Federico Bellucci/L'ingegné

Artorn

---

L'ingegné

Chi ch’a l’é e d’anté ch’a ven

Capìtol 1

I soma tuti d’acòrdi ant ël riten-e la simpatìa un-a dle qualità fondamentaj ëd na përson-a, ansema a l’anteligensa e la blëssa (e a sò cont an banca). Ma, ant un mond anté, pronunsià con ël giust acsan, le paròle “bel” e “furb” a veulo dì “brut come ’l pecà” e “barbaboch”, ëdcò l’espression “simpàtich” a deuv fene sospeté, se dovrà an doi contest particolar.

“Coma ch’a l’é cola fija?” ”Mah... a l’é simpàtica”. An cost cas as arvela, sensa malantèisa, che la fija an chestion a l’é, sensa rimedi, un babi. “It presento n’amis. A l’é ingegné, tutun a l’é simpàtich” An cost àutr cas a veul dì, sotatendù, che la squasi totalità dj’ingegné a son ëd na neuja mortal. E ant l’imaginassion comun-a, an efet, la figura dl’ingegné a sàuta pa feura për bërlusensa. A l’é arconossù come ’n génio e is fidoma ’d chiel minca vira ch’i pijoma n’aéreo, o ch’i montoma an sna teleférica, o i passoma su ’n pont o drinta a na galerìa. Ma, ant la lista dle person-e ch’as vorerìa passeje na vijà ansema, l’ingegné a ven pòch prima dël monstro ’d Milwaukee.

Oltratut a l’é pròpi ’l midem ingegné a alimenté costa grama ’rputassion e a ’rten-e che la definission ëd franch nojos arfilà ai sò colega (atension, nen a chiel) a sia tuta merità. Ma a l’é tut vèra? J’ingegné a son ëd bin nojos fanàtich ëd motor a spinta idrodinàmica, o, sota la scòrsa ëd civij, elétrich, mecànich, nuclear e tante d’àutre specialisassion, a së stërmo ’d personagi alégher e simpàtich? E an che manera ël savèj ’rzòlve n’equassion diferensial al quart gré a-j giuta ’nt la vita ’d minca di?

Da masnà

Ingegné un a nass o a lo dventa? Nì l’un nì l’àutr. Lòn ch’a conta a l’é nasse ’nt na famija dla serie: “Mé fieul a sarà ingegné e mi i farai ëd tut për che sòn a suceda”. An aparensa sìmil ai sò coscrit, alora, a në sguard atent ël cit predestinà a l’é arconossìbil da dontrè detaj.

Ël nòm

L’evidenta osservassion che gnun “Gigi” o “Pinin” a sarà mai n’important dirigent d’asienda a fà an manera che ‘l genitor antivist a buta an programa fin-a ‘l nòm dël cit ch’a sta për nasse, ël qual a ven nen sernù ant la lista dij Sant, ma, al contrari, ant la lista dij premi Nòbel. Pì a l’é autsonant ël nòm e pì a sarà important ël përsonagi, pì grande a saran le suste dij genitor.

L’educassion

A l’é na part fondamental dël proget “fieul ingegné” e un-a dle pì malfé da porté a compiment. As trata ‘d fé an manera che a smija ‘nteressanta e ‘nciarmanta na cariera da progetista a la Feròce*. N’euvra propagandìstica che, për imaginativa, a l’é pì ‘mportanta che ‘l campé sël mërcà una neuva version ëd Windows. La tàtica a l’é sempia: as trata d’esalté “Ingegnerìa” e, ant l’istess temp, campé ‘d pàuta su tute j’àutre facoltà e profession con ëd surtìe parèj: “Varda come a l’é fòrt e àut col monsù, Elvio; a l’é sens’àutr n’ingegné”. “Daje n’euro a col laureà an Siense Polìtiche ch’a ciama l’elemòsna, Odoacre”. “Uuuh, Rinaldo, varda come a l’é bela cola cita. I buterìa la man sël feu che da granda a sarà la fomna ‘d n’ingegné...” “Aleramo, fà ‘l brav dësnò i ciamo l’idràulich!”

