La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Ester (version greca)

La Bibia piemontèisa Ij Deuterocanònich

Introdussion a Ester greca

Éster

Gionta “A”

11

Ël seugn ëd Mordecai

²Ant l’ëscond ann dël regn d’Artaserse ^[1]ël Grand, ël prim dël mèis ëd Nisan, Mordecai fieul ëd Iair fieul ëd Semei fieul ëd Chis, ëd la tribù ëd Beniamin, a l’ha avù un seugn. ³Chiel a l’era un Giudé ch’a vivìa ant la sità ‘d Susa, n’òm ëd le còste larghe, servitor a la cort dël rè. ⁴A l’era un dij përzoné che Nabucodenesar ëd Babilònia a l’avìa portà da Gerusalem con Rè Jeconia ‘d Giudèa. E costì a l’é stàit sò seugn: ⁵rabel e confusion , tron e taramòt, tumult an sla tèra! ⁶Doi gran dragon a son vnùit fòra, tui doi parà al combatiment, an breugiand motobin fòrt,

⁷A col segnal tute le nassion a son prontasse a la guera për combate ‘l pòpol dij giust. ⁸Varda-lì un di ëd top e ‘d caluso, arlìa e angossa, malesse e agitassion gròssa an sla tèra. ⁹Tut ël pòpol dij giust a l’era an agitassion gròssa për motiv dël mal ch’a lo mnassavo. ¹¹Për la tëmma d’esse sterminà a l’avìo crijà a Nosgnor. A sò braj, tanme da na cita sorgiss, a l’è rivaie un fium gròss, na caterva d’eva. ¹¹Peui, varda-lì na lus, a l’ha fàit babòja ‘l sol, j’ùmij a l’avìo trionfà e ardovù a nen ij potent.

¹²Mardoché a l’é dësvijasse, an tnisend a ment ël seugn ch’a l’avìa fàit e, për tut ël di, a l’ha sërcà an tute le manere ‘d capì lòn che Dé a l’avìa decidù ‘d fé.

12

Complòt contra ‘l Rè

¹Mardoché a s’arlamava ant la cort dl’apartament real con Gabatà e Tara ^[2], ij doi einuch dël rè ch’a fasìo la vardia ant la cort. ²Tut ant un moment a l’é trovasse a ‘ntajesne dla conversassion dij doi e a l’ha savù che as prontavo a buté le man contra Artaserse, e për lòn a l’ha ‘nformane ‘l rè. ³Anlora ‘l rè a l’ha ‘ndagà ij doi eunuch e, apress soa confession ëd lor, j’eunuch a son ëstàit portà via. ⁴Ël rè a l’ha peui scrivù na crònaca a comemorassion dël fàit, antramentre che Mardoché a l’ha scrivune un resocont. ⁵E ‘l rè a l’ha comandà a Mardoché d’avèj fonsion a cort e a l’ha arcompensalo ëd tut lòn ch’a l’avìa fàit. ⁶Meno che, Aman, fieul d’Amedata, un Bugeo, visadì un”Fagnan” che tutun a godìa ‘d n’onor gròss dacant al rè, a l’é anghignonasse con Mardoché e sò agent për motiv dij doi eunuch dël rè.

Fin ëd la Gionta “A”

---

Gionta “B”

13

La litra dël Rè

¹Costa la còpia dla litra:

«Artaserse, Gran Rè, a scriv tut sòn ai governator ëd le sentevintesset provinse da l’Ìndia a l’Etiòpia e ai fonsionari sota ‘d lor: 2'Da già ch’i son vnùit a esse sovran ëd  vàire nassion e padron ëd tut ël mond (nen esaltà da presunsion d’autorità, ma an fasend sempe con rason e deuit), i l’hai dessidù ëd buté la vita ‘d mia gent ant na pas sensa fin e, con ël but ëd fé ‘d mè regn un regn pacìfich e dovert an tut a l’esterior e d’ëstabilì ëd pianta la pas che tùit ij pòpoj a veulo. 3“Nen savend com as podìa fesse, i l’hai ciamaje ai mè consijé, e a Aman, scond ant ël regn, n’ecelensa an tra ‘d noi për sust e na distinsion për soa bon-a volontà ch’a trambla nen, 4e chiel a l’ha fane noté che an tra tute le nassion al mond a-i é na certa nassion nemisa che a l’ha ‘d lej contrarie a cole ‘d   minca un pòpol e a-j dà pa da ment, tute le vire a j’ordinanse dij rè, parèj da ostacolè motobin l’unificassion dël regn che a l’é nòst but. 5Is rendoma cont che sta gent, e mach lor, a fan oposission ëd pianta contra tuta l’umanità, an seguitand, ëd manera përversa, na dròla manera ‘d vive e ‘d lege, e a l’ha na mal-dësposission anvers tui nòstri anteressi, an fasend tut ël mal che a peul con ël but che nòst regn a riva pa a la stabilità. 6“Për lòn i l’oma decretà che tuti coj marcà ant le lìtre scrite da Aman, responsàbil dj’afé e nòst scond pare, a saran tui, comprèis fomne e masnà, distruvù da le spa dij sò nemis, sensa misericòrdia e artnùa ant ël di ch’a fa quatòrdes d’Adar, mèis ch’a fa dódes dë st’ann. 7Për lòn, che tui coj ch’a son ëstàit avers e ch’a van anans a éslo, ch’a peulo ant un di sol calé con violensa a l’infern dl’Ade, lassand bele dë ’d là nòsti anteresse san e sicur» [3].

