Bill Bryson/Doi pass ant ij bòsch
Doi pass ant ij bòsch modifiché
L’“Appalachian Trail” a l’è un senté ëd 3.500 chilométer ch’a traversa quatòrdes Ëstat american, da la Georgia al Maine. Ël pì important dij senté a longa percorensa. (A l’è stàit ël senté pì longh dël mond. Adess a esist ël “Sentiero Italia” ëd 6880 chilométer: https://it.wikipedia.org/wiki/Sentiero_Italia).
Ël seugn ëd tuti coj-lì ch’a-j pias la natura e l’aventura.
Bill Bryson, con sò amis Katz a l’ha përcorune na bon-a part e a l’ha archujì ant un lìber ij sò arcòrd.
Capìtol prim
Pronté ’l bërsach[1] modifiché
A venta parte da l’idèja che, për na spassgiada përparèj, a fa da manca ’d portesse tut an sle spale. A podrìa smijé na considerassion franch evidenta, ma për mi a l’é stàita un ver sbuj[2], quand i son rendume cont ch’a sarìa tratasse ’d n’imprèisa completament diferenta che doi pass ant ël Lake District, con ël sach ëd la marenda e na cartin-a, ch’a van a finì, con sodisfassion, ant un grassios, pcit obergi. A son pòchi coj ch’a riesso a porté sle spale n’echipagiament ëd nen meno che disdeut chilo, e quand un a pòrta col pèis, i peule chërdme, un a peul nen, gnanca për un moment, chité ëd penseje. Un cont a l’é marcé për 3500 chilométer; n’àutr cont a l’é marcé për 3500 chilométer con n’armari sla schin-a.
La prima, incerta idèja ëd che rassa d’aventura a sarìa stàita a l’é fasse stra ant mia testa ant ël moment ch’i son andàit ant un negòssi specialisà, la Dartmouth Co-Op, për compré l’echipagiament necessari. Mè fieul a l’avìa ’ncaminà da pòch a travajé ambelelì dòp la scòla, e a l’ha dame bin precise istrussion ëd come comporteme. An particolar a l’avìa antërdime ëd fé qualsëssìa drolarìa, come dì, për esempi: “A l’é an camin ch’am pija për ël cul?” ant ël moment ch’a l’avèisso dime ’l pressi ’d n’articol, o ëd prové chèich artìcol ch’a l’avèissa forsame ëd mostré la pansa an pùblich, o ëd mostré bin pòch anteresse a le spiegassion che un comess a l’avèissa dame sla manutension d’un cert artìcol e, dzoratut, ëd nen fé ëd gofade come butesse an testa un bonèt da ski da fomna, tant për fé lë spiritos.
A l’avìo dime ’d ciamé d’un cert Dave Mengle, un ch’a l’avìa përcorù personalment diverse porsion dël senté e a l’era na vera enciclopedìa dla vita a la bela stèila[3]. Bin costumà, Mengle a l’era ’l tipo an gré ’d parlé për quatr di, e sémper con anteresse, d’echipagiament da càmping. I l’oma passà tut ël dòp-mesdì a ispessioné tut lë stòck disponìbil an negossi. Am disìa ’d ròbe come: “Varda-sì, costa a l’é na sarura[4] da 70 fij d’àuta densità, antisplura e con cusidure antis-cianch”. Peui, sbassand la vos e chinandse an ver mi, am bësbijava: “Dit antra ’d noi, le cusidure a son mach arbatùe e nen cusìe an diagonal”.
