Beppe Burzio/Le paròle e ij numer

diciarassion dij polìtich e dait ëd le statistiche an contrast

LE PARÒLE E IJ NUMER

Da: l’"Assion Piemontèisa" ëd Giugn 2002

La FIAT a l'ha diciarà 'n gròss dëscapit. L' "Avocat" a l'é 'ndàit an Merica a fesse curé la pròstata e ij sò dirigent a l'han diciarà che con l'agiut ëd tuti a ariesseran a seurte d'ant la nita.

Ant un pàira d'ani.

Për antant a l'han fortì che j' "esuber ëd man d'euvra" ant jë stabiliment piemontèis ëd la FIAT a passo le tremila "unità".

Dontré fra le banche pì avosà a son sociasse për presteje 'd sòld a la FIAT, con un bon profit as capiss, antramentre che 'l cap dël govern a l'ha diciarà soa disponibilità a giuté la FIAT a seurte da "sta malurosa congiontura". Giornaj e television a son sautà a pé giont an sla paròla "congiontura" e l'arzultà 'd la grama ministrassion ëd la FIAT e dlë stat a l'é dventà, 'd bot an blan, la "dësfavoreivol congiontura ch'a colpiss tut ël setor ëd le viture".

A l'é ora 'd dì le ròbe coma ch'a stan, a fussa nen për d'àutr che për na fërvaja 'd rispet anvers a cole milen-e d' "unità an esuber" ch'a sarìo peuj gnente d'àutr che d'òmini ch'a perderan ël travaj e che, da doman, a l'avran ëd gròsse dificoltà a deje da mangé a soa famija.

E sòn për na grama gestion tant ëd l'asienda andoa ch'a travajo che dlë stat andoa ch'a vivo. Ël setor ëd le viture automòbij a l'é nen ch'a vada vàire bin, ma a l'é nen an dëscapit. Ant ël sens che, për ësquasi tute le asiende dël setor, le vendite a chërso 'd meno 'd lòn ch'a l'era sustasse, ma, fòra d'un pàira d'ecession, a chërso. An tut ël mond. Meno che ambelessì. Cost ëstat a l'é un-a dle ecession. A vanta avèj bin ciàir na ròba: le asiende, tute le asiende, a vivo për lòn ch'a ariesso a vende ant lë stat andoa ch'a son logià. Le esportassion a servo për feje sgnore e avosà, ma la survivensa a l'é gropà a vàire ch'a ariesso a caté, dij sò prodot, la gent e j'àutre asiende ch'a-i son ant lë stat andoa che cola asienda a travaja.

E cost ëstat a l'é anviarasse lest anvers a na situassion nen reversibil ëd povertà spantià, dovùa a le taje ch'as pago. Le asiende a reagisso a costa situassion an tramudand, pen-a ch'a peulo, a l'ëstrangé, o, s'a peulo nen, a tramudo almen ij sò sòld, an dasand parèj na bela man a anpovrì 'l pais. La gent, për contra, a reagiss an fasand economìa. A cata pì gnente s'a l'é nen pì che obligà a felo e, për col pòch ch'a cata, a pretend d'avèj ël massim për ij sòld ch'a tira fòra.

Ant na paròla, col ch'a cata na vitura a veul ch'a sia bela, bon-a, fidabil, ch'a costa 'l giust e che 'l servissi d'assistensa client a trata ij client da client e nen da suplicant ai quaj l'autorità a elargiss quaich ëstissa 'd sò travaj për pura benevolensa. A veul, an sostansa, lòn che la FIAT a l'ha mai dait e a seguita a nen dé. La FIAT a l'ha campà an sël mërcà na vitura, forse la pì bruta fra cole ch'a fan viré soe roe an sël godron nostran. Ebin soa polìtica 'd vendita a l'é costa: a l'ha 'mpinì le muraje dla sità con un manifest andoa che, tacà a la fòto 'd cola vitura, a-i é na scrita ch'a dis: "It saras bel ti!" arvolgiùa, a l'é ciàir, al potensial client.

E col manifest a spiega l'ategiament ëd l'asienda pì che tante paròle. Tuti i disoma, e i soma convint, che na san-a concorensa a pòrta le asiende a mijoré ij sò prodot e a ten-e ij pressi ant ël termo dël giust.

Mi iv conto doi fàit ch'a spiego da bin le condission ant le quaj as travaja an cost ëstat.

Mi, na vira, quand ch'i travajava ant ël setor andustrial, i son trovame, për un travaj, an concorensa con un-a dle coperative dl'Emilia, protegiùe da la mancin-a polìtica.

Ël rapresentant ëd costa coperativa a l'ha dime: "A l'é franch dësutil che chiel a fasa sò preventiv. Ël nòst a sarà 'd sigur motobin pì bass. Vojàutri i travaje për vagné, noi nò. Noi i podoma travajé an gionta përchè a la fin ëd l'ann lë stat a arsaniss nòsti dëscapit".

Sempi, élo nen vera?

I l'hai n'amis ch'a l'avìa n'asiendòta ch'a fabricava tubo 'd plastica. Për fé 'sti tubo a catava 'l material da la Montedisòn che, antlora, a l'era n'asienda dë stat. Ebin a na bela mira a l'é sautaje fòra n'asienda dl'Irpinia, region protegiùa da col sénter polìtich che tuti i savoma, ch'a vendìa ij sò tubo al 10% ëd meno 'd lòn che col me amis a pagava 'l material a la Montedisòn, ch'a l'era 'l sol fornitor. A l'é ciàir che 'l pressi 'd col material a l'era l'arzultà d'amicissie polìtiche ch'a l'avìo portà la Montedisòn a fé 'n pressi tut "particolar" për cola asienda dl'Irpinia.