Fin ëd la Gionta “B”

---

Gionta “C”

Orassion ëd Mardoché

⁸Anlora Mardoché a l’ha pregà l’Etern, an memoriand tut lòn che Chiel a l’avìa fàit. ⁹A l’ha dit: “Nosgnor, Nosgnor, Rè ëd Tùit ij podèj, da già che l’univers a l’é an tò podèj e a-i é gnun che a peuda oponse a ti, cand ch’a l’é toa volontà ‘d salvé Israel, ¹⁰përchè Ti ‘t l’has fàit ël cel e la tèra e tute le maravije ch’a son sota ‘l cel. ¹¹Ti ‘t ses Signor ëd tùit e gnun a peul contrastete. ¹²Ti ‘t conòsse tut; it sas Nosgnor, ch’a l’é pa stàit për orgheuj o ansolensa, o për amor ëd la glòria ch’i l’hai fàit sòn, an arfudàndme ‘d prostermeme dëdnans d’Aman, ël superbi, ¹³pura, mi i sarìa dëspòst a baseje le piante dij pé për salvé Israel! ¹⁴Mi i l’hai mach falo për pa buté la glòria dl’òm dzora a cola ‘d Dé, e im prosternerai nen ëd pianta an facia ë gnun gavà Ti, ch’it ses Nosgnor: e për sòn ch’i farai tut con orgheuj. ¹⁵Ore, Signor, Dé e Rè, Dé d’Abraham, guerna toa gent, përchè j’euj dij nòstri nemis a son dëdzora ‘d noi për anientene, e a l’han anvìa ‘d dëstrùe l’ardità ch’a l’é stàita toa fin-a dal prinsipi. ¹⁶Trascura pa toa part ch’it l’avìe dësangagià për ti dal pais d’Egit. ¹⁷Scota mia preghiera e compassion-a toa ardità; fa che nòst deul a ven-a esse na festa, për vive e canté làude a tò nòm, Nosgnor; dëstruv nen ij làver ëd coj ch’at laudo” ^[4]. ¹⁸Anlora tut Israel a l’ha crijà con tut ël fià ch’a podìa avèj, përchè a l’avìo la mòrt an fàcia.

