Franco Antonel/La vera stòria d'Ulisse e 'd Penèlope

LA VERA STÒRIA D ’ULISSE, ËD PENÉLOPE E DËL CAVAL ËD TRÒIA

che peui a l ’era pròpi nen un caval...

Beh, për la serie «Amor aprossimativ» a podìa nen manché ’d sicur la stòria ’d cola santa ch’a l’era Penélope e dël marì, nen fedel e badòla quant ch’a basta, ch’as artrovava: sì Ulisse, i son an camin ch’i parlo pròpi ’d ti. Ambelessì i lo diso e sì i lo nego pa, ch’it ses un përsonagi stimà ’d pì che lòn ch’it vale, ant la literatura ’d col temp e ch’a l’é rivà fin-a al di d’ancheuj. It ses un përsonagi stravalutà. Tuti lì ch’a esalto toa furbissia, toa inteligensa, toa sèj ëd conossensa e antant gnun a dis che për torné a Itaca, ca toa, it l’has butaje ’n temp esagerà: des ani, i l’hai dit des ani, për colpa ’d quàich naufragi, ma dzortut ëd quàich antërmes con ëd fomne e ’d fije ch’it ses compagnate për tut ël temp. Mè car Ulisse, a la finitiva tuti lì a magnifichete, e përchè peui? Përchè dòp des ani ’d guère e ’d vàire bataje a Tròia, an toa testa a l’era ’nviscasse ’n flambò e it l’avìe avù l’idèja ’d costrùe ’n caval ëd bòsch, andoa ch’it l’avrìe sarà ’ndrinta ij guerié grech ch’a sarìo peui sautà fòra, coma ch’a fà na fomna patanùa quand ch’a seurt da na torta ’d compleann, na vira ch’a fusso stàit andrinta dij murajon ëd la sità.

I soma obligà a precisé che dë studi pì ancreus e neuv a l’han dëscoatà n’àutra vrità. An efet as tratava nen ëd na statua ’d bòsch, ma d’un model particolar ëd nav a vela con, montà dzora, na testa ’d caval che ’nt la lenga greca a-j diso «hyppos». E për sòn a l’han tuti parlà d’un caval, ma... caval un pàira ’d bale, a l’era na nav. Va beh... i-i tenìa a fevlo savèj përchè al di d’ancheuj, a coj pòvri fieuj ch’a l’han fàit sinch ani ’d liceo clàssich e set ani ’d létere clàssiche a l’università, a-j casso ij maron con Omero, l’Iliade e la stòria dël caval ëd Tròia, e cost afé a l’ha bolvërsame na frisa.

Bin, scuseme l’introdussion un pòch longa, ma a l’era necessaria. Adess ëdcò vojàutri i seve la vrità: nav, nen caval! E adess un bel batiman për la folairà da nen chërdje dij Troian che, da ’n di a l’àutr, an pien-a tenùa da guèra, a son artrovasse danans ai murajon ëd la sità na nav ëd bòsch e a l’han pensà: «Varda sì, ma cost-sì a l’é ’n cadò dij Dé! Portomlo andrinta!». Se a coj temp a fussa esistìa l’Ikea, ij Troian a sarìo vnù mat për la gòj.