Col me amis a l'ha dovù saré botega.

A l'éla san-a concorensa costa?

Mach che costa a l'é la manera ant la qual as travaja an cost ëstat, andoa che la polìtica a intra pròpi daspërtut. La ministrassion ëd lë stat a tùa, a protegg e a sovension-a le asiende "amise" o "amise dij amis" e për fé sòn a deuvra ij sòld pùblich, coj ëd le taje, ch'a son chërsùe a vista d'euj.

Ël dròlo 'd costa situassion a l'é che tante dë ste asiende a contracambio l'agreman an portand ij sò sòld a l'ëstrangé. A l'é fin-a evident che, an cost ëstat, le asiende a l'han përdù la costuma a travajé ant na situassion ëd san-a concorensa. Mach che adess i soma rivà al caplinia. E 'd sòld për le protession a-i na son bele pì gnun. Dòp tute le promësse fàite an campagna eletoral a l'é ciàir che 's govern a s'arziga pì nen a chërse le taje. A l'é già na mancansa 'd paròla ël fait ch'a l'àbia nen calaje. Is arcordoma tuti che, an campagna eletoral, ël senter-drita, ch'a l'ha vagnà j'elession, a l'avìa ampromëttuje (e sò cap a l'avìa fin-a sotsignà 'n contrat con ij sitadin) a j'italian che: a) a l'avrìa calà le taje an ancaminand dal prim ann ëd govern; b) a l'avrìa chërsù le pension minime fin-a a 'n milion; c) a l'avrìa creà 'n milion ëd pòst ëd travaj ant ël prim ann ëd govern.

Ancaminoma da cost'ùltima promëssa.

Ij pòst ëd travaj a son ëd sigur nen chërsù; fra asiende ch'a saro, asiende ch'a tramudo a l'ëstrangé e asiende an dificoltà, coma la FIAT, ëd pòst ëd travaj a son dëscomparijne 'n bel pëssion.

Tanti a figuro nen përchè autërtanti ovrié ch'a l'han përdù 'l travaj a l'han daje da ment ai consej dël govern e a l'han anandià n'atività për sò cont. Destinà a duré da Natal a Sant ëSteo. Mach che quand ch'a torneran an mes a na stra a saran pì nen ovrié dzocupà, ma andustriaj falì, ch'a fan nen statistica.

Da soa part, ël govern a l'ha modificà ij termo dla promëssa. Pì nen un milion ëd pòst a la fin dël prim ann ëd govern, ma un milion e quatsent mila a la fin ëd la legisladura. Chërdje a l'é mach na question ëd bon-a volontà.

Për lòn ch'a rësguarda le pension a l'é bin vera che le minime a son stàite portà al milion, ma, a l'han ëdcò butaje 'nsima le taje d'apopré sentesinquanta mila lire e përtant ël tant ëspatussà aument a l'é mach na cita carità. Se peuj coj ch'a l'han na pension sossial d'apopré eutsent e tranta mila lire a vivo an cobia, nopà che na chërsùa dla pension a s'artreuvo n'arcal.

Coma ch'i l'oma dëscrivù ant n'articol d'un pàira 'd meis andarera.

A l'era donca pròpi nen ël cas 'd feje tanta reclam a ste promësse.

E rivoma a l'arcal ëd le taje. Për adess a l'é nen ëstaje. Contut Tremonti, nòst minist ëd le finanse sempe sorident (ma còsa a l'avran mai da rije an continuassion chiel e sò cap?), a l'ha torna ampromëttù 'n gròss arcal ëd le taje anvers la fin ëd la legislatura.

Quaidun a l'ha già fàit noté che col arcal a sarà a tut pro ëd coj ch'a j' da gnun fastudi paghé le taje, gròsse o cite ch'a sio, përchè a son pien ëd sòld.

Contut la gent as ciama andoa che nòst govern a troverà ij sòld për gestì lë stat se le taje a caleran. An partensa nòst minist Tremònti a l'avìa dit che la question a l'era pì che sempia: j'andustriaj a l'avrìo daje na man an anvestend ëd pì an soe asiende, an aumentand la produssion e an portand ël Prodot Interior Brut (la richëssa dlë stat) a na chërsùa dël 3,5% e pertant, bele an caland ij cotiss, ël getit fiscal a sarìa chërsù.

Ma nòsti andustriaj a son nen fidasse e a l'han decidù che, anans ëd tut, a veulo vëdde l'arcal ëd le taje, peuj, magara, as buteran a travajé 'd pì.

Për adess la produssion andustrial a l'ha avù, a mars, n'arcal dël 7,60% a rispet a cola dël mars ëd l'ani passà e 'l Prodot Interior Brut a l'ha avù la chërsùa pì bassa ëd j'ùltim vint'ani: l'1,4%.

Nòst minist a diciara 'd seguité a avèj fiusa e an dis che ij nùmer ëd le statistiche a conto nen.

E a sorid.

Për mi a l'é 'n soris da artajor. Contut vojàutri i peule, s'i veule, seguité a chërdje.

La speransa a l'é sempe l'ùltima a meuire.

Ardì piemontèis.

Beppe Burzio