Fabrizio Pignatelli/Ël mond ancantà dij mërcà d’antan
Ël mond ancantà dij mërcà d’antan modifiché
An minca paìs dla bassa e ‘dcò giumaj an minca paìs montagnin, a-i son ëd lusent e bej supermërcà con tut lòn che ‘l bendidìo a peul anmaginesse, ofèrte strepitose e marcansie dle pì bele e dle pì piasose; andova l’imbarass ëd la cheuja a l’é ‘l pensé pì ancreus. Ij pòrtafeuj a brando e le comesse (sempre tute bele e gentij) antant ch’a fan digerì ij prodòt ai compiuters dle casse, a fan doe ciancie con le madamin e ij monsù.
Fin-a si, gnente da dì. Tut a pòst, tut sota contròl. Ma anlora... Andova ch’a sta l’arcan? Andova ch’a l’é ‘l problema? Tranquij... As trata nen d’un problema, ansi, an costi pòst la garansìa dla qualità e dla frëschëssa a l’é un pont ëd mèrit për tanta gent e tante imprèise.
La question a l’é nen gropà a costi vajant botegon modern, ma nopà a na question motobin pì spërfonda e sentimental; im riferisso ai nòst arcòrd/paragon d’antan, quand con Mama (e për cambrada na cavagna) andasìo al mërcà dël paìs a fé la spèisa për la sman-a. A se m’arcòrdo bin ëd coj moment! Tanta confusion, tanti batajeur ch’a fracassavo, tut anmes-cià e baronà për tèra. Paisan con ij sacapej ësle spale, forësté con n’andi un pòch bacan. Le fomne con la borsa strèita, për nen fess-la barbé!
Am ven an ment na canson d’Angelo Brofferio, poeta piemontèis ëd l’800, ch’a disìa: Ël mond l’é na baraca, noi soma ij buratin!. Ma la còsa ch’am pòrta drit a cole matinà, a son j’odor! Ij parfum dij mërcà d’antan! Ij banch a j’ero pien-bandà ‘d ròba butà lì a la baravantan-a con la crica dle madame dantorn a toché e ritoché. A-i era col dij savon. A fasìa na montagna ‘d panèt con ël Savon ëd Marsija, an manera che l’odor ëd lëssia a bustichèissa tuti. Peui pì da-dlà a vendìo le machinëtte dël Flit për le mosche. Con ël batajeur ch’a fasìa le preuve pratiche lì al mërcà.
La taragna dedicà ai mërcandin dël mangé a l’era peui tut un godiment! Pendù a dij filfèr a fasìo sente ij sò ardor, lunghe file dë stocafiss e ‘nt ij tupin ëd tòla, j’anciuve con la sal e le ulive an salamòja. J’odor anconfondibij dij tomin elètrich dël Taluch e dle tome ‘d Bruss, andasìo fin-a an cel.
Mama prima ‘d lassé ‘l mërcà a passava a pijé ‘l cafè an gran-e. Arbiocà su ëd na panca ‘d bòsch a-i ero na tombarlà ‘d sachèt maròn mesi duvèrt, con mila specialità foreste e na fragransa bon-a, che squasi squasi at pëssiava ‘l nass. Ël cafè, at lo confessionavo drinta a un papé colorà ‘d bleu, ch’a smijava passà ‘nt la grassa.(‘Dcò për ël sucher a dovravo costa carta). La cavagna a l’era pien-a fin-a al corm, e noi tornavo a ca. Antant, ij fracass a continuavo a frandé sensa deuit e la gent a virava come prima.
Pì ‘d na vòlta, am ciapava un bel inghicio për un tòch ëd cicolata, ma l’ora a l’era tarda e mi i m’ancalavo nen ciamej-la a Mama. Parèj për consoleme un pòch, disìo tra ‘d mi: A sarà për n’àutra vòlta. E peui, la cicolata a fà mal ai dent!.
Mama, a porté la cavagna a tranfiava na frisa; vardand-la con coj sudor ch’a drocavo da la front, am fasìa pen-a. Mërcà d’antan, restà viv andrinta al mè cheur.
Alegher!
Glossari modifiché
- inghicio = desiderio intenso
- lëssia = bucato
(tratto da: Come e Dove - Notizie, Pinerolo, 2002)