Da pòsto ch’i l’avìa parlaje ëd certe mie esperiense ’d campegg an Inghiltèra, Dave a partìa da la convinsion ch’i fussa competent. Mi i vorìa nen deje ’d delusion, e alora a certe domande come: “Còsa a pensa dle bachëtte an carbònio?”, mi im riduvìa a sopaté la testa con un cit risolin, come chi a mostra ’d conòsse la controversa chestion, e a la fin i-j disìa: “A sa còs i-j diso, Dave? I l’hai ancor nen fame n’idèja precisa sla chestion. Chiel còsa a na pensa?”-
I l’oma questionà për un pess, stimand con atension ij mérit e ij difet, ëd sengie ’d compression lateral, capuss antivent, rampin, dëstribussion diferensial dël pèis, canalin-e d’areassion, rèj e ’d na ròba misteriosa ciamà Rapòrt d’Esposission dël Cupiss<ref>rapòrt d’esposission dël cupiss = it rapporto d’esposizione occipitale</ref>. Fin-a na ròba csì sempia come na série ’d cassaròle d’aluminio a podìa anandié na longa filonghera ’d considerassion an sël pèis, densità, termodinàmica, tant da ten-e la ment ocupà për dle ore. A part tut sòn, a Dave a smijava che a j’anteressèissa tant la question dël pèis. A dila tuta a mi a më smijava na chestion da pòch se un cert sach a pèil a peisava doi etto ’d meno che n’àutr, ma ant ël moment che la ròba a ’ndasìa ambaronandse, mi i ’ncaminava a rendme cont ëd come che j’etto a dvento an pressa ’d chilo. I chërdìa nen ëd dovèj compré così tanta ròba. D’àutra part i l’avìa già un pàira dë scarpon, un cotel ësvisser e n’anvlòpa ’d plàstica për cartin-e topogràfiche con tant ëd cordin da pende al còl, e a më smijava d’esse già a na bela mira. Al contrari, pì i parlava con Dave e pì im rendìa cont ch’i j’era an camin ëd caté l’ocorent për na gròssa spedission.
Ij doi colp ij pì frapant a son rivame, anans tut, an vëddend ij pressi fòra ëd deuit ëd minca artìcol (ògni vòlta che Dave a ’ndasìa un moment an magasin për controlé chèich particolar técnich, mi i dasìa ’d curte slumà ai cartlin dij pressi ch’am lassavo sistematicament demoralisà) e peui ël fàit che minca ròba – chi a sa përchè – a smijava ciamene n’àutra, naturalment da compré a part. Esempi: se un a cata un sach a pèil a venta ’dcò caté, a part, un taschèt për portelo, pressi 29 dòlar. Cost a l’é stàit un concet bin malfé da capì.
Quand, dòp na seriosa e creusa considerassion, i l’hai decidù ’d compré un bërsach marca Gregory, car come ’l feu, ël tòp ëd la categorìa, dël tipo inùtil-gireje-antorn, Dave a l’ha ciamame: “E che tipo ’d singie a veul buteje?”. “Ch’a scusa?” i l’hai fàit mi e, ëd bòt an blan, i son rendome cont d’esse sla brova d’un “esauriment nervos dël comprador al detaj”. Da col moment i l’hai piantà lì dë sclamé ròbe come: “Ch’a fasa pura na mesa dosen-a ’d lo-lì, Dave; e eut ëd coj-là”. Ël cit baron ëd bagagi che na minuta prima a më smijava così bondos e cissant – tut neuv e tut mè! – a l’improvis a l’é smijame grev e anchietant.
“Le sengie” a l’ha s-ciairime Dave, con passiensa, “për gropé ’l sach a pèil e fërmé ’l bërsach a la vita”. “Përchè, a son nen comprèise?”. “Cert che nò”, a l’ha dime chiel, mostrandne na muraja pien-a. Peui, tocandse la ponta dël nas con un dil a l’ha sogiunzù: “Naturalment a l’avrà damanca ’dcò ëd na cuvertura contra la pieuva”. I l’hai spalancà j’euj: “Na cuvertura contra... Përchè?”. “Për paré ’l bërsach da la pieuva, natural.” “Përchè, a l’é pa impermeàbil?”. A l’ha fàit na smòrfia come për mostré ch’i j’era pròpi pistin: “Beh, nen pròpi al sent për sent...”
