Censin Pich/Dumìnica d'istà

Dumìnica d'istà

Pen-a intrà, a l’ha sërcà ‘l ritrat. As trovava an sël taulin al fond ëd la stansia. Cand a l’avìa regalajlo, chila a l’avìa dun-a butalo lì, al pòst d’una vej fòto ch’a l’era ancor citin-a. Ant la curnisëtta d’argent, sò facin a rjìa anluminà dal sol e da l’asur ëd la colin-e e arlegrà da ‘n sentiment novél. Lassù a j’ero pa pì tornà e chiel, a peul esse pì che chila, a l’avìa ringratlo nen pòch, ma për chèich mèis a j’ero vëdduse soens e a sarìa disse che ansema as trovavo bin. Peui, con l’ann neuv o miraco già prima, nopà dë s-ciarisse lòn ch’a provavo, ij sò ancontr a son fasse pì ràir, ma mentre chila as lassava tuta pijé da studi e travaj e da le cite dëscuerte dla vita, chiel a l’avìa mai chità ‘d pensela.

A-j ëscrivìa meno che na vòlta, ma pen-a a trovava un moment un pò pì longh ëd pas - che pòchi si moment! - magara an sle banche ‘d pera d’un giardin d’una sitadin-a lontan-a, trames un treno e l’àutr. A j’era mach tanta lus col dòp mesdì ant la piassa scasi deserta - ij son e le vos forësté, ch’a-j rivavo smortà, as fërmavo ai confin ëd soa consiensa -, ma chiel a l’avìa sërcà apòsta la solitùdin për pensé mej a chila.

Për la stra a l’era pro ciamasse com a l’avrìa trovala. Fin-a ‘l pais, na vòlta famijar, adéss a lo genava. Përchè lassé score tuti coj mèis? A l’é peui mal fé arpijé ‘l cavion ëd la bin.

Vëdde sò ritrat a l’avìa ‘d bòt an blan pasiaje l’afann e butalo ‘d bonimor. As vardava d’antorn: tut parèj ëd prima; fin-a la bota ‘d barbera veja, ch’a l’avìa portaje l’ann passà, a l’era a sò pòst, ant ël bufé. Tut, franch tut parèj ëd prima. Àora a-j ofrìa ‘l siròp ëd griòte fàit an ca - na delissia: as visava pro ch’a l’avìa complimentajlo tant -. Da fòra a-j rivava odor ëd fen. A l’era n’anada d’òr, con la càud e la pieuva ch’a-i fasìa damanca, al moment giust.

As la beicava con sò euj grand, ch’a fissavo ancreus: a-j ësmijava pì calma, meno masnà, ma forse a l’era mach n’impression. Miraco a l’era fin-a ‘n pò trascurasse, ma a chiel a-j andasìa bele parèj. A l’é sentusse alégher coma da ‘n péss a provava pì nen.

A l’era da la fin ëd l’àutra istà ch’a l’avìo ancaminà a vëdd-se meno. Darmagi, përchè l’otogn, con sò ross e giàun ësfumà, con soa pas, arlongh j’arian e le filere d’arbre silensiose, a podìa esse testimòni discrét d’un pì grand sentiment.

As arcodava d’una dumìnica che, bele dal treno, a la vista dla campagna, con soe milanta strajòle ch’a tajavo ‘l verd ancor viv, scasi fin-a a le montagne bleussiel - ël color dij sò euj! -, l’ànima as ampinìa ‘d dosseur. Ma chiel a l’era magonà, nen avend podù andé da chila. Përchè nen pijé ‘n treno dla neuit, dòp avèj passà na giornà ‘d boneur!?

Tute le stagion a dovìo esse n’anciarm ant ës pais ch’a conservava sò profil e sò color antich e un mar ëd verd l’antorn. D’invern - a l’era staje doe vòlte sensa mai podèjla ancontré, e na tersa vòlta chila a lo spetava, ma chiel a l’era nen rivà, arcassà andarera da ‘n nebion sensa fin -, ant le bele giornà, peui nen tant ràire, tut a dovìa pijé na forma pì sclinta, com ant na pitura ‘d Menzio.

A l’avìa fin-a përdù, pì tard, la vision ëd la prima, con jë spi verd pontegià ‘d papàver e col odor e col sens ëd neuv e ‘d polid. Ora ant ij camp ëd gran a j’era mach pì le stobie tajà.

Dabon, chila a l’era chërsuva: ij sò sentiment a-j ësmijavo pì misurà, pì giudissios. A son calà ansema vers ël pra dapé dël pais, longh ël fium. A l’era staje un temp che lòn ch’a l’avrìa vorsuje dì, nen podendla ancontré che pòche vòlte al mèis, a-j lo scrivìa. Peui a pairava sempe meno o a-j ëmmisìo pì nen paròle. Adéss a j’ero mach pì lor e la campagna e un gran silensi. Ij pòchi laurau a dovìo esse tuti ant ëccà. ël fium a corìa gonfi d’eva. La suitin-a, da lì, a l’era nen fasse sente. A l’ha sfiorà con na man l’onda tëbbia. Chila, prima ‘n pò spalia, a arpiava viaman color. A l’ha tocaje ‘l facin e ij cavèj con ij dij ancor bagnà. Përchè nen dije tuta soa bin? Ma a l’avìa già nen fajla capì sensa paròle, bele ant ës moment, vardandla ant j’euj e carëssandla?

Mentre a marciavo vers ca, a l’han ancontrà ‘d gent; a son salutasse,ma a chiel a l’é smijaje ‘d cheuje un sens ëd gel e ‘d difidensa. A l’avìo por ch’a-j la portèissa via? A l’ha grignà drinta ‘d chiel për coste soe fantasìe. A l’era torna ora ‘d parte. Se serte giornà a durèisso tuta la vita! A l’ha piaje le man fòrte ma bele, con ij dij longh e drit - da pianista, a sarìa disse -, e a son basasse. Ant j’euj e ant la vos as capìa tut l’arciam che provavo. A l’é arcodasse dla veja canson:

«A l’ha piala për soe man bianche,
an gropeta l’ha tiré.
A l’ha mnala sle colin-e
dova j’é l’erbëtte fin-e,
doi, tre vòlte s’a l’ha basé».

A sarìa piasuje cantela - e vivla ansema, ëdcò ant ij vers ch’a mnisìo apréss -, ma chila as geneva a canté.

Chiel a sentìa che costa a sarìa stàita un-a dj’ùltime giornà dl’istà, ma a-j fasìa nen malinconìa, avend artrovà la pì dossa dle sicurësse: cola d’avèj mach chila, sempre chila an cheur. E sta vòlta, pensand al cheur, a rijìa nen. A l’ha lassaje le man. A j’ero pì nen davzin e as salutavo con j’euj e con ël brass. A l’ha ancor vistla an sël porton. A l’era nen n’arvëdd-se comsissìa, ma la promëssa d’una pì longa stagion ëd bin, ël premi pì bel che, për avèj chërdù ‘dcò ant ij mèis ëd la lontanansa, a fusso meritasse.