Comsëssìa, arpijoma ël fil dël dëscors ch’i l’avìo përdù e arpassoma la stòria d’Ulisse e ’d Penélope, o ’dcò quand che sò marì a l’é tornà a ca dòp des ani da la fin ëd la guèra e a l’ha avù ’l coragi ’d deje la colpa al maleur. La vicenda a ’ncamin-a ’nt ël moment dont, a guèra finìa, ij Grech a ’rparto via vers soe ca. Ulisse a l’era ’l Rè ’d n’ìsola, Itaca, andoa ch’a l’avìa lassà a spetelo Penélope, soa fomna motobin afessionà e passienta, e ’n fieul ch’a-j disìo Telémaco. A dila tuta nòstr eròe a l’avìa fàit ëd tut për fé anrabié na vòla ’d Dé ch’a l’avìo giurà ’d vendichesse, pì che j’àutri Poseidon, ël Dé dël mar. E a l’é për sòn che chiel e sò séguit, pen-a partì da Tròia e dòp n’amusanta scapada ’nt la tèra dij Cicon, ch’a l’han invadù e sachegià, ma mach për portesse a ca quàiche arcordin, a son ambatusse ’nt una tempesta ëd cole da fé por. Ulisse e ij sò somà a fan naufragi prima ’nt la tèra dij Lotofagh, andoa ch’as angoso ’d lòto, na fior ch’a càusa na dësmentia fulminanta. Partì da col pòst a riesso a toché tèra ’nt un’àutra ìsola piasosa, cola ’d Lachea, abità da ’d gent pì che a pòst: ij Ciclope, ch’a sarìo ’d gigant con n’euj sol. Viva! Tra ’d lor ël pì ospital a l’é sens’àutr Polifemo, che për deje ’l bin-ëvnù a coj visitator imprevist, a na sern doi e as jë mangia. Polifemo a-j ten dabon a antërten-e ij sò neuv amis, ch’a-j sara drint a na balma. Ulisse, a l’é un pòch genà përchè, apress la stòria dël caval... ëd la nav con la forma d’un caval, a l’é a curt d’idèje e a decid, për ël moment, ëd feje pijé na cioca al gigant. An séguit a-j dis ëd ciamesse Gnun, a lo sbòrgna con un pal pontù e ansema dij sò cambrada a scapa, con ël truch d’ambranchesse sota a la pansa dle fèje për nen esse vist da Polifemo e dai sò frej. Dòp i lo savoma coma ch’a l’é andàita, ij sò frej a-j ciamo chi ch’a l’àbia sborgnalo e chiel a-j dis: «Gnun», parèj lor a ciamo la neuro e tut a finiss lì. Dòp ch’a son salvasse, Ulisse e ij sò amis a riesso a sbarché ’nt la tèra dij Lestrìgon.

Costa a l’é n’àutra popolassion ch’a l’ha ’d costume orìginaj ant ël mangé. An efet a ’nfilso squasi tuti ij compagn ëd nòstr eròe e as je mangio coma se a fusso ’d brocèt a la grija. Darmagi che gnun a l’avèissa savù dije se, për asar, antlora a esistìo d’ìsole andoa che j’abitant a mangiavo mach ëd vërdura. Va bin, tiroma anans. Nòstr amis e coj pòchi compagn ch’a j’ero restà viv, a rivo ’nt n’àutra ìsola, cola andoa ch’a stà la Masca Circe. Ëdcò chila a l’é ospital coma pòche e a maravija ij neuv rivà con në spetàcolin simpàtich ëd mascarìa: a la finitiva a-j trasforma ’n dij crinèt bej pacioflù. Ulisse a seurt san a salv da la mascarìa grassie a na mës-ciura dont a l’avìa faje cadò ’l Dé Ermes, sò amis, e a riess a convince la Masca Circe a torné a deje l’aspet uman ai crin. An seguit, dal moment ch’a l’ha motobin ëd temp danans, antant Penelope a lo speta..., a resta ’nsema a la Masca për n’ann antregh e i son sicur ch’a l’é nen mach për parlé ’d truch màgich.