14

Orassion ëd Éster

¹Antlora l’argin-a Éster, sesìa da n’angossa mortal, a l’ha trovà sosta an Nosgnor. ²A l’é gavasse an sò onor le vestimente an butandze a còl le veste dl’angossa e dël deul e, nopà ‘d përfum soasì, a l’é coatasse ‘l cupiss con ëd sënner e d’aliam, an umiliànd ëd pianta sò còrp: minca part ch’a vorìa archinché, chila a la coatava con ij sò cavèj scarpentà. ³A l’ha pregà Nosgnor, Dé d’Israel, e a l’ha dit: “ Òh, mè Signor, mach ti ‘t ses nòst rè; giùtme, përchè i son da sola, e i l’hai gnun d’àutri fòra ‘d ti a mè socors, ⁴përchè mè privo a l’é an toe man. ⁵Dal moment ch’i son nassùa, i l’hai sempe sentù dì ant la tribù ‘d mia famija ^[5] che ti, Nosgnor, it l’has arlevà Israel da tute le gent e ij nòstri cé da tui nòstri antich për n’ardità sensa fin e, për lor, it l’has fàit tut lòn ch’it l’has dit. ⁶Mach che adess noi i l’oma pëccà dëdnans ëd ti, e ti ‘t l’has consegnane ant le man dij nòstri nemis, ⁷da già ch'i l’avìo glorificà ij sò dio. Ti ‘t ses giust, Nosgnor! ⁸E adess ij nòstri nemis as contento pì nen mach ëd nòstra s-ciavensa mèra, ma a l’han fin-a butà soe man an sle man dij sò ìdoj ^[6]. ⁹Për abolì lòn che toa boca a l’ha comandà, e dëstruve toa ardità, për saré la boca ‘d coj ch’at làudo e dëstissé tò autar e la glòria ‘d toa ca, ¹⁰për doverté la boca a le nassion a làuda ‘d mistà van-e e për magnifiché un rè mortal për sèmper. ¹¹“Nosgnor, daje pa tò baston dël comand a lòn ch’a esist nen, e fà pa ch'a rijo ëd nòsta tombà, ma sversa sò but contra ‘d lor, e fà n’esempi ëd col ch’a l’ha anandià tut sòn contra ‘d nojàutri. ¹²Arcòrdte, Nosgnor, fate conòsse d’ësto temp ëd nòsta arlìa e dame corage, òh Rè dij dio e Magìster ëd tut ël domìni! ¹³Bùtme an boca un dëscors eloquent dëdnans dël leon e vira sò cheur a odié l’òm ch’an combat, përchè a sia la fin ëd chiel e ‘d coj ch’a son d’acòrdi con chiel. ¹⁴Ma sërca ‘d salvene con toa man e giùtme, mi ch’i son da sola e i l’hai gnun d’àutri che ti, tanme socoritor, Nosgnor. Ti ‘t conòsse tut, ¹⁵e vojàutri i seve che mi i l’hai an ghignon l’ësplendor dij përvers, e n’abominassion për ël let dël nen-sirconcis e ‘d tùit ij forësté. ¹⁶Ti ‘t conòsse lòn ch’i l’hai da manca, ch’i peus pa vëdde la marca ‘d mia posission d’orgheuj ch’a l’é dzora ‘d mia testa ant ij di che mi ‘m presento an pùblich. I l’hai an ghignon tant ‘me na pata ëd mëstruj, e i lo pòrto mach ant ij di d’arpòs. ¹⁷Toa sërventa a l’ha mai mangià a la tàula d’Aman, e mi i l’hai mai onorà ‘l Disné dël rè nì beivù ël vin ëd le libagion. ¹⁸Dal di ch’a l’han portame ambelessì, toa sërventa a l’ha avù gòj mach an ti, Nosgnor Dé d’Abraham. ¹⁹Nosgnor! Toa potensa a l’é dzora ‘d tut, scota la vos dij dësperà e sàlvne da le man dij malfasent. E sàlvme dcò da mia pau!”

Fin ëd la Gionta "C"

---

Gionta “D”

15

Éster a l’é arservùa dal rè

¹Dël ters di ^[7], finìa l’orassion, Éster a l’é gavasse le veste për l’Adorassion e a l’é arvestisse dle vestimente an sò onor. ² Peui, archincà con majestà, apress d’avèj anvocà l’agiut ëd Dé ël Tut-Vëddent e Salvator, a l’ha ciapà con chila doe sërvente; ³dzora d’un-a as pogiava con dosseur për sosténse, ⁴antramentre che l’àutra a-j portava l’ëstràssich. ⁵Chila a l’era splendenta ‘d na blëssa perfeta e a smiava fin-a gioiosa, coma s’a fussa amà, ma sò cheur a l’era sesì dal gel ëd la pau. ⁶Cand che Éster a l’ha dëstraversà tute le pòrte, a l’é trovasse an facia ‘l rè. Chiel a l’era stà ansima sò tròno regal, paludà ‘d pianta an tuta soa majestà, tut quatà d’òr e ‘d pere pressiose. A fasìa pau. ⁷Alvand ël moro, flambà ‘d glòria, chiel a l’ha beicala con flin-a ‘nvisca. L’argin-a a l’ha tramblà, a l’é vnùita spalia e a l’é tombà svnùa, a l’é crovà an sla testa dla sërventa ch’a-i j’ëstasìa dëdnans. ⁸Anlora Dé a l’ha cangià l’ëspìrit dël rè an dosseur e, sbaruvà, a l’é arsautà dal tròno e a l’ha ciapala ant ij brass fin-a che chila a l’é arpijasse. E chiel a l’ha confortala con bon-e paròle an disend: ⁹“Còs j’é-lo Éster? Mi i son con ti! Fate corage! ¹⁰T’andras pa a meuire, da già che nòstra lege a ven aplicà mach a la gent comun-a. Avzìnte!”. ¹¹Peui a l’ha aussà ‘l baròt d’òr dël comand e a l’ha tocaje ‘l còl; ¹²a l’ha ambrassala e a l’ha dije: “Cóntme!”. ¹³Chila a l’ha dije: “ Mè sgnor, i l’hai vëddute tant ‘me n’àngel ëd Dé, e mè cheur a l’é stàit bolversà da la tëmma për toa glòria. ¹⁴Ti ‘t ses na maravija, mè sgnor, e tò visagi a l’é pien ëd grassia”. ¹⁵E antramentre a parlava a l’ha perdù ij sentiment e a l’é tombà për tèra. ¹⁶Ël rè a l’é sagrinasse e tùit ij sërvent a sërcavo ëd confortela.