La còsa a l’é smijame strasordinaria. “Ma për da bon? E al tipo ch’a l’ha fabricà cost bërsach a l’é pa vnuje an ment che la gent ch’a compra ’sta ròba a-j piaserìa porté ij so sach a l’aria aperta, mincatant, e fin-a ëd porteje an campegg? E vàire a costerìa cost bërsach?”. “Dosentesinquanta dòlar”. “Dosentesinquanta dòlar? A l’é an camin ch’am pija...” I l’hai fàit n’arfial[5] e i l’hai sbassà la vos. “Dave, chiel a l’é an camin ch’am dis ch’i pago dosentesinquanta dòlar për un bërsach sensa sengie e nen impermeàbil?”. A l’ha fàit che ’d si con la testa. “Për lo men a l’ha ’l fond?”. A l’ha soridù con ësfòrs. Evidentement a l’era nen ant soa natura fé ’d l’ironìa. “Le sengie a son disponìbij an ses color”, a l’ha peui giontà. I l’hai finì për caté n’echipagiament bastant për deje ’d travaj a na longa caravan-a ëd sherpa: tenda tre stagion, matarassin gonfiàbil, cassaròla da ’nchërné[6], posade ardobiabij, piat e bicer ëd plàstica, un sistema complicà a pompa për depuré l’eva, sacapan ëd tuti ij color, kit ëd riparassion ëd foradure, sach a pèil, còrde elàstiche, barlòt[7], mantlin-a impermeàbil, brichèt antivent, cuvertura dël bërsach, pòrtaciav-bùssola-termòmetro a dì la vrità pitòst bel, cusin-a da camp, bòmbola ’d gas, tòrcia elétrica da buté sla testa come cola dij mineur (e che, a dila tuta, am piasìa pròpi tant), un gròss cotel për massé j’ors, mudande ’d flanela e gilé, quatr fasse suva-sudor e na caterva d’àutre ròbe, che nen tute i savìa a lòn ch’a servèisso, e për lòn i son tornà diverse vòlte al negòssi për ciamé spiegassion. I son fërmame pen-a an temp prima ’d caté un gròss teilon técnich an pensand che, a la finitiva, i podìa tranquilament compré un tòch ëd tèila ansirà për nen pì che sinch dòlar. I son riussì ’dcò a nen caté un kit ëd prim socors, n’àutr necessaire da cuse e n’àutr contra ij mordion ëd vipra, un subièt da dódes dòlar e na palëtta ’d plàstica për sotré la caca, an pensand che a më smijavo ëd còse inùtile o ridicolose.
Surtì da lì, për fé tut da bin e na vòlta sola, i son fërmame un moment dal libré e i l’hai comprà dontrè lìber, Ël manual ëd l’escursionista, A pé sl’Appalachian Trail, diversi volum d’argoment naturalìstich-sientìfich, na Stòria geològica ’d l’Appalachian Trail d’un cert V.Collins Chew, e, për finì, ël set complet ëd le guide ufissiaj ëd l’Appalachian Trail, për un total d’óndes librèt e sinquantesinch mape për tuta l’estension dël senté për un total ëd 233,45 dòlar. An surtiend da lì i l’hai vist un volum antitolà Atach ëd j’ors e manere për preven-je e i l’hai campalo ant la borsa.
I l’hai portà tut a ca e i l’hai piassalo an cròta. Tanta part ëd cola ròba am provocava un sentiment mës-cià d’ecitassion e tëmma, ma ’d pì ëd tëmma. Tant për fé cheicòs, i l’hai butame an testa la tòrcia da mineur, i l’hai tirà fòra la tenda da soa feudra ’d plàstica e i l’hai montala sël paviment. I l’hai dësrolà ’l matarassin gonfiàbil e i l’hai sistemalo andrinta, ansema al sach a pèil. Alora i son ësghijà a l’intern e i son restà ambelelì për un bel po’, sagiand le mzure ëd col cit e costos ëspassi, con col curios odor ëd neuv.
A l’era un bel pò ch’im trovava nen ant un sìmil ëspassi da quand i l’avìa chità ’d costruve le bënne[8] con le coerte e ij cartron, anvers ij neuv agn. A bon cont a l’era pitòst piasos, là-drinta, e quand ch’i fussa abituame a l’odor, che mi, nossentement, imaginava che co’l temp a sarìa moderasse, e al fàit che la stòfa dla tenda a dasìa a minca ròba a sò intern un color vërdògnol e malavi come la lus d’un ràdar, e a smijava nen tant mal. Miraco un pò claustrofòbich e fiairos, ma confortèivol e fin-a protetiv. A sarìa nen stàit mal, i ’rpetìa a mi midem. Ma ’ndrinta ’d mi i savìa ch’im falìa dla gròssa.
[gavà da Bill Bryson, Una passeggiata nei boschi, Guanda, 2015; virà an lenga da René Agagliate]