Beppe Burzio/Televendite con ël trocion

i vorerìo pì nen vëdde ij resior dë stat a fene 'd

TELEVENDITE CON ËL TROCION

Da: l’"Assion piemontèisa" ëd Gené 2003

Tuti coj ch'a vivo ant ël mond ocidental a son ëdventà, an passand j'ani, un pòch pì istruì e anformà, fin-a j'analfabeta.

E sòn a j' rend an gré 'd fesse n'opinion an sl'ambient ch'a j' anviron-a, grassie dzortut a nòst mond consumista ch'a l'ha butàje a disposission, vorendlo o nò, lìber, television e òrgo d'anformassion.

Coj ch'a vivo ant ël mond ocidental a san donca che 'l mond ancheuj a l'é dividù an doe part contrarie e nemise un-a con l'àutra përchè a pratico, ògnidun-a, n'ideologìa contraria e nemisa 'd cola dl'àutra.

A l'é pro vera che 'l mond a l'é gròss e a-i son ëdcò 'd part ch'a pratico nen nì un-a nì l'àutra ideologìa, ma tòst o tard a saran obligà a serne o l'un-a o l'àutra ëd le doe stra ch'as jë presento e quaich nassion a l'é già 'ncamin a felo. La prima dle doe ideologìe dzordite a l'é cola ch'as pratica ant ël mond andoa ch'i vivoma, col ocidental, e che, an vrità a l'ha bin pòch d'ideològich, convnù ch'a adòra jë dné, ij dòlar, ël comersi, la finansa e 'l travaj sensa dignità.

La gent ch'a viv an costa part a l'é pì nen formà da 'd sitadin, ma 'd maestranse e 'd comprador ch'a devo caté sensa rechie sedësnò a cròla 'l castel econòmich ch'a jë ten viv e sgnor.

L'àutra ideologìa a l'é cola maometan-a, basà an sël Coran, ël liber ëd Maomet ch'a predica l'abandon pì complet an Allah (Islam), a dëspresia ij sòld e 'l travaj dipendent, antramentre ch'a apressia la violensa e le guere 'd conchista. Ògnidun-a 'd coste ideologìe a serca dë s-ciancheje a cola arversa pais, sità e stat an dovrand j'arm ch'a j' son pì adate.

L'Islam a deuvra la violensa an sl'òm coma ch'a 'ncapita për esempi an Algeria, Sudan e Filipin-e e l'ideologìa consumista a serca, a l'achit, ëd caté la gent con ël comersi; s'a-i ariess nen a manda soa aviassion a trasformeje le sità an drocheri e peuj a giuta con ij sò sòld coj restà viv a arcostruve. A l'é na question d'anvestiment, a la fin fin.

Adess i soma tuti si a speté na guera fra 'l mond ocidental, con jë Stat Unì an testa, e l'Iraq, ël pì gròss produtor potensial ëd petròlio. E sòn a l'é belfé da comprende.

Ël mond ocidental a l'ha bzògn ëd produve sempe pì tant e sempe pì 'npressa e për produve a-i veul d'energìa, visadì 'd petròlio. E 'd conseguensa a l'ha damanca che ij pais produtor ëd petròlio a sio governà da 'd resior amis dël mond ocidental e dispòst a deje tut ël petròlio ch'a j' serv. Pertant ël ditator islamich ëd l'Iraq, Saddam Hussein, a dev dëscomparì. Dodes ani andarera Saddan Hussein a l'avìa fàit na gròssa fota: a l'avìa anvadù 'l Kuwait, pais confinant sot la protession dël mond ocidental. E 'l mond ocidental a l'era antervenù a Baghdad. Con jë Stat Unì an testa, comandà dal pressident Bush, a l'avìa mandà ij sò areoplan a fé 'd dani.

La guera a l'era stàita vagnà bastansa an pressa e la stra anvers la capital, Baghdad, a l'era duverta për j'anvasor. Ma l'esercit ocidental a l'era prima fermasse e peuj artirasse e 'l regim ëd Saddam a l'era stàit an pé bele con ëd sansion motobin grav. Mai gnun a l'ha capì 'l përchè 'd costa solussion. Adess ël neuv pressident american, Bush giovo, a serca d'arpijé 'l cavion lassà da sò pare e 'd crasé, na vira për tute 'l regim ëd Saddam Hussein.

Le rason genite a son cole dite anans mach che mister Bush a serca an tute le manere 'd salvè la facia an sercand ëd rason ideològiche e umanitarie ch'a-i son nen. A l'ha acusà l'Iraq ëd terorism e 'd pronté na guera chimica e bateriològica e a l'ha convinciù l'ONU a mandé 'd sò ispetor për serché j'arm chimiche e bateriològiche ch'a l'han nen trovà.

