Fabrizio Pignatelli/Na bela fiocada

Na bela fiocada!

Lun-a con reul, Lun-a con paireul! D’invern, na vòta as disìa parèj vardand-su ël cel con la lun-a spalia e ambardà da na coron-a bianca, rossa e bleuva. Le nivolere nèire e grise a j’ero pen-a da ‘dla dle montagne e squasi sempre ‘nt la neuit ch’a vnìa a-i rivava l’ora dla fiòca. Prima d’andé a gioch la gent paisan-a a disìa, con un pòch ëd nostalgìa: Përfum ëd fiòca. Prima ‘d mesaneuit a dròca, a dròca.

L’aria frèida an fàuda a le valade, mëssonand la soa bisa, a s-cianchërlava j’anviron e le borgà dël paìs; it sentìe col frèid sèch e giugarin frandé lìber arlongh ai pra, con l’erba angiajolà dal tempass. Gnanca j’arson ëd ciòca, a fasìa chité col sentor gorègn dël temp brut. Ij vej a lo ciamavo pròpi parèj: Përfum ëd fiòca. Ij pensé e la speransa ‘d na bela fiocada a j’ero ‘dcò andrissà anvers a la campagna e precisament al gran, che a spetava nen l’ora ‘d butesse na bela mantlin-a për le galaverne che l’invern minca tant a jë slansava a còl.

La lun-a con dlicatëssa e sentiment, apress d’un pòch as n’andava via ansema a la prima-sèira; ël gris, sempre pì sarvaj e faravosch a drocava giù da le montagne. E come contrast a sto temp baravantan a j’ero mach lor, ij fornej dij tèit con le fumere dij camin anvisch, tut ël rest a l’avìa chità ij rabej e as na stasìa quacià e pront a l’avzinansa dle neuve faità ‘nvernaj.

Sensa sfaragé beu e fasson ant jë stabi, dasiòt, dasiòt, la fiòca a s’ancaminava a vnì giù; candia come na carà ‘d bambasin-a e fin-a come le ragnà butà sota le cormà. Ij prim ësbricc a j’ero fòj e an-mes-cià con un pòch d’eva, ma apress ëd chèiche temp ij patërlass a fosonavo arlongh a paìs e campagne. Le carzà butà sj’anvers a j’ero le prime a vnì quatà ‘d fiòca. Man-a-man ch’a s’antesava a stërmava pere e bose dle vache; butand-je na vestimenta neuva e anlirà ‘dcò a bialere e busson, a nàpole e arianòt.

A la matin bonora, ancor prima che ij gaj as fèisso sente con ij sò bech cantarin, già it sentìe ‘l leson tirà da ij trator ch’arversava la fiòca da jë stradon. An chèiche paìs a j’era la costuma ‘d soné la tromba, për vertì le gent che la fiòca a l’era rivà bondosa. Da la bërlecia càuda e bin quatà da le cuverte ‘d lan-a, it sentìe le parlade grossere di cantoné e ij trator ch’a slitavo, fasend andé a taulëtta ij motor; le lese ch’a sfrisavo sij ròch ëd le bialere e sle lòse dle sta.

Peui pì tard a tornava ‘l silensi, con mincatant chèiche arson lontan. Un silensi pì spërfond dël sòlit, come se i l’avèisso butà ‘nt le orije doi asinej d’uva lignenga. Con tanti bon pensé për la ment e na veuja svicia ‘d vëdde la fiòca.

‘D bon-a len-a fasìo l’alvada dal let, për vardé da la fnestra. Che spetàcol! A vnìa giù con vigor, come se dal cel a campèisso sach ëd farin-a a pien-e man. Da mira di lampion anvisch, ij patërlass a s’ambardavo ‘d lus, come tante coriàndole sfaragià. Ij branch ëd le piante a viravo a l’angiù, pien bandà ‘d fiòca e con la schin-a ghèrcia e andërnà. A prima vista la tèra e ‘l cel a j’ero na còsa sola, ma vardand con un pòch ëd pì d’atension, it podìe dëscheurve le rovere dij carton e le pianà dle sòche longh le carzà.

Ël pì bel a vnìa, quand che tut ësto bendidìo it podìe tochelo e pistelo. Quand che a vnìa l’ora d’andé a scòla; anlora coj ëstrop dë scolé (che j’ero peui tuti noi marajòt) as dësmoravo fin-a a che la ciòca dla scòla a batìa pà ij sò bòt, anciarmand-je për taché le lession. Tuti ambardà con mofle e barëtte d’ lan-a a tacavo a tiré ‘d malòche a le fije, che crijand a scapavo da për da-si e da për da-là, brajand fòrt a le magistre. Fiòca, buseca ‘d j’ansian e baraca dël gran.

Nen mach a la frissanta gioventù, la fiòca a l’era piasosa arciamand a le feste dël Bambin Gesù, ma ‘dcò ai Grand ij foson ëd le giornà ‘d fiòca a j’ero (e a son) d’arlev a le dolen-e dla veciaja. Na sòrta ‘d meisin-a dël nòst Dè, drocà ansema a cola montagna ‘d bianch, për cocolé un pòch le piuvere dël cheur. A ven-o torna fòra le lus-galupe dij temp passà. Come se i l’avèisso da bzògn d’un-a manà ‘d patërlass candi e bërlusent, për ëscapé na minuta ò na giornà antera, ‘nt ij calor dla nòsta cossiensa, giumaj tròp ësgardamlà da lë spërvers mond d’ancheuj.

Alegher!

Glossari

a gioch = a dormire
buseca = zuppa
lun-a con reul, lun-a con paireul = luna cerchiata, luna con secchiello)
nàpole = passaggi nei campi
patërlass = fiocchi
sj’anvers = a nord

(tratto da: Il nuovo Piccolo – mensile del pinerolese – 2002)