Giovanni Guareschi/An orari përfet

Artorn

---

An orari përfet

Da eut ore d’ier matin i l’hai travajà an ufissi, e i son andà anans, sensa penseje a d’àutr fin-a a quand, an vers quatr ore dël dòp-mesdì, ël neuv faturin dla dita a l’é comparì compagnà da mè colega Gilbert. “A dila tuta – a disìa ’l colega Gilbert al fiolin – bele a mi a m’anchieta^[1] sò euj fiss e soa carnagion giaunastra. Preuva a ’vziné un brichèt anvisch ai sò làver: i l’hai tëmma che la fiama a bogerà pa”.

Evidentement Gilbert, da bon amis, a esagerava për malafaj^[2] e mi i son nen sagriname: mach i son surtì a tambur batan da l’ufissi e, fërmà na màchina ’d piassa^[3], i l’hai fame porté a la stassion.

“Con cola facia-lì?”, a l’ha ciamame ’l safeur^[4].

“Certament!”, i l’hai rësponduje con fierëssa. “Përchè?”

“Përchè, con cola min-a-lì, chiel a la stassion a-i riva pa. A meuir an contrà Vitruvio.

Contut provoma l’istess!”

Dòp dël safeur a l’é stàita la vòlta dël gamalo^[5].

“Pijé!”, i l’hai dije an ësporzendje la valis. E chiel: “A va bin për la valis, ma a chiel, chi ch’a lo pòrta?”.

I l’hai gnanca rësponduje: i sarai certament nen mi ch’im farai patlé dai cabassin. E peui i duvìa dësgageme a la bijëttarìa.

“Seconda. Parma. Mach andé”.

“As capiss”, a l’ha bërbotà ’l bijetari. “Con na facia përparèj, i vorrìa pròpi vëdde ch’a l’abia la speransa ’d torné a Milan...”

Sël treno i l’hai trovà da seteme. Ël controlor a l’ha forame ’l bijèt; peui a l’é sparì ma a l’é tornà squasi sùbit.

“A-i é un médich ant l’ùltim ëscompartiment”, a l’ha bësbijà sotvos a j’àutri passëggé an mostrandme con un moviment dël manton. “E ant ël prim ëd l’àutr vagon a-i è un prèive.

As sa mai...”.

Ël treno ch’am portava a l’era un tranquil acelerà che, partend da Milan a singh ore dël dòp-mesdì, a duvìa dëscarieme a Parma a neuv ore dla sèira: i l’avìa tut ël temp ëd pijé ’n brodin^[6]. Sòn a l’avrìa nen fame che ’d bin e, dzorapì, am përmettìa dë stermé la facia ant ël sopràbit. I l’hai sarà j’euj ma i l’hai tòst duvertaje. Ël treno a l’era frem ant un-a stassion deserta e scura. “Lòdi?”, i l’hai ciamaje a mè avzin.

“Nò, Mòdena”, a l’ha informame col òmo, con indiferensa. Dòp un pòch, setà a ’n taulin dël café dla stassion ëd Mòdena, i sercava ’d rendme cont coma, sarà j’euj a Milan a singh e des dël dòp-mesdì, i podèissa duverteje dòp pen-a na minuta a Mòdena a des ore dla sèira. A venta amëtte che, an certe circostanse, a l’é possìbil deurme an pressa.

I j’era an camin ëd pensé ch’i l’avìa passà Parma, mia stassion d’ariv, ëd sinquanta chilométer bondos e che Dio a sa quand i l’avrìa podù montè s’un treno, che n’ànima bona a l’ha confortame: “Ël diret ëd 21 e 04 a l’é an ritard ëd pì che novanta minute. Chiel a fà an temp a pijelo con asi”.

A 22,30 i son torna partì për Parma: a fela curta as tratava ’d n’afé pòch grev, ëd na ben pcita tragedia. Ben pcita tragedia përchè an sël treno i l’hai fin-a trovà da seteme. I l’hai facessià alegrament antra ’d mi e Giovannino.

“Adess a sarìa magnìfich” – i l’hai dime – “ch’i m’andurmièissa n’àutra vira. Saré j’euj adess...”.

I l’hai sarà j’euj con anciarmant piasì, ma i l’hai avù la fòrsa ’d duverteje doe minute dòp. “Lòdi!”, a l’ha crijà an col àtim precis ël controlor antant che ’l treno as fërmava. Setà ant ël vestìbol ëd la stassion ëd Lòdi (a l’era giumaj tut sarà) an avend mia valis come scagn, i l’hai sgiurassé^[7] contra mè destin maléfich: “A l’é mai possìbil ch’a basta saré j’euj un pàira ‘d minute përchè un as treuva sùbit a doe ore e 140 chilométer ëd dëstansa dal leu ëd partensa e a 70 da col ëstabilì come ariv?”.