Antëcà a vniran contà mach ëd fàule modificà a la bzògna: Biancafiòca e ij set ingegné minerari, Capussòt Ross e ‘l gram Filòsof, Policin (con ël retor ëd la Facoltà ‘d Litre ant la part dël Babàu). Ij papà ij pì diabòlich a riveran fin-a a dobié ij film e ‘l masnà a chërserà an avend, come eroe, l’ingegné Rambo.

Ij gieugh

Ant ël mentre che ij cit normaj a fan le bataje con ij soldatin, ël cit ingegné a l’età ‘d doi ani a l’ha già arseivù na scàtola da 20 chilo ‘d Lego, ël Meccano, ël Cit Chìmich e a l’ha dovù sotsigné na diciarassion andova as pija angagg, anans ëd ciamé d’àutre dësmore, ëd trové la mira ‘d fusion ëd le stagn e a costruve na còpia dël pont ëd Brooklyn an ëscala 1.10. E, se pròpi a riess a convince ij sò a feje cadò d’un popon*, a finirà d’esse l’ùnich gagno dla companìa a gieughe con “Big Jim progetista”, an giaca e crovata e borsa 24 ore ëd finta pel. Al di d’ancheuj a vària la forma, ma la sostansa a resta; gnente Lego nì Big Jim, alora, ma, quand tuti ij cit a videogieugo con Lara Cròft o Fifa 2000, ël cit ingegné a passerà soe ore a l’ordinator a “dësmoresse” con Autocad 14.

Come salvesse

Se i vë s-ciame Rubbia (ëd nòm), se ant la version dël “Titànich” ch’i l’eve vist la colpa dël dësastr a l’era d’un bin gram architèt ch’a l’avìa sabotà la miràbil euvra dl’ingegné Di Caprio e se, an ocasion ëd l’ùltim Natal, a l’han fave për “Bambin”* un tecnìgrafo, i seve pròpi mal ciapà. L’ùnica solussion a l’é ‘d fé feura mama e papà. D’àutra part, për ël fàit ch’a l’abio, con cossiensa, decidù ‘d feve perde 5 diotrìe e la metà dij cavèj anans ch’i l’abie compì i 24 ani, e ‘d feve passé la resta ‘d vòstra vita a progeté toch ëd motor, a sarà, sensa tëmma, n’atenuansa ant ël cas ch’av ciapo. Ma atension: pensé prima come porté a compiment vòstr propòsit. S’av ven-o a la ment ëd solussionn eferà, a va bin. Ma s’i pense ‘d coleghé a la dëscheurve che le statìstiche a j’ero sbalià, e che a sarìa stàit mej iscrivse a Geologìa o, mej ancora, fé un cors da idràulich).

A-i é chi ch’a lo fà përchè al liceo a l’avìa 8 an matemàtica e fìsica e chi përchè, ant lemideme matérie, a l’avìa 4, ma “a l’era tuta colpa dij professor ch’a savìo pa valorisé mia vocassion sientìfica. I-j la farai vëdde mi, chi ch’a l’avìa rason...”. Costi-sì a resteran an facoltà 3 sman-e, un mèis al màssim, s’a-i é na compagna ‘d cors carin-a (pòch probàbil, për da bon). E a propòsit ëd compagne carin-e, a-i manca nen chi a s’iscriv për rason ëd cheur pì che për avej-je rasonà ansima:

“Ëdcò mè moros a l’é iscrivusse a Ingegnerìa. Parèj i androma a lession e studieroma ansema e is vëdroma tut ël di” (Për cobie an-namorà e/o psicopàtiche). “Mè moros a l’é iscrivusse a Economìa, e la facoltà d’Ingegnerìa a l’é la pì lontan-a”. (Përcobie un pòch meno an-namorà).“Mè moros a l’é giumaj al second ann d’Ingegnerìa: per lo meno i duvrai nen caté ij lìber” (Cobia ch’a l’ha pì gnente da disse o cobia genovèisa).

