Beppe Burzio/Dur a meuire

ëdcò nòst cas a l'ha fortì che ij piemontèis a son

DUR A MEUIRE

Da "Assion piemontèisa", Gené 2002.

A vanta pròpi arconòsse che ij letor d'Assion Piemontèisa, bele s'a son pròpi pòchi e nen a pro për ten-e an vita 'l giornal, a jë son motobin afessionà.

Dòp ëd mè articol ëd l'àutr meis, "Ardì Piemontèis", le telefonade sagrinà 'd condolianse a son ëstàite almen tranta.

"A salo che chiel a l'ha pròpi dame 'n bel dëspiasì?"

"I son si ch'i serco d'arpossé 'l magon ch'a l'ha dame sò articol!" e via parèj.

Nen un ch'a l'àbia fame la domanda pì sempia e natural che na përson-a "normal" a farìa ant na situassion ëd cost tipo: "I soma afessionà a cost giornal ch'i consideroma la vos pì genita 'd nòst Piemont. A-i é-lo quaicòs ch'i podomne fé për deje na man?"

E la rëspòsta a costa sempia domanda a-i é. Sempia e natural ëdcò chila.

Bele se tuti nòsti giornalista, e su cost giornal a scrivo 'd giornalista bin an piòta, a l'é giust dilo, a travajo a gratis për Assion Piemontèisa, già sodisfàit ëd podèj parèj fé quaicòs për ël Piemont, féje trové ai nòsti letor sò giornal antëcà o dal giornalé, quaicòs, bele se pòch, a costa.

Speise dë stampa e 'd destribussion. Speise che, fin-a a tut ël 2001, i l'hai sostnù mi e mia famija con nòst travaj e nòst portafeuj. Speise ch'i podoma pì nen sosten-e.

Ant l'articol ëdzor sità i l'avìa dait la neuva ch'a sarìa staje na riunion dij sòcio dla "Confrerìa dël Lambel" cola associassion coltural ch'a l'ha fra ij but ëd sò statuto col ëd sosten-e cost giornal, e vënner vintun dë dzèmber la riunion a l'é prò staje. Ij sòcio a-i ero nen tuti, as capiss. Ma, fòra d'un ch'a l'avìa vreman n'angagg pressant ëd famija, a-i ero tuti coj ch'a son afessionà al Piemont e ch'a l'han a cheur l'avnì 'd cost giornal, compreis doi editor avosà che, a dila ciàira, a l'han sò peis.

Le decision a son ëstàite cole che la "Confrerìa dël Lambel" a sostenrà, da la mira econòmica e organisativa, l'edission d'Assion Piemontèisa an fasand ant l'istess temp an manera che ij sòcio dla Confrerìa a chërso për podèj esse an pì tanti a dé na man e che, a la fin ëd cost ann, ël giornal a peussa rivé a autofinansiesse daspërchiel.

A dilo a smija sempi, ma còs as podrijlo mai fé përchè che Assion Piemontèisa a peussa rivé a autofinansiessse?

Doe ròbe: la prima a l'é cola 'd fé chërse ij letor e la sconda a l'é cola 'd vende dë spassi publissitari sël giornal.

Ancaminoma dai letor.

Con ij sòld dj'abonament ancheuj i ariessoma a paghé stampa e destribussion ëd doi nùmer d'Assion Piemontèisa: a-i na resto des da paghé.

Da la vendita dij giornalé i l'oma mai pijà na lira. Disoma che ij sòld dij giornalé a basto për paghé la dëstribussion. Ant ij primi doi ani la dëstribussion an costava squasi tre milion a l'ann. A son giumai d'ani che ij dëstributor an ciamo pì nen ëd sòld e mi i l'hai la sensassion che, s'i jë ciamo ij cont e i lo farai a la fin ëd cost meis, a sia restaje fin-a quajcoslin-a për noi.

Lòn a veul dì che ij letor d'Assion Piemontèisa a son maniman chërsù, ma con n'andura tròp pasia.

I chërdo che ij letor d'Assion Piemontèisa ancheuj a passo 'd quaich senten-a ij doimila.

Sòn a veul dì che, minca doimila piemontèis, un bondos a les Assion Piemontèisa. E a l'é col'un bondos ch'a vanta fé chërse. A sarìa bel e anportant che minca 'n letor d'Assion Piemontèisa, arlongh ëd cost'ann, a convinceissa almen quat dij sò amis a leslo 'dcò lor (an pagandlo, përchè 'd coj ch'a pretendo 'd leslo a gratis i 'n n'oma fin-a 'd pì 'd coj ch'an servo).