Fin ëd la Gionta D

---

Gionta “E”

16

Decret d’Artaserse

¹Cola che a séghita a l’é na còpia d’ësta litra: “Artaserse, gran Rè, ai governator ëd le provinse da l’India a l’Etiòpia, sentevintesset provinse, e a coj che a son leaj a nòst govern, salut. ²Vàire gent, tant pì onorà ch’a sio dla binvolensa pì generosa dij sò benefator, tant pì as dan ëd sagna, ³e pa mach përchè a sërco ëd danegé nòsta gent, ma, an sò nen esse bon a soporté ‘l boneur ëd lor, a s’angagio fin-a a tramé contra sò benefator midem. ⁴E pa mach a-j gavo a j’àutri l’arconossensa, ma, rabastà da ‘d vantarìe ‘d coj che dël bin a në san pa nen ëd pianta, e a penso fin-a dë scampé da la giustissia ‘d Nosgnor, ch’a l’ha an ghignon ël mal, an s-ceirand sempe tut. ⁵E soèns, vàire ëd coj che a son butà an pòst d’autorità a son vnùit a esse responsàbij an part ëd sangh nossent spantià e angagià an maleur sensa rimedi për përsuasion d’amis che a l’era staje fidà l’aministrassion dj’afé pùblich, ⁶cand che ste përson-e con la fausserìa e l’angann ëd soa natura malëgna ambreujo la binvolensa genita dij sò sovran. ⁷Lòn ch’a l’é stàit fàit da gram për mojen ëd comportament pestilensial ëd coj che a esército ël podèj sensa dignità com as peul vëdse ant le stòrie veje ch'i arportoma e pì ancora ant l’anvestigassion ëd lòn ch’a l’é d’ancheuj. ⁸Ant l’avnì nojàutri i s’aplicheroma ëd deje a tui rechie e pas ant ël nòst regn, ⁹an cambiand nòste manere e giudicand sempe lòn ch’a n’ancàpita dëdnans a j’euj con pì considerassion ëd dritura. ¹⁰Për Aman, fieul d’Amedata, un Macédon (strangé al sangh persian e ‘d pianta sensa nòstra gentilëssa), da già ch’a l’era vnùit a esse nòst òspite, ¹¹a godìa tant ëd la binvolensa ch’i l’oma për minca nassion, che chiel a l’era ciamà nòst pare e a-j fasìo tuti d’anchin tant ‘me a fùissa la sconda përson-a al tròno regal. ¹²Mach che, pa bon a contnì soa tracotansa, chiel a l’é angagiasse a gavene ‘l regn e nòsta vita midema, ¹³e, con furbarìa e ambreuj a l’ha ciamà l’esecussion ëd Mardoché, nòst benefator, e dcò d’Éster, compagna sensa macia ‘d nòst regn, ansem a tuta soa gent. ¹⁴Chiel a pensava an costa manera ‘d ciapene sensa difèisa e ‘d trasferì ël regn dai Persian ai Macédon ^[8]. ¹⁵Ma noi i l’oma trovà che ij Giudé, votà a la distrussion da st’òm maledì tre vire, a son pa malfasent, ma a son governà da ‘d legi motobin giuste ¹⁶ e a son fieuj dël Dé ch’a viv, ël pì àut, tutpotent, che a l’ha guernà ‘l regn a nojàutri e ai nòstri grand ëd la manera pì soasìa. ¹⁷Donch, i fareve bin a buté pa n’esecussion le litre mandà da Aman, fieul d’Amedata, ¹⁸përchè chiel, a l’é col ch’a l’ha fàit tut sòn; a l’é stàit giustissià a le pòrte ‘d Susa con tuta soa famija, përchè Dé, ch’a regna dzora ‘d tut a l’ha daje espress la punission che a meritava. ¹⁹Për lòn, amplaché an pùblich da tute bande, còpie ‘d costa litra e lassé che ij Giudè a vivo conform soe costume. ²⁰E giuteje, përchè ‘l di ch’a fa tërdes dël mèis d’Adar, col midem di dël mèis darié, lor a peudo difendse al moment dl’aflission. ²¹Përchè Nosgnor, ch’a regna dzora ‘d tut, a l’ha fàit d’ës di, na giornà ‘d gòj për soa gent sernùa nopà che un di ëd dëstrussion për lor. ²²Për lòn, i guernereve ‘s di con tuta bon-a argiojissansa, tant ‘me na giornà ‘d marca an tra vòstre feste comemorative, ²³përparèj che, d’adess e për sèmper, a sia pa mach la rapresentassion ëd la liberassion për noi e për coj ch’a son fedej ai Persian, ma dcò la memòria dla distrussion dij nòstri nemis. ²⁴Minca sità e pais, sensa gnun-a ecession, ch'a fasa pa sòn ëd conseguensa, a sarà votà a la dëstrussion con lansa e feu. Gnun òm a podrà pì pratichela e fin-a bestie sarvaje e osej a l’avran an ghignon për sèmper.