J'esame

- Anàlisi 1

Mai nòm a l’é stàit pì andvinà: as conto nen j’aspirant ingegné ch’a finisso an anàlisi dòp 12 tentativ ëd passé l’esame. An efet cost esame a l’é un-a dle pì gròsse spartiure dël cors ëd làurea: chi ch’a riess a passelo mach a la preuva ch’a fà 10 a perdrà neuit ëd seugn, a perdrà pèis e a perdrà ij cavèj. Chi ch’a lo passa a la prima, an arfàita, a perdrà j’amis: l’anvìa a l’é na bruta bestia. An tuti e doi ij cas passè l’esame d’Anàlisi 1 a l’é na preuva grandiosa, coma na gròssa bataja, ognidun a l’ha soa part d’episòdi da conté, pì o meno curios. E, come le bataje le pì gròsse, ëdcò Anàlisi 1 a l’ha ij sò eroi. Pensé a Cicio (va bèh, a l’é nen un grand nòm për n’ingegné, ma passiensa...) ël qual, dòp vàire mèis ëd preparassion ëscrupulosa, as presenta a l’esame, an salutand j’amis al crij “i l’hai studià tut, ma pròpi tut!! L’ùnica ròba ch’i sai nen, a son ij doi teorema ‘d Lagrange. I l’hai capine gnente”.

... dòp 15 minute:

Professor: “Bondì”. Cicio: “Bondì”. Professor: “Alora... còs i podrìa ciameje... ch’am dimostra ‘l teorema ‘d Lagrange”. N’òmo qualonque a ‘ncaminerìa a crijé, a barbojé dë scuse patètiche o a pianziné dël tipo: “i-j lo giuro ch’a l’é l’ùnica ròba ch’i sai nen, ch’am fasa n’àutra domanda, për piasì...”. Ma Cicio a l’é n’eroe e a varda la mòrt ant j’euj: “Col? Ël prim o lë scond?”.

“Ël prim”.

A costa mira la platea a l’é giumaj conquistà e a assist con ël fià sospèis, an sperand ant ël miràcol. Cicio a l’é già intrà’nt la legenda e, s’a molèissa, i pudrìo capilo. Ma chiel nò. A slonga l’angonìa e a lòta fin-a a l’ùltim. “Verament ël prim i l’hai nen falo”. “A-i n’an fà gnente. Ch’am dimostra lë scond”. “I l’hai fàit gnanca lë scond. I vad-ne?”. “Ch’a vada”.

Batiman e manà sle spale

Cicio a l’é ’dcò l’esempi përfet ëd n’àutra categorìa ’d dotorand: col bin bin ëscarognà. Col ch’a-j ciameran sempre l’ùnica part ch’a l’ha pa studià o, s’a l’ha studià tut, cola ch’a l’ha capì un pò meno o, s’a l’ha capì tut, cheicòs ch’a-i era nen ant ël programa o ch’a l’han ancor gnanca dane na dimostrassion. Për sòn, a l’apel apress, ij Cicio batajeur as preparo an manera sempe pì mëticolosa, rivand a telefoné ai dissendent ëd Lagrange, për ciameje se, pr’asar, sò trisàvol a l’avèissa un ters teorema guernà con soen ant un tirol. (La rëspòsta la pì probàbil a sarà: an efet si, i l’oma vendulo ier a ’n professor d’Ingegnerìa, a l’ha dit ch’a l’avrìa dovralo për n’esame...) A la fin però, strach ëd loté, ij Cicio ’d tute le session d’Ingegnerìa a s’arendran al destin, a acetran qualonque votassion mach për finì col calvari e a pijeran la làurea con n’ingiusta média dël 22.

