pòpol a podìa capì coma che ‘l feu a l’avìa dësblà j’amson dij nemis, an flamband e slusend an mes a la pieuva e a l’eva. ²³Ore, nopà, ës midem feu a perdìa sò podèj devastator për esse aliment për toe masnà.

²⁴La creassion a l’é pronta a servite, ti ch’it ses l’autor: chila as fà afrosa për castijé ij gram, ma a l’é molzin-a a fé dël bin për coj ch’a l’han fiusa an ti. ²⁵Për lòn, dcò antlora a podìa adatesse a tute sòrt ëd cambiament, a l’era al servissi ëd lòn ch'it dasìe për nurì tuti conform a j’anvìe ‘d coj ch’a l’avìo da manca. ²⁶Venta che ij tò fieuj, tant stimà da ti, Nosgnor, a peudo capì ch’a son nen mach ij frut ëd la tèra ch’a nurisso j’òm, ma a l’é toa Paròla ch’a manten an vita coj ch’a chërdo an ti. ²⁷La mana a resistìa al feu, ma a fondìa al calor d’un cit ragg ëd sol. ²⁸Tò but a l’é ‘d fé capì a l’òm d’alvesse anans ëd ël sol për dete grassie e preghete prima dël di. ²⁹Përchè la speransa dl’ingrat a slinguerà tanme ‘d fiòca al sol e a sbardlerà parèj dl’eva ch’a serv pa pì.

17

Lë sparm a frapa j'Egissian ëd neuit

¹Nosgnor, a son na maravija toe decision e malfé da spieghé! Për sòn a son perdusse, ëd gent ch’a l’ha mai vorsù amprende da ti! ²A l’ero d’òm sensa sust ch’as sentìo sicur ëd dominé tò pòpol sant. Lor a son vnùit esse përzoné dl’ëscurità, ancadnà da na neuit sensa fin, sarà a ciav an soe ca, sensa toa man protetiva. ³Lor a pensavo ‘d podèj stërmé soe colpe secrete, quatà dal vel ëd la dësmentia. An realtà, a l’ero stàit sbardlà, frapà da sparm afros e bolversà da carcaveje d’oror. ⁴Fin-a ij pòst andova a l’ero stërmasse a-j preservavo dal teror: d’antorn ëd lor a l’ero sburdì dal rabel, e a comparìo ‘d carcaveje mortaj, dal moro afros. ⁵Gnun feu a podìa avèj pro ‘d fòrsa për fé lum, nì lus slusanta a përvenìa a përtusé sta neuit dë sparm. ⁶A-i j’era mach un ro’ ch’a brusava da sol e a sëmnava mòrt e sburdiment; dësparìa costa vision, la pau ëd lor a-j fasìa na vira pì sbaruvé ‘d lòn ch’a-j ësmijava d’avèj vëddù! ⁷E j’artifissi dij masceugn a servìo a nen e le pretèise ‘d lor a tornavo a soa onta. ⁸E coj ch’a l’avìo assicurà ‘d podèj taparé via j’angosse dle përson-e malàvie d’arlìa, e l’ero lor midem sesì da tëmma risìbila. ⁹E cand ch’a-i j’era pa pì rason d’esse sbaruvà, a bastava ‘l passagi ëd bestie ferose o ’l sofié dij serpent a frapeje d’ësburdiment. ¹⁰Lor a ‘ndasìo a meuire ‘d teror e ‘s n’ancalavo gnanca pì a doverté j’euj dzora d’un top ch’a podìo pa scampé an gnun-a manera.

¹¹L’òm gram a l’é për natura pien ëd timor e as fà testimòni da sol ëd soa istessa condana; acusà da soa consiensa a ven na vira ‘d pì a vëdde privo daspërtut! ¹²Avèj pau a l'é peui mach ël rinunsié a la riflession. ¹³Meno a peul conté an sò socors interior e pì a magon-a ‘d pa podèj conòsse la càusa ‘d sò torment!