Ma Bush a seguita a diciaré che j'arm a-i son e, se j'ispetor a l'han nen trovaje a l'é mach përchè a son bin ëstermà e se Saddam a jë tira nen fòra chiel a j' farà la guera përchè ch'a sa andoa ch'a son. Na televendita an pien-a regola. Che 'l pressident Bush a dovrìa nen fé. Ch'a fasa lòn ch'as dev fesse, ch'as na pija la rësponabilità e ch'a sara l'argoment.

Un pressident a l'é sempe 'n pressident e nen un rustidor da stra. N'àutër bel esempi 'd televendita an lo smon nòst pressident ëd la Repùblica, Carl Azej Ciampi. A l'ha ardità dal pressident ch'a l'ha lassaje 'l pòst, Oscar Luis ëScalfar, na bela paròla ch'a 'mpiniss la boca: federalism solidal e a la deuvra tute le vire ch'a peul.

Second ij nòsti doi ùltim pressident, la trasformassion ëd nòst ëstat an ëstat federal a l'avrìa coma arzultà final në stat con un gròss govern sentral, na camera dij deputà numrosa coma cola d'ancheuj (e autërtant meridionalisà) e la burocrassìa enòrm e garga ch'i l'oma adess. Ël govern sentral a mantenrìa la facoltà d'archeuje le taje ch'a spartirìa peuj con le nassion federà second le necessità d'ògnidun-a e cole andoa ch'a son pì tanti j'amis ëd j'amis.

Coma ch'i peule vëdde tuti ij but ch'a pòrto a la creassion ëd jë stat federaj a son andàit a fesse benedì. Cola a sarìa la farsa 'd në stat federal. Propagandà da le televendite dij nòsti pressident. A propòsit ëd lòn ch'a j'ancapita quand che, ant në stat federal, ël govern sentral a l'ha tròp podèj iv conto la stòria dël Kenia.

Consideroma l'Euròpa Unìa coma në stat federal andoa ch'a-i é 'n govern sentral resù da Roman Pròdi e ij tanti govern ëd jë stat ch'a fan part ëd la confederassion. Squasi tuti jë stat ëd l'Africa a son pais pòver e 'l gran a l'é 'n gener ëd prima necessità, che ij pais african a produvo nen a pro për soa necessità.

Parèj lë stat europengh (pì Stat Unì e Canadà) a fornisso ai pais african ël gran dont a l'han damanca, an dasandje a j'asiende agricole ch'a j' lo fornisso la diferensa fra 'l pressi, motobin bass, fàit a j'african e 'l pressi 'd mërcà. Costa situassion a val për tuti, meno che për ël Kenia. J'agrònom ëd l'Union Europenga a l'han verificà che 'l Kenia a l'avìa tant teren adat e, al pòst dël gran, a l'han mandaje 'd tecnich ch'a j' mostejsso ai campagnin kenian a coltivesse daspërlor tut ël gran dont l'Africa a l'avìa damanca, an manera pì moderna e eficenta. A vanta dì che l'esperiment a l'é ariessù. Ancheuj ël Kenia a sarìa an gré 'd fornije ai pais ëd l'Africa tut ël gran dont a l'han damanca. Për contra a lo campa via. Përchè? Përchè ij pais ëd l'Africa a seguito a caté 'l gran dai pais europengh a 'n pressi na fërvajin-a pì bass ëd col ch'a podrìa feje 'l Kenia.

A son tuti content: ij pais african ch'a cato 'l gran a 'n pressi talment bass da esse fòra mërcà; ël Consèj d'Euròpa e nòst amis Pròdi për avèj dimostrà comprension e solidarietà anvers l'Africa; le asiende fornitris dël gran che, fra 'l pressi concordà con j'african e lë dzorpì dait dal govern ëd sò pais, a vendo soa mërcansìa a 'n pressi pì che bon; ij fonsionari djë svarià govern ch'a fornisso 'l gran, për le bon-e man che, con tuta probabilità, a pijo da j'asiende fornitris e magara 'dcò da j'african.

Ij soj ch'a son nen vàire content a son i kenian, ch'a l'han vëddù sò travaj e sò ampegn andé sgairà e ij sitadin dij pais ch'a fornisso 'l gran ch'a vëddo ij sòld ëd soe taje campà da la fnesta, ma tant lor a l'han nen vàire 'd vos an capitol. Ël mond a va parèj e i lo savoma tuti.

Mach che nòsti resior, tant mondiaj che 'd cusiòira, a la pianto lì, a na bela mira, d'anpinin-e ij tubo catòdich con soe televendite an slë stil d'Anna Marchi. A finirìo con ël fene monté l'anvìa 'd vëddje finì pròpi coma chila. Al croton.

Ardì Piemontèis

Beppe Burzio