- Siensa dle costrussion

Esperiensa comun-a a tuti ij cors ëd làurea, a l’é stimà dai professor e da na certa categorìa dë student come n’esame fondamental për la formassion dël laureand. A l’é, nompà, n’orìbil e bin grev mon për d’àutri student, coj ch’a l’han na vita fòra dla scòla. La matéria a vària conforma al cors ëd làurea, parèj come l’ansignant. Contut che certi particolar a sio comun an tute le session, da Eletrònica a Gestional:

1. Ël professor a l’ha 80 ani, un nòm dròlo e a ’rpet la midema lession, paròla për paròla, ant j’istessi di e a l’istessa ora da 35 ani. Na cita contraindicassion: j’ùltim artrovà dla siensa e dla técnica a son un cicinin “lassà da banda” e ’l professor, ant la lession dël 12 ëd fërvé, a spera ch’a-i riva në strument për fé ij cont un pòch pì svicc che ’l régol.
2. A esist nen un lìber për ëstudié. O, dësnò, a-i na j’é 12, dai quaj pijé un pòch da sì un pòch da là. Opura a-i na j’é un sol, ma a l’é an alman, scrivù a man con na caligrafìa incomprensìbil.
3. L’esame a ’ncamin-a con la frase “I-j ciamerai cheicòs ëd fàcil...” e a finiss con lë student ch’a piora, rivà al pì bass livel d’autoconsiderassion.

Al contrari d’Analisi, Siensa dle costrussion a l’é n’esame ch’as passa a la prima. La variàbil, ant cost cas, a l’é ’l temp për preparesse e për passé lë scrit. A l’é na variàbilmotob en variàbil: andoma da tre sman-e (ël fieul dël retor) a dontrè ani. Dzor pì a l’é n’esame mortal për j’esame ch’a ven-o apress, përchè an tute le manere, a càusa ’d reassion dëscompòste dij professor e tre frase tìpiche:

• Për chi a l’ha passalo për brìcola*: ?“Eh, ma chiel a l’ha ciapame mach 18 an “Siensa” , mi i peuss pa deje ’d pì. Che figura i-i farìo?”.
• Për chi a l’ha passalo a la granda:”Ma come? Chiel am pija 30 an Siensa dle Costrussion e a ven a dime ch’a conòss nen la teorìa ’d Xrebohjhrtevic? Ma a l’ha passalo chiel o un sò sòsia?”
• Për chi ch’a l’ha ’ncor nen afrontalo: “Ma come? Chiel a l’ha’ncor nen sostnù l’esame an Siensa e as presenta ambelessì da mi?”.

L’ùltim cas a l’é ’l pes, përchè a ’sta mira ël pòver ëstudent a venta ch’a sopòrta na metàfora arzigosa, diferenta conforma a la session:

• (Sivil) “Chiel a veul costruve ’l tèit anans ëd campé ij basament?”
• (Mecànica) “Chiel a vorrìa progeté ël sùa véder* anans d’avèj dimensionà ’l motor?”
• (Chìmica) “Chiel a veul fé reagì lë stagn con l’urani e, nopà, a deuvra ’l plutònio?

(Metàfora ch’a-i intra gnente për da bon; d’àutra part ij chìmich a son ëd gent baraventan-a).

L’ùltim esame

Ël passagi dël temp, a Ingegnerìa, a l’é caraterisà da lë slonghesse dij nòm ëd j’esame. As passa da –Fìsica- a –Mecànica Rassional- (nòm dròlo ch’a sotantend l’esistensa ’d na Mecànica Irassional) a –Mecànica Aplicà a le Màchine-. L’ùltim, për conseguensa, ëd sòlit a sarà –Ingegnerìa dël Reator Nuclear a Fusion-, o –Cinética Stàtica dij Process Chìmich Industriaj- o –Prinsipi e Métodi dla Progetassion Mecànica-. La prima part dël cors, cola la pì complicà, a consist ant l’arten-e a ment ël nòm. La sconda part a l’é na preuva d’ardiman e imaginativa: as trata ’d presentesse a l’esame an savend ël meno possìbil e d’anventé un pretest ël pì ’mpossìbil për giustifichesse. A preuva dël livel ëd contrasens argiunzù ël dotorand a pretend nen mach ëd passé l’ùltim esame sensa gnanca savèj ëd còsa ch’a parla, ma s’a pija meno che 28 a finiss fin-a ch’as lamenta.