¹⁴Ma cola për j’Egissian a l’era staita na neuit pròpi ‘mpossìbila, surtìa dal fond ampenetràbil ëd lë Sheòl, e con ij mascon ampotent tanme tuti j’àutri. ¹⁵Mincadun as dësvijava acablà da carcaveje mostrose, as sentìa paralisà, sensa avèj fòrsa ‘d reagì, përchè a l’era tombaje ^[17] a còl a l’amprovista në sparm ch’a s’ëspetavo nen. ¹⁶Tùit a crovavo a tèra ‘dova ch’as trovavo, e a restavo përzoné ëd na përzon sensa froj. ¹⁷Campagnin, bërgé, lavorant ëd pien-a campagna, tùit a l’ero sesì dal midem flagel, e sensa podèj scampé a sò destin. ¹⁸A l’ero tuti gropà da la midema caden-a, cola dl’ëscurità: e ‘l subi dël vent, ël cantërlé dj’osej an tra ij branch ës-ciass, ël dësbordé dl’eva ch’a scor con ìmpit, ël rabel ëd pere ch’a robato, ël ciadel ëd bestie a la cassa, ël breugé ‘d bestie ferose, o ‘ncora l’arson ël fond ëd le combe ‘d montagna, tut a-j sesìa da la pau. ²⁰Cora che tut ël mond a sbërlusava ‘d lus splendrienta, e tùit a l’ero angagià da sò travaj an tuta libertà, ²¹mach për j’Egissian, soa istessa vita, a s’ëspantiava tanme na neuit crasanta, n’imàgin d’oscurità ancreusa ch’a j’anvlupatava parèj dël di ch’a dovìo meuire. Mach soa angossa a grevava na vira pì ‘d l’oscurità.

18

La lus a bërlusa dzora dj'Israelita

¹Antratant, na lus splendrienta anluminava toa gent santa. J’Egissian a sentìo soe vos, ma a l’ero pa bon ëd vëddje, e a-j diciaravo beat përchè a patìo nen parèj ëd lor. ²Pa mach, ma a-j ringrassiavo ëd nen arvangesse dij maltratament subì e a-j ciamavo përdon d’essje stàit nemis.

³Donch, an leu dl’ëscurità, ti ‘t l’has daje ai tò na colòna ‘d feu për mneje su camin ësconossù. A l’era tanme un sol che tutun a brusava pa e ch’a-j compagnava an sò viagi glorios. ⁴Nopà j’àutri, a meritavo d’esse privà dla lus e ‘d resté përzoné dël top, da già ch’a l’avìo fàit ës-ciav ij tò fieuj. Ore, a l’é për lor che ti ‘t vorìe deje al mond la lus ch’as dëstissa mai: toa Lej.

Mòrt dij prim-génit egissian

⁵J’Egissian a l’avìo decidù ‘d massé tùit ij neuv-nassù ëd toa gent, e mach un cit a l’era salvasse apress esse stàit esponù a la mòrt. E a l’é për castijé j’Egissian che ti ‘t l’has privaje d’un nùmer gròss ëd fieuj e it l’has faje meuire tùit ansema ant j’onde impetose dël mar. ⁶¹Ma cola neuit ti ‘t l’avìe nunsià n’antìcip a nòstri antich lòn ch’a sarìa compisse, përchè a podèisso argiojì d’esse sicur ëd la solidità dël giurament fàit. ¹Toa gent a s’ëspetava cola neuit tanme salvëssa dij giust e ruin-a për ij sò nemis. ⁸An efet, ti ‘t dovrave ij midem mojen për castijé nòstri aversari e dël contemp glorifiché nojàutri, ël pòpol ch’it l’avìe ciamà e vorsù për ti ^[18]. ⁹An secret, ij dëssendent ëd la nassion santa a të smonìo ëd sacrifissi an soa fidelità e a s’acordavo për osservé sta lej divin-a : coj ch’a aparten-o mach a ti a l’han d’esse solidaj ant ël bin parèj com ant ël midem maleur. E già a cantavo ij prim imn ëd làuda tradissionaj. ¹⁰E a fasìa da contrapont l’arson dëscordant dij nemis, e le plente ‘d coj ch’a pioravo sò fieuj. ¹¹Lë s-ciav e ‘l padron a l’ero frapà dal midem castigh; Faraon e la gent comun-a a patìo l’istess sagrin. ¹²Tùit ansema, sensa distinsion ëd manera, a l’avìo un nùmer motobin àut ëd cadàver. Ij viv che a-j sotravo a l’ero pa pro: përchè ant la frassion d’un moment le pì care dle masnà a l’ero mòrte. ¹³Cola gent, miscredenta ‘d pianta, e ch’a pensavo as tratèissa ‘d càiche mascarìa, a l’ha dovù arconòsse, dë 'dnans a le caròpe dij sò prim-génit che Israel a l’era proprietà ‘d Dé, tanme un fieul. ¹⁴La neuit a l’era a metà ‘d soa stra, e un silensi përfond a regnava ant l’Univers, ¹⁵cand che toa paròla potenta a l’é s-ciodùa dal cel, da tò tròno real; parèj d’un guerié ‘mplacàbil ch’as franda an mes dël pais votà a l’ëstermini, ¹⁶ch’a brandava coma na spa molà tò decret definitiv, con sò pé ch’a tocavo tèra e soa man ch’a rivava al cel: chiel andova ch’a l’è fërmasse a l’ha ‘mpinì tut ëd mòrt.

