Fabrizio Pignatelli/Na pàgina nostran-a ‘d vita piemontèisa

Na pàgina nostran-a ‘d vita piemontèisa

La Fera ‘d Pinareul(TO), arcordà con j’ardor d’un-a masnà contenta e ch’a vnìa dal paìs

Ant lë s-ciòp dij mèis ëd Luj e Agost, minca paìs dij nòst anviron a frisa e argiojiss për ij festegiament patronaj e për le grande ribòte andova j’assàud a friciolo al vent, ij pinton a son sempre veuit e le mùsiche a andan-o contente arlongh dij borgh.

Ma quand che la fin dë ste màgiche giornà a l’é lì giumaj a portà ‘d man; quand che j’odor dij lìber ëd la scòla a torno ancreus a fosoné sota ‘l nass, it capisse che le giornà ‘d vacansa a son bele che brusà e un cit-cit magon a vira dantorn a ij pensé. ‘Dcò për mi, - marajòt ëd campagna con tanta veuja ‘d dësmoreme da matin a sèira - a l’era frach l’istess.

Tutun, con n’ancreus e bel arcòrd, veuj arconté na pàgina ch’a l’è gropasse ‘nt la mìa ànima-masnà e ch’a rëstrà për sempe na còsa viva: La Fera ‘d Pinareul (TO ) a la fin d’Agost. Pròpi chila, la bela e ‘ntriganta Fera ‘d Pinareul, ch’a ven apress ëd le sbaciassade dle feste paisan-e arbiocà ‘nt j’anviron. A l’era për noi l’ùltima festa, l’ùltim moment për got-se un lìber e franch divertiment. Al lu-nes peui, la còsa as fasìa tròp-bela, përchè a la Fera ‘d Pinareul am portava Nòno Mìlio, con ël prim torpedon matiné ch’a partìa dal paìs anvers Pinareul. An particolar, cola vòlta a caval ëd j’ani ’60 a l’era stàita na Fèra bin-manià e con na strivassà ‘d gent forëstera.

Na ramà ‘d pieuva la sèira prima a l’avìa butame na frisa dë sgatij e un pòch ëd pao, për la question che: con la pieuva gnente Fera! Mi, da un pòch ëd temp i j’era già butame ‘l prèt ant ël mè pòrtafeuj. (Contut, che peui a la fin a l’era Nòno ch’am comprava, lì a la Fera, tuti ij bijèt për le giòstre e për j’àutre batarìe dla giornà). Pensé anlora, ‘d dovèj sauté tute cole bele cose am fasìa vnì un nervos dël bòja. Nopà a la matin bonora ‘l temp a l’era ciàir come na sposa e mi content come na róndola ‘d magg. Apress d’avèj fàit na lesta colassion con pan e formagg i l’oma salutà coj ëd la ca e partì sùbit për andé ‘n piassa a speté ‘l torpedon. J’ero tuti doi vistì da festa e con le scarpe lustre. Sota dla giaca, Nòno a tnisìa na camisa a quadrèt ross e bianch, con un focòl bleu ch’a-j pendolava tut sota ‘l gargaròt. A sporzìa na fàcia soridenta e un parlé piasos. Nòno a l’era content ëd porteme a la Fera, ma a sërcava ‘d nen felo scòrzi pi che tant, disand-me: Dè! Ferlingòt, sempre tacà a mi nèh, che se it pèrdo it pòrto mai pì! e mi i respondìa: Sta tranquil Nòno, it ten-o sempe për man!

Ël torpedon a l’era na frisa an ritard e mi i j’era già un pòch agità. Son peui tranquilisame quand che setà al prim pòst, tacà a Nòno ij vardava fòra dal finestrin j’arbre dlë stradon passeme tacà ampressa un-a apress ëd l’àutra. Na mesorëtta e j’ero a la stassion ëd Pinareul. Ij torpedon, tuti an fila a rivavo dai tanti pàis e da su për le vaj e a dëscariavo minca vira na tombarlà ‘d gent. Gent con ëd le cavagne pien-e bandà ‘d ròba da vende, àutre con la vestimenta-bela e ‘l fassolèt al sacocin; tute ansema a marciavo pian, sota le longhe taragne vërde dla stassion. Mi con la man tacà dura a cola ‘d Nòno i marciava con un bon andi, squasi a tiré-lo, fin-a a che chiel am disìa: Oh! là-là! Va pian, che le giostre a scapo pa! e peui ancora: Prima dë stassèira it l’has temp a stofie-te e a giré tuta la Fera an longh e an largh! Ore, andoma a pijé ‘l café da Magna, an Piassa Fontan-a.

La matinà a passava antrames a batajeur, banch, banchèt e atrèss për ij travaj ëd la campagna. Minca vòta, che chèiche fàcia da mascheugn e pòch racomandàbil an virava d’antorn, Nòno con në sbruf e në sguard da gram a-j disìa dë stess-ne a la-larga e bin a la-larga. Nòno a tnìa doe man ch’a smijavo doe slòire! Se it ciapave në smorflon da chiel a l’ero gran-e gròsse.

Quand che ‘l cioché ‘d San Donà a marcava tòst ùndes ore a l’era ‘l temp dël bibi për Nòno e lë stich al limon për mi. A mesdì, come règola an piòla da Magna për na bon-a mangiada: da le trute e le fërse an carpion, al flan con ansima ‘l sucher brusà. Për mi a l’era ‘l dòp disné ‘l moment pi bel, përchè as dësdavanavo le giòstre, anvirand tute le roe pi dròle e le lus pi colorà. Na vira sla giostra pi bela! Peui n’àutra su cola pi àuta! Peui n’àutra ancora, e peui ancora e peui ancora! Calà giù da lì, sùbit a tiré con ël fusil ëd le nate, e peui a tiré le balin-e për pijé ‘l pess ross, e peui a caté ‘l toron e peui ‘l sùcher filà!

E peui! E peui! E peui! Nòno ciapand-me për un brass am disìa: E peui! Bòn! Che it l’has consumà tuti ij bijèt ch’i l’hai pen-a catà-te!. Anlora mi i-j disìa: Mach pi na vira sla giòstra dle mòto! E peui… E peui! Ël torpedon a l’è già rivà, e a në speta pa gnanca na minuta!, a m’arcordava Nòno, con ‘l sò soris antramesà a cola dossa fàcia rossa. A rivava… E si, che a rivava ‘l moment ‘d ciapé l’andi për la stassion.

Content, për la bela giornà; content përchè a stè con Nòno a l’era sempre bel, ma na pcita grògnola ‘d magon am tortojava ‘l gargajòt. Motobin pi ancreusa, quand che ‘l torpedon con na gròssa fumada nèira, as preparava a torné an Val Nòss.

Alegher!

Glossari

assàud = assado: fritto di costine, braciole, salsiccia
bibi = aperitivo
flan = budino
focòl = fazzoletto legato al collo
pao = paura
prèt = paghetta
ribòte = mangiate in compagnia
sbruf = sgridata
smorflon = ceffone

(tratto da: Il Piccolo, mensile del pinerolese, 2001)