D’àutra part, aplicà a la vita ’d minca di, ël rasonament a l’é nen pròpi campà an aria: al bar, për esempi, dòp vinteut bire as peul ësperé che almeno cola ch’a fà vinteneuv a sia ufrìa da la ca.

La tesi

A l’é na spece ’d rapresentassion teatral ëd la vita ch’a vnirà, l’antruchesse, giumaj avzin, dl’ingegné con ël mond dël travaj. A l’é për lòn che ij prim mèis ëd la tesi a son passà ’nt la fagnarìa pì total (rapresentassion ëd la disocupassion). Peui a gieughe a Tetris con ël bin potent ordinator comprà apòsta për ëscrive la tesi (moment ëd formassion). Alora as campa con decision an la redassion ëd la tesi con l’esaltassion dël praticant. Dòp dontrè mèis, da cost ësfòrs titànich a-i surtirà na strasordinària euvra ’d 600 pàgine, franch anteressanta già a parte dal tìtol: “Influensa dla balinadura sla resistensa a la fatiga d’un compòst a matriss metàlica”.

Dòp avèj spendù neuvsentmila lire tra fotocòpie e ligadura, ël quasi ing. a va orgolios an segretarìa e a recàpita la tesi con na sman-a d’antìcip rispet a la scadensa, “parèj a l’avran pì temp për lesla con pì atension”. Ambelelì ël giovo a vëddrà che sò pressios travaj a vnirà butà ’nt na sòrt ëd ciòca bianca con la scrita “Mach Carta” e a-j daran un papé anté scrive, an tre righe, tìtol e contnù dla tesi. Tre!!! Riesse a condensé an tre righe ’l travaj ’d ses mèis d’arserche a meritrìa, da sol, na làurea. Vista la longheur dij tìtoj as finiss con lë scive n’afé pì o meno përparèj:

Tìtol: Analisi dla realisabilità dël proget ëd ridussion ëd l’inquinament acùstich ant j’anviron ëd l’aeropòrt ëd Malpensa 2000, con l’instalassion ëd bariere fonosurbiente an silicat laminà. Contnù: Possìbil. E peui, dòp un dëscors ëd des minute, andurmient pes che un lìter ëd Valium, ël giovo a l’é finalment ingegné. Sò destin a l’é compì.

Capìtol 2

Serché un travaj

Uh uh uh uh aha: ilusion. Ùltim ani ’d liceo. A l’é magg. La madurità, e l’età madura, a son a le pòrte. A-i é l’esame e peui... la vita. Për prontesse a la madurità a basta studié. Ma come pariesse a la vita? Gnente ’d mej che na serie ’d “rëscontr preparatòri a le selession ëd la vita. Come serne la giusta facoltà”. Ancheuj a l’é la vòlta d’ingegnerìa. Dal pùlpit a parla un top manager. “Mi i son ambelessì për ës-ciairì le conveniense ’d serne Ingegnerìa. E a ven-o apress 40 minute pendent le quale as parla ’d mila ròbe meno che ’d sòld. Ma për col top manager, a sente chiel, as vagna na barca dë dné e vàire sétich a ’ncamin-o a cambié idèja e a ciamesse: “Ma a sarà belfé trové ’d travaj?”. E col-là a feje chërde ch’a-i sarà la cova dë dnans a l’uss d’asiende ch’a serco d’ingegné.