¹⁷Dun-a, j’Egissian a son ëstàit bolversà da carcaveje afrose, sesì da sparm fòra ‘d tuta imaginassion. ¹⁸Mes mòrt, sfrandà da sì e da là, a manifestavo un con l’àutr la càusa d’ës ëstermini. ¹⁹Përturbà da ij seugn ch’a l’ero stàit n’arvelassion për lor: a l’avrìo almanch patì costa mòrt afrosa an conossendne la càusa ‘d soa dësgrassia.

Mnassa d'anientament ant ël desert

²⁰Contut ëdcò a j’Ebreo a l’é tocaje la preuva dla mòrt ; ant ël desert, un flagel dëstrutor a l’ha fane tombé na multitud gròssa. Për boneur che toa ‘ndignassion, Nosgnor a l’é pa durà vàire: ²¹Aron, n’òm fedel a Dé, a l’é ‘ntervenù tanme difensor, an ciapand soe arme pròpie dël ministeri sacerdotal : preghiera e oferta d’ancens, con ël but d’otnì ël perdon dij pecà. Parèj a l’ha afrontà toa furia, Nosgnor, acreditànze tanme tò sërvent. ²²A l’ha fàila a vince toa flin-a, ma pa për soa fòrsa dël còrp o për la potensa dj’arme : a l’é stàita mach la paròla ch’a l’ha avù rason ëd col ch’a castjava, an memoriand l’aleansa e j’angagg ch’it l’avìe pijà con nòsti grand. ²³A-i j’era già un baron ëd caròpe un an sl’àutr : antlora a l’é ‘ntërposasse, an sfrisand l’assàut dël contacc e sbarand la stra ch’a mnava ai survivù. ²⁴¹Ansima a soa longa vestimenta a l’era brodà l’Univers, an sij quat canton ëd le pere pressiose a l’ero gravà ij nòm glorios dij pare, e la coron-a ch’a portava a l’avìa la marca ‘d majestà, Nosgnor. ²⁵Dë 'dnans a tut sòn, l’àngel ësterminator a l’ha dàit andré dla tëmma: la sèmpia esperiensa dla ràbia a l’era pro.

19

Ël Mar Ross

¹Al contrari, an sij nemis a l’é sversasse fin-a a la fin tò bischiss sensa misericòrdia. Ti ‘t savìe già d’anans lòn ch’a l’avrìo fàit : ²ti ‘t savìe che mach apress d'aveje virà la schin-a, j’Egissian, daje ‘l përmess ëd parte, a l’avrìo cangià d’ideja e a sarìo campasse a ‘nseguije. ³An efet, antramentre ch’a l’ero ancor an deul e ch’a fasìo plenta a le tombe dij sò mòrt, a l’han pijàit na decision neuva, ch’a l’era sensa sens: a son butasse a përseguì tanme fugitiv coj ch’a l’avìo suplicà ‘d parte. ⁴Ël destin, merità da lor, a-j possava a coste assion estreme an fasendje dësmentié ‘l passà. Ventava ch’a fusso castigà ‘d pianta përchè a bastava ‘ncora pa pro e che nen a mancheissa a sò torment. ⁵E parèj antant che toa gent a ‘ndasìa a dovèj fé un viage strasordinari, j’àutri, j’Egissian, lor andasìo a conòsse na mòrt bin surprendanta.

Nosgnor a guida e a guerna sò pòpol

⁶Tuta la creassion, sotmëttùa a tò comand, a l’ha butà da cap forma neuva an soe vàire specie, përchè ij tò fieuj a fusso preservà dal darmage. ⁷A l’é vëddusse na nìvola, coaté d’ombra protetriss la formassion d’Israel e la tèra sùita s-ciòde andova che anans a-i j’era mach d’eva; an mes dël mar Ross a l’é comparije un camin praticàbil, j’onde violente a l’han fàit pòst a na pian-a vërdianta. ⁸E d’ambelelà a l’é passaie toa gent. Con la protession ëd toa man, lor a son ëstàit testimòni ëd portent stupend e amirévol. ⁹J’Israelita a fasìo pensé a ‘d cavaj an pastura, lor a sautavo parèj ëd babero, an cantand ëd làude a ti, Nosgnor, ch’it l’has salvaje. ¹⁰As n’avisavo da bin ëd lòn ch’a l’era passà antant ch’a sogiornavo ant un pais strangé : al pòst ëd le bestie, la tèra a l’avìa portà ‘d zanzarin ; e nopà ‘d pèss, ël Nil a l’avìa gumità caterve ‘d ran-e. ¹¹E pì tard, lor a l’han vëddù comparì d’osèj ëd na manera neuva, ant ël moment che, possà da la fam, a l’avìo reclamà na nuritura ‘d carn: ¹²për arpateje, ëd quaje a son montà dal mar.