E peui a-i é la publissità. Tuti ij giornaj a vendo dë spassi a la publissità. Na vira i lo fasìo 'dcò noi. E i vorerìo torné a felo. Mach che le agensìe gròsse noi an vardo gnanca, e cole cite a l'han pijà 'd brute costume: a veulo vende a pòch e pijesse squasi tut l'incass, an manera che, s'i doveisso trové, con col sistema, ij sòld për ëstampé 'l giornal, quand ch'i j'aveisso trovaje, i l'avrìo pì nen un giornal, ma eut feuj satì 'd publissità.

La stra a l'é donca n'àutra. Mi a l'é tòst sinch ani ch'i serco 'n pensionà ancor bastansa giovo e svicc ch'a veuja pijesse l'angagg ëd traté, a nòm e cont d'Assion Piemontèisa, la vendita dë spassi publissitari an contentandse 'd salvesse le speise e 'd vagné pòch. I son nen ëstàit bon a trovelo.

Adess a s'ancamin-o 'dcò a serchelo ij doi editor ëd la Confrerìa dël Lambel, fra coj ch'a pratico soe asiende. Speroma an bin.

Antratant se fra ij nòsti letor a-i é quaidun ch'as senta an gré 'd porté a bon-a fin cost'incombensa, ch'as fasa anans e ch'an telefona. A sarà 'l bin ëvnù.

Coma ch'i l'eve podù noté i l'hai nen fàit paròla dla pùblica ministrassion. Ël përchè a l'é sempi e i l'hai già spiegalo ant l'articol dë dzèmber. Ant ij temp passà noi i l'avìo già sercà 'd vendje a la pùblica ministrassion regional tant quaich ëspassi publissitari sël giornal che d'abonament. A l'han arfudà tant l'un che l'àutr. An compens a son diciarasse disponibij a dene 'd sovension, ant la mzura stabilìa da lor, basta che minca n'ann i feisso la domanda e ch'i stampèisso an sël giornal la dita "ës giornal a seurt grassie a la contribussion ëd la region" e noi i l'oma nen vorsù aceté coste condission përchè ch'i soma nen dispòst nì a chistoné nì a arnunsié a nòsta pien-a libertà.

Su cost argoment i l'oma dit tut lòn ch'a-i era da dì.

Adess la paròla e la responsabilità 'd ten-e o 'd nen ten-e 'l giornal an vita a passa ai letor.

Për cost meis, e mach për cost meis i manderoma 'l giornal a tuti j'abonà dl'ann passà. Dal meis ëd fërvé i lo manderoma mach pì a coj che l'abonament a l'avran sotsignalo, ant la fiusa ch'a sio an tanti.

I l'hai finì.

Mila auguri 'd gòj e 'd boneur për l'ann neuv.

Ah nò! A l'é rivaje l'euro e antlora i mila auguri a dvento 0,52 euroauguri, ch'av piasa o ch'av piasa nen.

Mi i capisso nen tut ës beuj për ël cambi dla moneda. A l'é bin vera ch'a-i andrà 'n pò 'd temp për costumesse al neuv valor dij sòld ch'i l'oma an sacòcia, ma gnente 'd pì. Ël problema a l'é n'àutr.

Ël problema a l'é che, an cost ëstat, tut a costa 'd pì e, bele se tuti a fan finta 'd nen, con la moneda unica a l'é motobin pì belfé notelo. Dal pan al lait (ambelessì 1,3 euro al liter, an Purtogal 0,55, Austria 0,65, Belgi 0,65, Finlandia 0,63, Irlanda 0,77, Olanda 0,60), da le meisin-e a le viture e a la corent eletrica. E sòn a l'é nen dovù ni a disgrassie nì a maleur, ma a la scarsa fiusa che nòsti governant a l'han ant ël mond.

J'ùltim ministrador coret ch'i l'oma avù a 'rmonto ai primi ani sessanta, quand che la lira a l'avìa vagnà l' "oscar" ëd le monede e nòsti ministrador a j'ero piemontèis. I l'oma la class polìtica pì numrosa e afamà dël mond, na class politica che, ant j'ùltim doi ani, a l'é chërsusse, për bin doe vire, 'l pret mensil, già bin àut, d'un pàira 'd milion për vira.

Si dacant Giòrs d'an Grafion an dis an manera ciàira vàire ch'an costa, e a l'é costane, nòsta class polìtica, ma lasseve nen angarbojé, col cost a l'é nen, com'a l'avìa dit Craxi, ël cost ëd la democrassìa: col a l'é 'l cost dël trocion.

Ardì Piemontèis.

Beppe Burzio