Dòp quatr ani lë student d’ingegnerìa, na vòlta sétich, adess, nopà, convint, as na surtirà con ëd frase parèj: “Mama, ancheuj i son iscrivume al quart ani. S’a-i passa Agnelli, disje ch’i son ocupà, i l’hai camp ëd fé*, s’a va bin i lo ciamo mi”. Dòp n’ani bondos, cissà da la làurea pen-a conquistà, ël neuv ingegné a fà gnanca finta ’d serché un travaj. As na sta setà pacìfich a spetè ch’a sia ’l travaj a serché chiel. Dòp un mèis ëd silensi a l’ha na genial antivision: gnun a lo serca përchè gnun a sa ëd soa làurea; la bogià apress, alora, a l’é cola d’andé a la Telecom për ch’a gionto un bel “ing.” dë dnans a sò nòm ant la rubrica telefònica. Dòp n’àutr mèis passà ant la general indiferensa a ’ncamin-a a sospeté che ’l teléfono ’d ca a sia vast. Antlora a cata un sacociàbil e,

Ij prim curricula

Ël ters mèis, dagià ch’a l’é nen fòl, l’ingegné a capiss, finalment, ch’a l’han pijalo an bala e a ’ncamin-a a serché un travaj. A manda na caterva ’d curricula bin centrà: un a la Nasa, un a la fondassion Nòbel e un a la “Punzonatrici Rossi & Figli”, n’asienda bin cita, con tre dipendent ma ch’a l’ha bin bon-e particolarità (a l’é a vint méter ëd dëstansa da ca).

J’anonsi econòmich sël giornal

Ël travaj ch’a ven apress a l’é compré “Repùblica” al giòbia e ’l “Corriere” al vënner. S’a pensava d’esse na person-a comun-a e ’d podèj fé un travaj normal lòn ch’a les a-j fà cambié idèja sùbit. J’anonsi a son tuti più o meno parèj: ”Senior Customer Engineer, con esperiensa ëd nen meno che 4 ani ant ël supòrt ëspessialìstich ai grand client an ambient Mission Critical su ’d rete ëd grossa complessità. Dzorapì a-i é da manca na predisposission a la Customer Saticfàction... O, dësnò, l’anonsi ël pì frìvol: “Nòstr client a l’é na filial ëd na bin potenta multinassional: soe màchine ponsonatriss e piegatriss da lamiera a son le pì bele ch’a-i sia. I sercoma un Project Manager un pòch ëspecial ch’a porterà na frisa d’esperiensa ciucià un pòch da si e un pòch da là”.

A part che chi ch’a l’abia pensà d’anonsi për parèj a dev nen esse tut a pòst e, nopà, esse montà sle bije quadre, ma as nòta ’dcò na sòrt ëd misteriosa particolarità: a serco sempre cheicadun con nen meno che 2 ani d’esperiensa, antramentre che coj ch’a vorerìo cambié travaj a treuvo nen d’àutr che arcëste ’d neolaureà.

Àutri curricula

La tersa fase a l’é cola ’d mandé ’d curricula a ràfica. An chërsùa: la prima sman-a 50, peui 100, 200, 400 e via fòrt, a la mira che ’l prim ann dë stipendi a dovrà serve mach për paghé le spèise postaj. A le 700 litre spedìe a l’é rivaje bin quatr rëscontr: tre a son variassion sël tema “I la ringrassioma tant për sò interessament e i pijeroma an considerassion soa propòsta. Tutun a sarìa mej ch’a scrivèissa mai pì!” La quarta, miràcol, a l’é l’invit për n’abocament.

Ël colòqui

A l’é na guèra antra titan. Ël re dla domanda pèrfida contra ’l prinsi dla rëspòsta fàussa. Da na part a s’ancamin-a con “Come ch’a l’é ch’a l’ha sernù pròpi la Jenningsen Technology?”, da l’àutra part as pensa: “Përchè, antra tute le litre ch’i l’hai mandà a la bon-a ventura*, voiàutri i seve j’ùnich torolo ch’a l’abio rëspondume”; ma, al contrari, as dis: “I-j dirai, travajé ant ël camp ëd le brossatris a l’é sempe stàit mè seugn ël pì creus”. “Ch’an disa un dij sò difet”. “I l’hai l’inclinassion a esse tròp precis e im lasso pijé an manera ossessiva dal travaj”.