Ël castigh dj'Egissian

¹³Për contra, an sij pecador a l’ero tombà ‘d castigh, nen sensa ch’a-i fusso 'd segn anans marcà da lòsne violente. Coste gent a l’han patì ëd pen-e merità, përchè a l’avìo fàit preuva d’un ghignon ancreus anvers tut lòn ch’a l’era strangé. ¹⁴D’autra part, j’abitant ëd Sòdoma a l’ero arfudasse d’ospité ‘d forësté e j’Egissian a l’han fàit ës-ciav coj ch’a l’avìo servije. ¹⁵Nen mach, a-i sarà un giudissi për coj ëd Sòdoma, përchè a l’avìo faje na bruta acoliensa a ’d forësté,¹⁶ma pì ancora j’Egissian, che, se dël prinsipi a l’avìo trataje bin, apress a l’han crasaje con travaj grev! ¹⁷Për lòn a son ëstàit frapà da l’esse bòrgno, parèj dj’òm ëd Sòdoma cand a vorìo intré ant la ca d’un giust, Lòt: a son trovasse ant ël top pì total e mincadun a sërcava a taton ‘d trové la pòrta ‘d ca soa.

N'armonìa neuva ant la natura

¹⁸Dzora ‘d n’àrpa, le nòte, combin guernànd sò son caraterìstich, as buto ansema për formé ‘d melodìe diverse. Dla midema manera, ëd col’época, j’element dël mond a l’ero combinasse an tra ‘d lor an forma neuva, e sòn a l’ha evidensa ciàira an considerand j’aveniment: ¹⁹ëd bestie ‘d tèra ^[19] a son vnùit a esse d’aqua, e coj ch’a novavo a son passà a la tèra ferma. ²⁰Ël feu a l’ha fàit pì fòrta ‘ncora soa potensa ant l’eva e l’eva a l’ha dësmentià soa proprietà natural ëd dëstissé. ²¹Contut, le fiame a consumavo pa la carn ëd bestie fiache ch’a-i marciavo andrinta, nì cola specie ‘d mangé dël cel, la mana, ch’a smijava a galaverna portà a fóndze,e a s’ëslinguava pa.

Conclusion

²²Nosgnor, ti ‘t l’has sicurà an tute le manere la grandëssa e la glòria ‘d toa gent. It ses mai dësmentiate, an tùit ij temp e daspërtut, d’ësteje davzin.

1. Opura: "as mostra"; cfr Isaia 65,1 e Geremìa 29(LXX 36),13-14: midema espression greca.
2. Già le prime comunità cristian-e a l'ero restà frapà da le corispondense con la passion ëd N.S. Gesù Crist.
3. Opura: "lòn ch'a l'é giust".
4. Ant ël giudissi 'd lor, valadì dij fieuj.
5. Corispondensa con ël "Sërvent ëd Jahvé" e con ël "Magìster ëd Giustìssia" ëd Qumran.
6. "Sò prinsipi (ëd temp) motobin genit".
7. "des lun-e", valadì des mèis lunar.
8. La Saviëssa a l'é për ël giovo Salomon, na sposa ideal, bela e 'd divin-a nobiltà.
9. Valadì con soa potensa.
10. Valadì Lòt; nopà al vërsèt 10 as parla 'd Giacòb.
11. Mosè.
12. Canibalism: nen atestà an Canan, ma 'd costuma an d'àutre gent dj'anviron.
13. La conossensa dla natura a dovrìa edifiché.
14. Valadì la fornicassion o la prostitussion sacrà.
15. Ànima fosonànta e spìrit vital a son d'antende tanme sinònim.
16. Dcò gagi.
17. Opura: a l'ero stàit anvasà.
18. Con sòn Israel a l'é stabilì 'd pianta tanme "gent ëd Nosgnor".
19. Valadì 'l cabial dj'Israelita.