A 5,30 i montava sël treno ch’a duvìa finalment porteme a Parma; ël bon Dio am fasìa torna ’l benefissi ’d trové un pòst e arposé mè mèmber antërpì da singh ore passà a la bela stèila^[8].

“Adess” – i l’hai fàit grandios vot a mi midem – “adess, Giovannino dla malora, it deuve nen saré j’euj për gnun-e rason. A la mala parà, se j’euj at brusèisso it podras sbassé na parpèila a la vòlta”.

An efet costa licensa a l’é stame bin pressiosa përchè, des minute apress, j’euj am brusavo për da bon. Alora i l’hai sbassà tut sùbit la parpèila snistra e peui la drita. Ma (svantarìa maledeta!) antramentre ch’i sbassava la drita i son dësmentiame ’d duverté la snistra an manera che, për un pcit moment, tuti doi j’euj a son restà blocà. Naturalment a l’é stàita na frassion ëd second ’chè i son sùbit arcordamne; comsissìa, quand i l’hai duvertà j’euj, ël treno a intrava ’nt la stassion. Ant la stassion ëd Reggio Emilia, as capiss. A dì la vrità, an considerand mè pian ëd marcia, a-i era da gavene ’d conclusion otimìstiche: Milan-Mòdena, Mòdena-Lòdi, Lòdi-Reggio Emilia. A esistìa un miorament progressiv, un metòdich scursé dle dëstanse e a na bela mira as podìa fé un pronòstich, squasi sicur, Reggio Emilia-Piacensa e peui Piacensa-Parma ch’a l’avrìa sarà, a 11 ore dla matin, ël vir ancaminà a 5 ore dla sèira prima. Ma i l’avìa gnun-e veuje ‘d badiné: a l’era giumaj 7,25 e mi i j’era ancora a Reggio Emilia, a 25 chilométer da ca mia.

“I vad a onge^[9]!”, i l’hai dit con ràbia a n’agent dla polissìa feroviària al qual i j’era adressame pr’avèj assistensa.

A sente lòn ël polissiòt, an vardandme bin, a l’ha rëspondume serios: “Mè car monsù, con cola min-a voi i rive gnanca a ciapè la stra Emilia!”.

N’ora apress i sarava a la fin mia aventura dësgrassià an montand sël diret con fier proponiment.

“A part ël fàit che sta vira a son mach 25 chilométer” – i l’hai giurà – “im seto nen, gnanca s’am pijo a càuss! A l’é ’l tëbbior djë scompartiment la càusa ’d mie dësgrassie. Im seterai ambelessì su mia valis, ant ël coridor, dë dnans al còmod^[10], an mes a tuta sta cagnara”.

Parèj, dòp pòche minute, rivà ’l treno a la stassion ëd Parma, i calava giù e i trovava Albertino^[11] ch’a më spetava. I son sgiajì^[12]: Albertino da sol a la stassion?

“Anté ch’a l’é cola dësgrassià ‘d toa mare?”, i l’hai ciamaje a col maloreus.

“I son ambelessì!”, a l’ha rëspondume cola grassiosa madamin ch’a l’ha rendume pare. E i l’hai dëscurvì la già mansionà përsonagia setà sël tèit d’un vagon.

I j’era an camin d’insultela për lë stat d’abandon ch’a lassa sò fieul, e varda-là Albertino ch’as buta a core an mes a le rotaje. Im campo a insegue ’l fugitiv ma, fàit pòchi méter, ecco ch’a ven un treno. “Fërma!”, i crijo antant ch’i serco a la disperà d’argionze Albertino ch’a cor vers la ruin-a. Ël treno a l’é giumaj a vint méter, des, singh. Varda-là ’l miràcol: la gròssa màchina as fërma, bofanta; i sento ’l grand sgarij^[13] dij fren.

“Milan!”, a dis cheicadun an batendme na man sla spala. E për da bon i son ancora setà sla valis ant ël coridor, ma ’l treno a l’é an camin d’intré schërzinand con tuti ij sò fren sota l’arcada dla stassion ëd Milan.

“11,05: an orari përfet!”, a comenta alégher col òm ch’a l’ha dësvijame.

“Na maravìa”, i-j rëspondo mi, angiutisse^[14].

[virà an lenga piemontèisa da René Agagliate; gavà da Giovannino Guareschi, In perfetto orario, an Osservazioni di uno qualunque, Milan, Rizzoli, 1988].

Nòte

1. anchieta = it. preoccupa
2. *malafaj = it. malafede
3. màchina ‘d piassa = it. taxi
4. safeur = it. autista
5. gamalo (cabassin) = it. facchino
6. pijé ’n brodin = it. schiacciare un pisolino
7. sgiurassé = it. imprecare
8. a la bela stèila = it. all’addiaccio
9. a onge = it. a piedi
10. còmod = it. ritirata, gabinetto
11. Albertino = it. il figlio dell’autore (3 anni)
12. sgiajì = it. inorridire
13. sgarij = it. stridore
14. angiutisse = it. singhiozzare (di pianto)