“I soma an camin ch’i sercoma na person-a con un temperament arlevà...” “Im fas mai butè ij pé an testa da gnun”. “... ma ch’a sàpia travajé an ësquadra e ch’arconòssa l’autorità dij superior”. “Sgnorsì!” “A-j pias viagé?” “Tant, e i chërdo che viagé për travaj a sia un gròss benefissi”. “Darmagi, përchè la sede dël travaj a l’é ’nt la sëntura ’d Milan”. “A l’é na vita ch’i sperava 'd conòsse mej ël pais ëd Rozzano. A mia manera ’d vëdde na cita Paris”.

“Vist ël moment ch’i vivoma ij prim ëstipendi, disoma i prim des ani, a saran nen tant àut”. “L’important a l’é avèj l’ocasion ëd fé esperiensa ’nt un-a società coma la Vòstra”. Costa a l’é la frase màgica. Màssima disponibilità al pressi pì bonpat: l’ingegné a l’ha trovà ’l travaj.

Travaj tìpich

Quand un av dis: “Jer i l’hai conossù un tipo simpàtich; a fà ’l bancari”, voiàutri i-j rësponde nen “Ah, e che travaj a fà?” sëdnò av pijo për foj: un bancari a travaja ’n banca. Ant l’istessa manera un fotògraf a fà le fòto, n’insegnant a fà scòla e ’n giornalista a scriv an sël giornal. Un médich a peul avèj milanta specialisassion, ma, tutun, a s’òcupa dla salute dla gent. E n’ingegné? Còs ch’a fà n’ingegné? A son tale e tante le specialisassion che a la domanda: “Che travaj it fas?”, voi i rësponde “l’ingegné” a l’é l’istess che dì che Bruno Vespa “a fà part ëd la rassa uman-a”. Sì dapress na cita guida për capine chèicòs.

Analista ’d grije

A l’é nen ël dotor dij mat anté ch’a-i va Ronaldo, ma un dij mesté pì a la mòda ant ël camp ëd j’ordinator*. Un dij pòchi travaj da ingegné bin bin pagà, për la precision. L’analista a passa sò temp a frequenté scòle d’agiornament anté ch’a ’mprend a dovré ’d programahe, na vira finì ’l cors, a saran già vej. Chiel a ten pendù a la muraja ’d soa stansia sò prim floppy disk (un ëd coj gròss) e, ant le vijà dë dnans al fornel dla sala, a les për la milantésima vira le nòte ch’a l’avìa pijà a l’università con le prevision dël professor d’informàtica ch’a disìa ch’a sarìa mej avèj n’hard disk ëd nen meno che 20 Mb.

Analyst & Production management consultant

Col dël “consultant” a l’é pa ’n travaj. A l’é ’n j ch’a savìa e sò travaj a resta: rësponde a la telefonà dël client, scoté soa arcesta, armus-cé ’nt la memòria, trové gnente e dì: “Ch’a speta an lìnea ch’i-j passo l’ufissi técnich”.

Ël dotorand

L’amboscà, col ch’a l’ha capì che rassa ’d travaj a fan j’ingegné e a veul ëscapé da col trist destin e a fà l’ansignant universitari. Con col but as buta a la snistra d’un “baron” con la càtedra e a dventa sò assistent. Sòn a compòrta d’ancombense franch importante come porté la borsa dël professor, duverteje l’uss quand ch’a passa e deje ’l bianch ant lë studi, incàrich riservà mach a pòchi. Come ùnica consolassion a-j concedo ’l privilegi ’d partessipé a j’esam. La neuit prima a la passa sensa deurme për anventesse na caterva dë scarosarìe*, content për la possibilità ’d vendichesse ’d tuti coj ingiust “30” regalà a soe compagne ’d cors con ël cotin na frisa curt. A resta inùtil dì che, da bonòm come ch’a l’é, tuti jë student a serco ’d fesse anteroghé da chiel e che, a la prima cavija un pòch dësquatà, a l’é “30” e làuda për tuti.