Fin ëd la Gionta "E"

---

Gionta "F"

10

Ël seugn ëd Mardoché a l'é realisasse ^[9]

⁴E Mardoché a l’ha dit: “Tut sòn a l’é rivà da Nosgnor, ⁵përchè mi ‘m n’aviso dël seugn ch’i l’avìa fàit a riguard d’ëste ciòse: tuta la metàfora a l’é compisse. ⁶A-i j’era un cit adoss ch’a l’é vnùit a esse un fium, a-i j’era un foson ëd lus, d’eva e ‘d sol bondos. Ël fium a l’é Éster, che ‘l rè a l’ha marià an faséndla argin-a. ⁷ij doi dragon i soma Aman e mi. ⁸Le nassion a son cole ch’a son butasse ansema për dëstruve ‘l rè dij Giudé. ⁹E peui a-i é Israel, mia nassion, ch’a l’ha crijà a Dé e a l’é stane salvà. Nosgnor a l’ha salvà soa gent; Nosgnor a l’ha liberane da tuti sti maleur; Dé a l’ha fàit segn grand e portent, com a l’era mai ancapità an tra le gent. ¹⁰Për sòn Chiel a l’ha tirà doe sòrt, un-a për ël pòpol ëd Dé e un-a për tute j’àutre gent, ¹¹e sti doi sortegg a son rivà a l’ora, moment e di dël giudissi dëdnans ëd Dé a an tra tute le nassion. ¹²E Nosgnor a l’é avisasne ‘d soa gent e a l’ha ‘rvendicà soa ardità. ¹³Donch, lor a osserveran coste giornà ant ël mèis d’Adar, ël di che a fa quatòrdes e quìndes dël mèis, con ciambreja e gòj e argiojissansa dëdnans ëd Dé, ëd generassion an generassion, për sèmper an tra soa gent, Israel.”

11

Poscrit

¹Dël quart ani dël regn ëd Tolomé e Cleopàtra ^[10], Dosité, ch’a disìa d’esse sacerdòt e Levita, e Tolomé sò fieul, costa litra, ch’a riguardava ij Porim, a l’é stàita portà n’Egit, essend diciarà auténtica e tradovùa da Lisimach, fieul ëd Tolomé, un dj’abitant ëd Gerusalem.

Fin ëd la Gionta “F”

1. Dal nòm persian "Kshajarsha".
2. An d'àutri test ciamà Bigtàn e Tères.
3. A sta mira, un-a dle version latin-e, la "vetus", a enta na «Preghiera dij Giudé».
4. L'orassion ëd Mardoché, parèj 'd cola d'Éster, a l'han na pianà motobin përsonal e ìntima, giontà a lë schema tradissional ëd la "pietosa" preghiera ebràica
5. La famija a l'é 'l mojen ëd testimoniansa dla grandëssa 'd Nosgnor e 'd soa misericòrdia pr' Israel.
6. Marca 'd giurament o d'aleansa pagan-a.
7. Ij còdes grech, che noi seguitoma ambelessì, a son motobin pì archincà dla sintética version ebràica.
8. o, mej: "Medi".
9. A l'é fàcil che st' Elògi a fussa lòn ch'a resta d'un "Lìber ëd Mardoché".
10. Antich ëd la Cleopàtra pì avosà.