A la finitiva ij sò compagn a lo convincio a fé fagòt, përchè chiel a sarìa pro restà ’ncora lì. I l’eve capì che rassa d’òmo ch’a l’é? Ël fàit a l’é che dòp ëd vàire aventure, tempeste, siren-e, mostro, e via parèj, Ulisse quand ch’a fà l’ùltim naufragi a resta da sol. A riva parèj ant n’àutra ìsola andoa che, bòja fàuss che maleur, as ambat ant la Ninfa Calipso, na fija motobin bela, mai trovane un-a bruta e schifosa neh? Ma ’mbeles sì a resta pòch a divertisse, mach për set, i diso set, ani. Ulisse... an confront a ti, Enea, ch’a l’ha fane ëdcò chiel ’d cheuite e ’d crùe, a l’era ’n gentilòm. Ëdcò costa espe- riensa romàntica a finiss e Ulisse, arcordand-se d’avèj ancora na fomna, un fieul e ’n règn da governé, a part con na nav ch’a l’han prëstaje. A riva ’nt n’àutra ìsola ’ndoa ch’a-i é na popolassion ch’a-j pias nen, për boneur, la carn uman-a, ij Feaci, che dòp d’avèje sbaruvà con la conta ’d soe dësgrassie, costi-sì, prima dë stofiesse a scoté d’àutre stòrie fantasiose, a lo compagno diret e a lo dëscario pì che an pressa a Itaca, soa ca, andoa ch’a-i é Penélope ch’a lo speta con santa passiensa.

Antramentre chila a l’era assedià ’n continuassion dai Pròci, ch’a son dij sgnorass vilan ch’a son ëstabilisasse a ca soa e ch’a pretendo che chila a serna tra ’d loràutri un marì neuv, essend sicur che Ulisse giumai a sia mòrt e sotrà. Penélope a la tira për le longhe e a-j dis ch’a deciderà chi ch’a dovrà marié mach quand ch’a l’avrà finì ’d tësse ’l ninseul da mòrt për sò mëssé. Darmagi che minca neuit a dësfasa tut ël travaj fàit durant ël di e, scoteme bin, cost gieughèt a lo pòrta anans për des ani.

Rivà a sta mira am ven da pensé: ma quant ch’a j’ero beté ij Pròci? Miraco, almen coma ij Troian, ëd sicur. Comsëssìa i rivoma a la fin. Ulisse, pen-a rivà a Itaca, as travest da mendiant e a ven arconossù mach da sò can Argo che, pòvr diav, a meuir da la gòj dòp d’avèjlo vist e da Euricléa, la veja baila, ch’as n’antaja dël trabucèt për via ’d na cicatriss an sla gamba. Penélope, nopà, a lo arconòss nen e a-j ciama fin-a se a l’ha ’d neuve dël marì. Për mostresse danans a tuti, Ulisse a organisa na festa con ij Pròci.

Dòp sin-a, durant na gara ’d tir con l’arch, coma ch’as costumava ’ntlora, a-j massa tuti con na rajà ’d flece che gnanca Robin Hood a sarìa stàit bon a felo tut da sol. Tut sòn con sò arch che mach chiel a savìa a tende, peui ’l travestiment a ven arvelà, ma Penélope a-i chërd ancora nen, almen an sle prime, e a pretend ëd preuve pì sigure che n’arch e na cicatriss. Alora Ulisse còsa ch’a fà? As ofend ëdcò! Coma dì, it ëstaghe via da ca për vint ani, des ëd guèra e des ëd viagi, dij quaj bin eut passà a conòsse, ant la manera bìblica, ëd ninfe, fije e masche, peui it torne a ca e ti i t’anrabie se toa fomna a l’ha quàich dubi? A la finitiva ij doi spos as ambrasso torna s-ciass, ma... a-i é na neuva...

Ulisse a-j arvela che në stròlogh a l’ha faje na professìa, ch’a dev duna parte e traversé tanti mar e visité tante sità, fin-a a rivé ’nt na tèra nen conossùa. Mach antlora a podrà torné a ca për sempe. Ròbe da mat. Ulisse... ma vate a caté ’n cassul, ti e toe tère nen conossùe. Tra l’àutr, i dubito che nòstr amis a sia premurasse ’d conteje a soa fomna pròpi tuti ij particolar malissios dij sò viagi.

Virà ’n piemontèis për j’amis da Franco Antonel UNI3 ëd Rìvole (TO)