Ingegné dla Motorisassion

Misteriosa e franch séria figura, ansercià d’arcan e tëmma reverensial, a ten ant soe man ël podèj assolut ch’a rësguarda un dij pì amportant esam ëd nòstra vita: col për la patent. As trata d’un personagi ch’a ’rciama ’d dubi sagrinant e ch’a fan nasse ’l mit ëd l’ingegné: për prima còsa, përchè a së s-ciama “Ingegné”? A-i é da manca ’d na làurea për capì che se un a va contraman a sarìa mej nen deje la patent? E se, për da bon, a l’é necessària, përchè pròpi cola an ingegnerìa? J’ingegné a guido mej che j’architèt? O j’avocat? O ij médich?

Ingegné da costrussion

Col che, antra tuti j’ingegné, a l’ha pì ’d tocament con la realità. Gnanca tròp, comsëssìa, vist che ant ël cantié a-j riservo l’istess tratament ch’a l’é, për sòlit, riservà al cé sëccamiole ël qual as chërd ancora ël cap-famija. Chiel a va a spass për ël cantié, a dëstribuiss órdin a drita e a manca e a l’é tut un “Bondì ingegné, sen’sàutr ingegné, a sarà fàit, sisgnor ingegné”. Mes second dòp ch’a l’é andasne as dësmentio ’d chiel e dij sò comand e a ’ncamin-o a travajé për dabon. Sò fòrt a l’é quand ch’as trata ’d fé dij càlcoj vitaj për la continuassion dij travaj. Ël cantié a l’é ferm, a speto tuti chiel, an sle spin-e. L’ingegné a-j dà na beicà al manual, a soe nòte e a fogna ’nt soa memòria.

A cinfrogna con na senten-a d’angign e peui a tira feura soa sentensa: ambelessì a-i va na potrela da 25,7 mm. E a l’é vèra! La potrela da 25,7 a l’é përfeta a la bzògna. Ansi, a lo sarìa, s’a fussa nen che le potrele da 25,7 a esisto nen. Ma a l’ingegné sòn a j’anteressa nen, a l’é pa un sò problema se i fabricant ëd potrele a ten-o nen cont dj’esigense dël cantié. Chiel a l’ha mostrà la stra giusta, antoca a j’àutri trové la manera për dëstravërsela. S’a fussa për chiel a podrìo comandene na partìa su mzura e se ij cost dël progét a duvèisso ardobié, passiensa! Còsa ch’a son ij sòld dëdnans a la përfession d’un pilion ëd ciman armà? A ’rzòlve ’l problema a-j pensa l’ovrié ansian ch’a dà ’n colp d’euj a le carte e peui a campa lì un “a l’é vèra, però le potrele da 26 (ch’a esisto) a van franch bin”.

Progetista ’d flussòmetri

Val a dì la personificassion dla malinconìa. Pòst ëd travaj: na pcita fabrichëtta a condussion familiar, ëd proprietà ’dsò mëssé, a l’estrema bariera ’d na qualsëssìa sità dël nòrd Italia, lontan da tut ma davzin a l’autostrà. Antërsior ëd perlin-e É, pròpi parèj. O l’ator ëd cabarèt, graveur an bòsch e tuti j’àutri clàssich mësté da “falì”. Se, an prima batùa la còsa a stupiss e a fà vnì ël fot (“ël fieul ëd chila-là a l’era ingegné e adess a dressa elefant an Indonésia. Anté ch’i androma a finì?”), fasendje cas ai travaj marcà si dzora e an provand a butesse ’nt ij strass ëd chi, sti travaj, a l’ha faje për dabon, as peul capì an che manera, dòp na desen-a d’ani d’“implementassion ëd l’awareness dla produssion”, l’arciam ëd na vita neuva da coltivator ëd maracuja a peul ësmijé nen arzistìbil.

[Gavà da Federico Bellucci, Gli ingegneri non vivono, funzionano!, Fazi, 2010; virà an lenga da René Agagliate]